"Duidelijke keuze voor Vlaamse identiteit": in deze cultuur wil Jan Jambon (N-VA) wél investeren

Zaterdag raakte bekend dat de minister van Cultuur Jan Jambon (N-VA) fors zal besparen op de budgetten voor kleine en middelgrote cultuurorganisaties.

Hun werkingsbudgetten worden met zes procent verlaagd. Zeven erkende Vlaamse Kunstinstellingen (o.a. Vooruit in Gent en de AB in Brussel) blijven "gespaard" met, en moeten "maar" 3 procent inleveren. "Die besparingen komen hard aan, dat beseffen we. Maar ze waren ook al eerder aangekondigd. We hebben die net kunnen matigen voor enkele grotere instellingen", verdedigt het kabinet. 

De grootste kritiek kwam op de besparing van 60 procent op de projectsubsidies, die voor eenmalige projecten worden toegekend. In die pot verdwijnt ruim 5 miljoen. "We hebben net voor besparingen op die projectsubsidies gekozen, omdat die niet structureel ingrijpen", klinkt het op het kabinet.

"We gaan selectiever en kwalitatiever projecten selecteren, die dan meer internationale impact kunnen hebben. Er gaat trouwens nog 1 miljoen daarvan naar projecten voor de jeugd. Die 5 miljoen is dus overdreven."

Jambon maakt ook zijn investeringen in de culturele sector concreet. "In die investeringen wordt duidelijk en consequent gekozen voor de Vlaamse uitstraling en de Vlaamse identiteit", ziet hoogleraar cultuurmanagement Annick Schramme van de Universiteit Antwerpen. "En hebben de meeste Vlamingen daar ook niet voor gestemd?"

Het meest becommentarieerde initiatief van de Vlaamse regering op dat vlak is de Vlaamse canon: een lijst met personen, gebeurtenissen en cultureel erfgoed die leerlingen en nieuwkomers zullen moeten leren.

Om politieke impact te minimaliseren, moet een "onafhankelijke en pluralistisch samengestelde wetenschappelijke commissie" de lijst opstellen. Al zegt Jambon ook dat hij "er vanzelfsprekend een rol in zal opnemen". Budget is er nog niet voorzien. 

Waar het grotere geld naartoe gaat, is onroerend erfgoed: volgend jaar wordt daar 2 miljoen extra in geïnvesteerd. De diensten Toerisme, die onder minister Zuhal Demir (N-VA) vallen, willen bijvoorbeeld specifiek inzetten op de Vlaamse belforten. 

Ook bij de extra subsidies voor het Filmfonds (binnen het Vlaams Audiovisueel Fonds) wordt expliciet verwezen naar "het versterken van de Vlaamse identiteit". Het Filmfonds ondersteunt audiovisuele producties, zoals bijvoorbeeld de succesfilm Girl van Lukas Dhont, en krijgt in 2020 354.000 euro extra. Literatuur Vlaanderen, dat onder andere subsidies voor auteurs voorziet, krijgt er volgend jaar 318.000 euro bij. 

"Kijk ook bijvoorbeeld naar het beleid rond de Vlaamse meesters", zegt Schramme. Die ziet Jambon als "het uithangbord van de grootsheid die Vlaanderen in zich heeft", en wil hij meer in het buitenland aanprijzen. In 2020 wordt daarvoor schilder Jan Van Eyck speciaal in de kijker gezet. 

De beleidsnota voor Toerisme vermeldt dan weer dat privéinitiatieven extra geld kunnen krijgen als ze de Vlaamse meesters in het buitenland aanprijzen. Daar worden opvallend genoeg de stichtingen van kunstverzamelaars Fernand Huts en Axel Vervoordt expliciet vernoemd. Jambon wil bovendien bekijken of er een private "Topstukkenstichting" kan komen.

Als zulke Vlaamse topstukken worden gerestaureerd of opgekocht, gebeurt dat via een zogenoemd topstukkenfonds.  Daar kan volgend jaar maximaal 1,6 miljoen extra naartoe gaan, al is dat nog niet definitief beslist. "Die batterij ligt klaar, maar we weten nog niet hoe ver we ze gaan opladen, en wanneer", zegt het kabinet. 

"En dan heb je nog dat Vlaams museum, over onze geschiedenis en cultuur, een ophefmakend voorstel in besparingstijden", zegt Schramme. Ook daarvoor zijn nog geen budgetten in de begroting ingeschreven. 

Los van die "investeringen in de Vlaamse identiteit", valt Limburg opvallend vaak in de prijzen. Drie initatieven zien hun budgetten toenemen. Het openluchtmuseum Bokrijk (Genk) krijgt er volgend jaar 200.000 euro bij. Voor kasteeldomein Alden Biesen (Bilzen) gaat het om 400.000 euro, net als voor het provinciaal centrum voor actuele kunst Z33 in Hasselt.

Betekent dat dan dat de cultuursector voor niets klaagt? "In Nederland heeft men in 2012 plots 20 procent bespaard. Hier gaat het eerder zachtjes aan. Maar dat schaven houdt natuurlijk ergens op. En op termijn heeft dat toch wel een grote impact op de sector", zegt Schramme.

"In de jaren 2000 tot 2009 hebben we jaren gekend van hoogconjunctuur, waar het budget soms verdubbeld werd, maar sindsdien is het budget met 4,5 procent gedaald", zegt de hoogleraar. "Dat komt hard aan." 

"Vooral het segment van kleine en middelgrote instellingen wordt getroffen", klinkt het. "Die grotere instellingen worden gespaard om voor meer internationale uitstraling te kunnen zorgen." 

"Anderzijds kunnen de besparingen in de projectsubsidies ook weer elk jaar bijgesleuteld worden, zoals ook de vorige Cultuurminister Sven Gatz (Open VLD, red.) uiteindelijk heeft gedaan. Het is dus nog even afwachten wat de besparingen op lange termijn zullen betekenen."

Intussen klinkt ook de kritiek dat de besparingen een verdoken aanval zijn op de kunstensector die vaak als links en progressief wordt bestempeld. Vlaams Belang-parlementslid Klaas Slootmans verwoordde het weinig zachtaardig: "Wij volgen de regering als die wil snijden in de experimentele kunst die er goed in is om in het gezicht van de Vlaming te spuwen."

Vanmorgen stond zijn partijgenoot Filip Brusselmans hem bij. Die verwees bijvoorbeeld naar de voorstelling Lam Gods in het NTGent en het werk van theatermaker Dominique Willaert. 

Zijn de verschuivingen in de cultuurbudgetten bedoeld om de soms kritische kunstensector monddood te maken? "Dat lijkt me een brug te ver", zegt Schramme. "Maar de impact in de cultuursector is wel direct, op vlak van werking, activiteiten en personeel. Sommige engagementen die al zijn aangegaan, zullen niet kunnen worden nagekomen." 

Vanavond rond 19 uur kwamen leden van de cultuursector bijeen voor een actie aan de Beursschouwburg in Brussel. Hieronder kun u een verslag uit "Het Journaal" bekijken:

Bekijk hier het interview van onze reporter Peter Decroubele met acteur Michaël Pas:

Bekijk hier het interview met professor cultuurbeleid Annick Schramme en actrice Janne Desmet in "De afspraak":