Aanhangers van Islamitische Jihad dragen bomgordels tijdens een herdenkingsoptocht (archiefbeeld uit 2002).
AP2002

Waarom flakkert het geweld tussen Israëliërs en Palestijnen nu weer op? Dit moet u weten over Islamitische Jihad

Het Israëlisch-Palestijns conflict is een vicieuze cirkel van opflakkerend geweld. Opnieuw worden er raketten afgevuurd vanuit de Gaza-strook, en opnieuw reageert Israël met bombardementen. Deze keer is het echter niet Hamas dat Israël onder vuur neemt, maar een radicalere geestesgenoot.

Islamitische Jihad, heeft dat iets te maken met Islamitische Staat?

Nee. Islamitische Staat (IS) is een jihadistische terreurbeweging die een internationale strijd voert vanuit Syrië en Irak. Islamitische Jihad is een Palestijnse terreurbeweging die zich focust op de strijd met Israël. De organisatie wordt zowel door de EU als de VS bestempeld als een terreurbeweging.

Islamitische Jihad is dus eerder te vergelijken met Hamas. Beide zijn gewapende groeperingen met een jihadistische en pro-Palestijnse agenda. Ze willen Israël vernietigen en een Palestijnse staat oprichten, en daar de sharia (de islamitische wet) invoeren. Maar terwijl Hamas de Gazastrook bestuurt en daar een brede volgelingenbasis heeft, is Islamitische Jihad een kleinere en nog radicalere beweging. Terwijl Hamas de laatste jaren minder raketaanvallen uitvoert op Israël, heeft Islamitische Jihad die rol nu overgenomen.

Waar haalt Islamitische Jihad zijn middelen?

Islamitische Jihad werd in 1981 opgericht, en wordt zowel met wapens, training als geld gesteund door Iran. Zo werden verschillende kopstukken in de jaren tachtig en negentig getraind door de Libanese Hezbollah, die door Iran gefinancierd wordt. Verschillende Islamitische Jihad-kopstukken wonen vandaag nog steeds in Libanon en Syrië. Een van de kopstukken stierf deze week bij een Israëlische raketaanval in Damascus.

De Gaza-strook, 1998. Aanhangers van Islamitische Jihad verbranden Amerikaanse vlaggen uit protest tegen een akkoord dat de toenmalige Israëlische eerste minister Netanyahu en de Palestijnse PLO-leider Yasser Arafat hadden gesloten (archiefbeeld).

Zowel Islamitische Jihad als Hezbollah zijn gewapende groeperingen die door Iran gebruikt worden om Israël onder druk te zetten. Islamitische Jihad is nog gewelddadiger dan Hamas. Bij zijn eerste wapenfeit, een zelfmoordaanslag op een bus in 1989, kwamen 16 Israëlische burgers om. In de jaren negentig en tweeduizend eiste een bloedige terreurcampagne van Hamas en Islamitische Jihad tientallen levens van Israëlische burgers. Mede daardoor raakte het vredesproces in het slop. Islamitische Jihad is dan ook een felle tegenstander van een mogelijke tweestatenoplossing die vrede zou kunnen brengen tussen Israël en de Palestijnen.

Waar draait het Israëlisch-Palestijns conflict eigenlijk om?

Nadat Israël in 1948 de onafhankelijkheid had uitgeroepen, kwam het tot oorlog met de Arabische buurlanden. Na afloop daarvan had Israël de controle over 78% van het voormalige Britse mandaatgebied Palestina, Jordanië nam de rest in. Een Palestijnse staat voor de Palestijnse bevolking die er toen woonde? Die kwam er niet, niet op Israëlisch maar ook niet op Arabisch initiatief.

Daarmee was de kiem gezaaid voor meer dan zeventig jaar geweld. Decennia lang bleef de verhouding tussen Israël en de buurlanden Syrië, Egypte en Jordanië uiterst gespannen. Na verschillende oorlogen, die telkens gewonnen werden door Israël, hield Israël verschillende gebieden van de buurlanden bezet. Sommige daarvan, zoals de Egyptische Sinaï-woestijn, werden uiteindelijk teruggegeven. Andere, zoals de Syrische Golan-hoogte, blijven tot de dag van vandaag bezet.

Op korte termijn zal het geweld misschien wel uitblijven. Maar een echt vredesverdrag tussen Israël en de Palestijnen zit er nog lang niet in

Tegelijk radicaliseerde het verzet van de overgebleven Palestijnen in de Gazastrook en op de Westelijke Jordaanoever. Zij zagen hoe Israëlische nederzettingen hun al krimpende grondgebied verder versnipperden. Na een mislukt vredesproces en twee gewelddadige volksopstanden, de intifada’s, trok Israël zich terug uit de Gaza-strook en bouwde het langs de Israëlische grens een muur van 708 kilometer lang die de bevolking moest beschermen tegen Palestijnse zelfmoordaanslagen. 

De golf van geweld in de jaren negentig en tweeduizend en de verslechterende levensomstandigheden in de Palestijnse gebieden nadien, die deels te wijten zijn aan de strenge veiligheidsmaatregelen en economische blokkades die Israël aan de grens heeft ingevoerd, hebben de geesten aan beide kanten van het conflict verder verhard. 

Er is nu een staakt-het-vuren. Zal het geweld uitblijven?

Op korte termijn misschien wel. Deze ochtend kondigde een hoge verantwoordelijke van Islamitische Jihad een staakt-het-vuren af. Daarmee lijkt het geweld voorlopig geweken. Het verdrag kwam er na onderhandelen van Egypte; Israël en Islamitische Jihad onderhandelen niet rechtstreeks met elkaar.

Staakt-het-vuren? Bekijk hier het verslag van "Het Journaal" (en lees verder onder de video):

Videospeler inladen...

Israël zegt alvast dat het niet uit is op een escalatie, en dat het zijn militaire doelen bereikt heeft. Het claimt 25 terroristen gedood te hebben (in het totaal vielen er 34 dodelijke slachtoffers aan Palestijnse kant, nvdr) en de militaire infrastructuur van Islamitische Jihad zware schade toegebracht te hebben. Islamitische Jihad van zijn kant wacht de reactie van Israël af op de voorwaarden die het gesteld heeft voor het staakt-het-vuren: een einde van het dodelijk geweld aan de grens met de Gaza-strook en een versoepeling van de Israëlische blokkade.

VN-gezant Nicolai Mladenov hield een slag om de arm. “De volgende  uren en dagen zullen kritiek zijn [voor het welslagen van het bestand]. Alle partijen moeten maximale terughoudendheid tonen en hun best doen om bloedvergieten te voorkomen. Het Midden-Oosten heeft geen nieuwe oorlogen nodig.”

Onder het waakzame oog van de Amerikaanse president Bill Clinton (midden) schudden de Israëlische eerste minister Yitzhak Rabin (links) en PLO-leider Yasser Arafat (rechts) de hand op het gazon van het Witte Huis. Het vredesakkoord zou nooit in de praktijk uitgevoerd worden (archiefbeeld 1993).
AP1993

In elk geval staat Islamitische Jihad geïsoleerd. Het grotere Hamas is niet van plan om hen te steunen in een gewapende confrontatie met Israël. De laatste drie Gaza-oorlogen, waarvan de laatste in 2014 plaatsvond, hadden bijzonder zware gevolgen voor de Palestijnse bevolking (die onder het bestuur van Hamas leeft).

Een echt vredesverdrag tussen Israël en de Palestijnen zit er nog lang niet in. De laatste keer dat die binnen handbereik leek, was in de jaren negentig. Toen bereikten de toenmalige Israëlische eerste minister Yitzhak Rabin en PLO-leider Yasser Arafat een overeenkomst over zelfbestuur voor de Palestijnen, en dus een oplossing voor het Israëlisch-Palestijns conflict. Die Oslo-akkoorden werden echter nooit in de praktijk omgezet, en het vredesproces liep vast. Tegenwoordig, na 25 jaar van escalatie, is het draagvlak voor vrede bij zowel de Palestijnen als de Israëliërs kleiner dan ooit.

Meest gelezen