Hongkongse betogers kiezen nu voor harde aanpak: ‘De regering negeerde ons gewoon’
Na vijf maanden van betrekkelijk vreedzaam protest, veranderden de betogers in Hongkong afgelopen week van tactiek. Het recente geweld eiste al twee mensenlevens, en het einde lijkt nog niet in zicht. ‘Dit zal eindigen in bloed, veel bloed.’
De brede lanen rond de Hongkong Polytechnic University lijken wel een mijnenveld, bezaaid met stapels bakstenen en zelfgemaakte kraaienpoten. Erachter doemen barricades op, gemaakt van losgerukt straatmeubilair, bureaustoelen en bamboestokken. Bij binnenkomst volgt nog een tassencontrole en fouillering, door gemaskerde betogers. De ‘PolyU’ voelt eerder aan als een versterkte burcht dan als een universiteit.
Die fortificatie zet zich door in heel Hongkong, na een week van hevige escalatie van de protesten. Vijf universiteiten zijn bezet, een twintigtal grote verkeersaders is geblokkeerd en tal van openbaarvervoerverbindingen liggen dagenlang stil. Radicale demonstranten houden veldslagen met de politie: traangas en rubberkogels tegen molotovcocktails, verfbommen en zelfs pijl-en-boog. Van een kat-en-muisspel in de weekends is het protest uitgegroeid tot een dagelijkse loopgravenoorlog.
Die nieuwe manier van protesteren heeft meer impact, maar is ook een stuk bloediger. Donderdagavond laat viel een tweede dode, na de 22-jarige student die vorige week ten val kwam nabij een politieontruiming. Een 70-jarige schoonmaker in overheidsdienst kreeg een baksteen op het hoofd, waarschijnlijk geworpen door demonstranten, terwijl hij als vrijwilliger hielp om een barricade in het noordelijke stadsdeel Sheung Shui te verwijderen. De politie behandelt de zaak als moord.
“We hebben het geprobeerd met vreedzaam protest, maar de regering negeerde ons gewoon”, zegt Yeung, een 18-jarige scholier op de campus van de Polytechnische Universiteit. Om veiligheidsredenen wil hij niet met zijn volledige naam in de krant. Ietwat verscholen achter een gebouw zit hij met een groepje medestudenten molotovcocktails te vullen. “De politie is veel zwaarder bewapend dan wij. We moeten ons met alle mogelijke middelen verdedigen.”
Guerrillaleger
De bezette PolyU-campus lijkt een goed geoliede machine. Op uitkijkpunten zitten wachters met verrekijkers en walkietalkies, er is een eerstehulppost, een kantine en een poetsploeg. Op de binnenplaats hangen grote plattegronden met de nieuwe functies van de lesgebouwen, en voor de bibliotheek liggen voorraden helmen en gasmaskers, maar ook hoopjes stenen en verfbommen. Het lijkt de basis van een goed georganiseerd guerrillaleger, maar dan met zelfgemaakt wapentuig.
De bezetting van de universiteiten, na vijf maanden van beweeglijk protest, begon dinsdag nadat de politie binnenviel in de Chinese University of Hong Kong, naar verluidt omdat demonstranten er probeerden een snelweg te blokkeren. De inval op de campus leidde tot protesten van verbolgen studenten, snel gesteund door radicalere actievoerders, en tot een urenlange veldslag, waarbij meer dan duizend traangasgranaten en vierhonderd molotovcocktails heen en weer vlogen.
Al snel wierpen betogers op verschillende campussen barricades op en blokkeerden ze strategische verkeersaders, met enorme chaos tot gevolg. Veel Hongkongers geraakten van dinsdag tot donderdag niet op hun werk en vrijdag deden ze er uren over. Alle scholen werden uit voorzorg gesloten. “Ik weet dat sommige mensen daarover klagen”, zegt Yeung. “Maar ik kan mijn vrijheid en toekomst niet zomaar opgeven. Als wij het niet doen, wie dan wel? Dit is misschien onze laatste kans.”
Hoe bewust de nieuwe strategie tot stand is gekomen, is onduidelijk. Het protest in Hongkong heeft geen leiders, maar beslissingen worden genomen door middel van overleg via sociale media. Dat heeft als voordeel dat niemand als aanstichter van het geweld kan worden vervolgd, maar het betekent ook dat de beweging gevoelig is voor extremen. Op de Chinese University lijkt vrijdag nogal wat onenigheid te zijn over hoe lang de bezetting moet doorgaan.
Het oplopende geweld en de zware hinder zouden volgens lokale media het draagvlak voor de protesten ondermijnen. Maar veel vreedzame demonstranten zeggen nog steeds begrip te hebben voor hun radicalere bondgenoten en leggen de schuld voor de escalatie bij de regering. De campusbezetters hebben een groot netwerk van sympathisanten achter zich. Vrijwilligers voeren mondvoorraad aan en komen bij dreigend politiegeweld per auto jongeren evacueren.
Hoe moet het nu verder?
In de financiële wijk Central komen sinds maandag ook elke lunchpauze honderden werknemers op straat, om hun steun te betuigen. “Ik heb niet de fysieke kracht om met de studenten mee te strijden, maar in mijn hart steun ik hen”, zegt Chan, een 50-jarige advocaat, die een masker draagt om niet herkend te worden. “De mensen van mijn generatie hadden vroeger meer moeten doen om Hongkong te beschermen. Ik voel me schuldig tegenover de jongeren. Zij vergieten nu hun bloed.”
Maar na een week van bezettingen klinkt ook de vraag hoe het verder moet. Alle scholen van Hongkong zijn tijdelijk dicht, de meeste universiteiten hebben hun lessen tot het einde van het semester geschrapt en steeds meer internationale studenten pakken hun biezen. Bovendien, hoeveel impact ook, de demonstranten zijn met hun bezetting geen stap dichter bij hun doel gekomen. Hun protest gaat niet langer om de uitleveringswet, waarmee de onvrede in juni begon, maar om vijf eisen, waaronder de invoering van algemeen stemrecht en een onafhankelijk onderzoek naar het politiegeweld. Maar de Hongkongse en Chinese regering zijn niet van plan hen tegemoet te komen. De Chinese president Xi Jinping, op staatsbezoek in Brazilië, noemde de demonstranten donderdag ‘gewelddadige criminelen’.
Bloedbad
Dus hangt vrijdag, als de politie zich overdag terugtrekt en de kalmte even lijkt terug te keren, overal de vraag in de lucht: is dit een uitweg uit de impasse, of is dit de stilte voor de storm? Universiteitsvoorzitters proberen tussen de partijen te onderhandelen en lijken dicht bij een akkoord. Maar vrijdagavond mislukt dat overleg, blokkeren demonstranten aan de Chinese University een snelweg en grijpt de politie weer in. De nacht valt in met explosies en branden.
“Dit zal eindigen in bloed, veel bloed”, zegt Chan, de advocaat in financiële wijk Central. Hij bereidt zich voor om met zijn familie uit Hongkong te vertrekken. “Ik denk niet dat het einde al in zicht is. We hebben hier te maken met een regime dat veel gewelddadiger en bruter is dan wij. Ik ben bang voor een bloedbad.”