Direct naar artikelinhoud
Sinterklaas krijgt een facelift: ‘Als er vragen gesteld worden over Zwarte Piet kan je dat niet zomaar negeren’
Televisie

Sinterklaas krijgt een facelift: ‘Als er vragen gesteld worden over Zwarte Piet kan je dat niet zomaar negeren’

Beeld © VRT - Selina De Maeyer

Zelfs de sint moet mee met zijn tijd. Door de steeds groter wordende televisieschermen en aanhoudende discussies over de precieze kleur van Zwarte Piet was het sintprogramma ‘Dag Sinterklaas’ na 26 jaar trouwe dienst aan een update toe. ‘De reeks begon oud aan te voelen’, zegt scenarist Hugo Matthysen. 

Vandaag is een traditionele hoogdag voor iedereen die de goedheilig man een warm hart toedraagt. De sint zet vanmiddag voet aan wal in Antwerpen. Aandachtige kijkers zullen tijdens die blijde intrede in de entourage van de Spaanse kindervriend al hier en daar een nieuw en/of jonger gezicht op zien duiken. Maar de echte revolutie komt er pas wanneer het laatste kinderhandje is geschud en de laatste kindertekening in de zak van Zwarte Piet is verdwenen.

Dan krijgen de Ketnet-kijkers de eerste aflevering van Dag Sinterklaas nieuwe stijl te zien. Dat programma, waarin Bart Peeters met een waslijst prangende vragen op bezoek gaat bij de sint, maakte in 1993 zijn televisiedebuut en groeide sindsdien uit tot de standaard wat sintprogramma’s betreft. Dankzij Dag Sinterklaas weet elk kind dat de sint het liefst albondigas (pittige Spaanse gehaktballetjes) eet, hij een paard heeft dat Slechtweervandaag heet en hij meestal gewoon langs de voordeur naar binnen komt. 

Roetvegen

Een televisiemonument dus. Maar ook monumenten hebben af en toe nood aan restauratiewerken. Toen Hugo Matthysen de eerste scenario’s voor Dag Sinterklaas schreef was er bijvoorbeeld nog geen sprake van de hele pietendiscussie. Pas toen bij onze noorderburen steeds heviger over de racistische insteek van de figuur Zwarte Piet werd gediscussieerd, waaide het debat ook naar Vlaanderen over. Plots was de vraag hoe zwart Zwarte Piet mocht zijn ook hier pertinent. 

“Als er vragen gesteld worden over de figuur van Zwarte Piet kan je dat niet zomaar negeren”, vindt Stijn Coninx, die sinds jaar en dag alle film -en televisieprojecten van de sint regisseert. “Dus hebben we het uiterlijk van Piet aangepast. Dat daardoor de hele traditie dreigt te verdwijnen, wat je sommigen wel eens hoort roepen, vind ik absolute onzin. Ook aan het uiterlijk van de sint is gesleuteld. Het kruis op zijn mijter bijvoorbeeld is al jaren vervangen door een ‘S’, maar dat is niemand opgevallen.” 

Bij Ketnet haalden ze de angel uit het conflict door in 2015 in de sintfilm Ay Ramon te laten zien hoe Piet bij het inschepen zijn schmink vergat. Een aantal passages door de schoorsteen van de stoomboot leverden nog wel een paar roetvegen op, maar helemaal zwart zou Piet ook bij de blijde intredes die de jaren nadien volgden nooit meer worden. “Die ene scène waarin we die plotse verandering een beetje wilden duiden was achteraf gezien zelfs niet nodig”, vertelt Maarten Janssen, netmanager bij Ketnet. “Kinderen vallen wanneer het over de sint gaat niet over dat soort dingen. Voor hen blijven sint en Piet gewoon sint en Piet. In welke kleur dan ook.”

Vreemde vriend

De facelift van Zwarte Piet zorgde wel voor een mismatch tussen de recentere sintprogramma’s en de oudere Dag Sinterklaas-reeks. Kregen de kinderen tijdens de intrede van de sint nog een roetveegpiet te zien, dan bleek die ’s avonds tijdens de heruitzending van Dag Sinterklaas plots weer pikzwart te zijn. “Daar zijn een aantal klachten over binnengekomen”, klinkt het bij Ketnet. “De hele pietendiscussie heeft de beslissing om Dag Sinterklaas te vernieuwen zeker versneld.” 

Bekijk nu: een van de originele afleveringen

Ook op technisch vlak kwamen er krassen op de carrosserie van Dag Sinterklaas. “De beeldkwaliteit was niet meer van deze tijd", vertelt Hugo Matthysen, de vaste scenarioschrijver van de sint. Het beeldformaat en de resolutie waren niet meer aangepast aan de moderne, veel grotere televisieschermen. “De reeks begon oud aan te voelen”, vindt Matthysen.

En dan was er nog de entourage van de sint. Die werd de voorbije jaren fors uitgebreid met figuren als huishoudster Conchita, stalknecht Ramon of de kapiteins van de stoombot. Die maken allemaal hun opwachting in de recentere sintprogramma’s, maar wanneer Dag Sinterklaas op het scherm kwam verdwenen ze plots weer in de coulissen. 

Tijd dus voor iets nieuws. Al mocht de opvolger van Dag Sinterklaas ook weer niet te nieuw zijn. Aan bepaalde zaken raak je nu eenmaal niet, vindt Matthysen. “De karakters van sint en Piet bijvoorbeeld. En het basisgegeven: er is een man met een prachtige baard die van alle kinderen houdt. ’s Nachts loopt hij met zijn vreemde vriend over de daken.” Het had ook geen zin om met een totaal nieuw concept te komen, vindt de scenarioschrijver. “Je kan het warm water maar één keer uitvinden.” 

Rotbeslissing

“We maken al jaren nieuwe programmaatjes in het sintuniversum”, legt Coninx uit. “Maar je hebt ook nog wel steeds nood aan een programma waarin het gaat over alle vragen die kinderen zich rond de sint stellen.” Maar een nieuwe, betere versie maken van een monument is altijd moeilijk. “Bij elke stap hebben we onszelf de vraag gesteld: Is het beter dan het origineel?”, vertelt Janssen. “Ik heb zelf als kind nog naar Dag Sinterklaas gekeken. Daar hangen zoveel mooie verhalen aan vast. De magie van het programma moest absoluut intact blijven.” 

Bijkomende eis vanuit de zender: ook de nieuwe Dag Sinterklaas moest een levensverwachting van vele jaren hebben. “Dit is een dure productie”, legt Janssen uit. “Niet iets wat we elk jaar opnieuw kunnen maken.” Vanuit dat vertrekpunt werd ook de samenstelling van de cast tegen het licht gehouden. “We wilden vermijden dat de personages in Dag Sinterklaas binnen een aantal jaar opnieuw zouden gaan verschillen van wie er in de films of tijdens de intrede te zien is”, legt Coninx uit. 

En dus werd voor een aantal leden van die cast naar vervanging gezocht. Jan Decleir gaf zijn mijter door aan Wim Opbrouck. Frans Van der Aa leerde Jonas Van Thielen hoe je best door een schoorsteen duikt. Lucas Van den Eynde wordt opgevolgd door Nico Sturm en de mondige generatie kinderen stelt tegenwoordig zijn vragen rechtstreeks aan de sint. Ook Bart Peeters zien we dus niet meer terug in de nieuwe Dag Sinterklaas-reeks.

Voor zowel Matthysen als Coninx waren die wissels het moeilijkste onderdeel van de hele remake. Een rotbeslissing noemt Matthysen het. “Ik voel me daar nog steeds een beetje ongemakkelijk bij.” 

“We moesten tegen een topcast zeggen dat het gedaan was en tegelijk een nieuwe topcast zoeken om hen te vervangen”, legt Coninx uit. “Maar op zo’n moment moet je kijken naar het doel op lange termijn. En proberen om de emoties en de nostalgie opzij te zetten.” 

Geen uitgebreide testfase

Of Dag Sinterklaas nieuwe stijl en de bijbehorende wissels in de personeelsbezetting aan zullen slaan, weten we vanavond pas. Er is immers geen uitgebreide testfase aan het programma voorafgegaan. “Bij de films doen we dat wel", legt Matthysen uit. “Omdat je daar nog enigszins bij kan sturen in de montage. Voor een reeks korte uitzendingen zoals Dag Sinterklaas is dat niet doenbaar. Tenzij je de luxe hebt om desnoods scènetjes opnieuw te gaan filmen. Maar die tijd was er niet.” 

Matthysen weet als geen ander dat je het met een remake van een programma als Dag Sinterklaas op moet nemen tegen een mythe en een hele hoop nostalgie. “Een strijd die  je niet kan winnen”, beseft hij. “Maar gelukkig hebben de kinderen waar we het programma uiteindelijk voor maken daar geen last van.” 

Ook bij Ketnet hebben ze er het volste vertrouwen in dat de kinderen die vandaag naar Antwerpen afzakken de sint nieuwe stijl onvoorwaardelijk in de armen zullen sluiten. “Bijna alles zal er net als de voorgaande jaren uitzien”, zegt Janssen. “Ook de sint. En ook al zien sommige kinderen een beetje verschil. De sint blijft altijd de sint.”

De Intrede van de sint vandaag op Eén en Ketnet omstreeks 13.30 uur. De nieuwe Dag Sinterklaas, vanaf vandaag op Ketnet en Ketnet Junior. Eenmalig wordt de eerste aflevering ook uitgezonden op Eén aansluitend na De Intrede.