‘Ja, er was een quid pro quo’: cruciale getuigenis brengt Trump nog meer in lastig parket
Het impeachment-onderzoek tegen president Trump is vandaag een cruciale fase ingegaan. De getuigenis van ambassadeur Gordon Sondland, een van de weinige getuigen die rechtstreeks met Trump sprak over Oekraïne, brengt de Amerikaanse president nog meer in een lastig parket. In zijn openingsverklaring bevestigde Sondland dat er wel degelijk sprake was van een ‘quid pro quo’, waarbij de Oekraïense president een gesprek toegestaan zou krijgen in het Witte Huis in ruil voor de aankondiging van een corruptieonderzoek.
Wat zei ambassadeur Sondland tijdens de hoorzitting?
“Mijn activiteiten in Oekraïne waren orders van Trump”, zei Sondland in zijn getuigenis. Hij had het ook over een quid pro quo, waarbij de Oekraïense president een gesprek toegestaan zou krijgen in het Witte Huis in ruil voor de aankondiging van een corruptieonderzoek, dat waarschijnlijk toegespitst zou zijn op presidentskandidaat Joe Biden en zijn zoon Hunter.
Nog volgens Sondland waren de topambtenaren van het Witte Huis, onder wie minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo, op de hoogte van zijn activiteiten in Oekraïne, waaronder dus druk zetten op Zelenski om een onderzoek naar Biden te starten. “Ze wisten wat we deden en waarom”, zei Sondland, die ook voormalig veiligheidsadviseur John Bolton noemde als een van de mensen die wisten van zijn doen en laten. “Iedereen wist ervan.”
Sondland voegde eraan toe dat Pompeo aan de medewerkers bevelen gaf om met Rudy Giuliani te spreken, de persoonlijke advocaat van Trump, “die blijkbaar een diplomatiek kanaal gebruikte om de Oekraïeners onder druk te zetten, buiten de gebruikelijke instituties om”. “We wisten allemaal dat, als we niet samenwerkten met Giuliani, we een belangrijke mogelijkheid zouden verliezen om de relaties tussen de VS en Oekraïne te verbeteren. Dus volgden we de bevelen van de president”, aldus nog Sondland. “Ik geloofde toen, en nu nog steeds, dat de mannen en vrouwen bij het State Department, en niet de persoonlijke advocaat van de president, verantwoordelijkheid moeten nemen in deze materie.”
Met een marathonsessie van zo’n twaalf uur ging het afzettingsonderzoek dinsdag de tweede week in. Maar met hotelmiljonair Gordon Sondland, Amerika’s ambassadeur bij de EU, wordt vandaag in het Congres voor het eerst een getuige openbaar aan de tand gevoeld die direct in contact stond met Trump over de Oekraïne-affaire. Onder andere telefonisch.
Alle andere getuigen die de Democraten tot nu toe lieten opdraven, betroffen de ‘mindere goden’. Het waren ambtenaren en diplomaten die hun informatie, met name of Trump militaire hulp actief inzette om Kiev onder druk te zetten, uit “tweede hand” hadden. Hoe kunnen zij weten, zo benadrukten de Republikeinen tijdens de zittingen, dat de president de intentie had om Oekraïne onder druk te zetten in ruil voor politieke informatie tegen een Democratische tegenstander?
De Republikeinse verdedigingsstrategie kan onder druk komen te staan met Sondlands getuigenis. De ambassadeur ontkende eerder in een besloten verhoor dat Trump zich schuldig had gemaakt aan een ‘voor wat, hoort wat (quid pro quo)’-strategie om Oekraïne te dwingen een corruptie-onderzoek tegen presidentskandidaat Joe Biden en zijn zoon Hunter te starten. Maar Sondlands verhaal is daarna flink onder druk komen te staan door getuigenissen van anderen, die beweerden dat de president wel degelijk boter op het hoofd heeft.
Pikant telefoontje
Sondland besloot daarom eerder deze maand zijn getuigenis onder ede aan te passen. Toen was onder andere duidelijk geworden dat hij in een gesprek met een Oekraïense topadviseur hervatting van de hulp had verbonden aan bekendmaking van het corruptie-onderzoek. Vorige week bleek ook dat Sondland, die zijn baantje te danken heeft aan een forse donatie aan Trumps campagne, een pikant telefoontje in juli heeft gevoerd met de president over de affaire.
Volgens andere Amerikaanse diplomaten, die het gesprek in een Oekraïens restaurant hoorden, zou Trump aan Sondland hebben gevraagd of Kiev gereed was om het corruptie-onderzoek te beginnen. Dit gesprek vond plaats een dag na het omstreden telefoontje van Trump met de Oekraïense president Zelenski, waarin een onderzoek naar de Bidens aan de orde werd gesteld door de Amerikaanse president. In het restauranttelefoontje zou Sondland Trump hebben verteld dat Oekraïne bereid was het onderzoek te starten.
“De suggestie dat ik betrokken was bij malafide diplomatie is absoluut fout”, zei Sondland vanmiddag in zijn getuigenis. Maar, zo getuigde hij nu, er was wel degelijk sprake van een ‘voor wat, hoort wat’-strategie. Trumps persoonlijke advocaat Rudolph Giuliani zou daarbij een cruciale rol gespeeld hebben. Giuliani zou destijds voorwaarden hebben gesteld aan Oekraïens president Zelenski voor toenadering tussen Kiev en Washington. Sondland getuigde ook dat Trump hem had opgedragen om met Giuliani te praten en dat hij er niet blij mee was. “We waren niet blij met de richtlijn van de president om met Rudy te praten. We wilden Giuliani er niet bij betrekken. Ik geloofde toen, net als nu, dat het ministerie van Buitenlandse Zaken, niet de persoonlijke advocaat van de president, de verantwoordelijkheid moet nemen voor Oekraïne-aangelegenheden.”
Sondland zei ook dat hij samen met minister van Energie Rick Perry en speciaal gezant voor Oekraïne Kurt Volker samengewerkt heeft met Giuliani op uitdrukkelijk verzoek van Trump. “Perry, ambassadeur Volker en ik werkten met Giuliani over Oekraïense zaken op uitdrukkelijk verzoek van de president van de Verenigde Staten. We wilden niet met de heer Giuliani samenwerken, maar we begrepen allemaal dat we bij weigering een belangrijke kans zouden verliezen om de betrekkingen tussen de Verenigde Staten en Oekraïne te versterken. Dus we volgden de bevelen van de president op.”
In een reactie zegt Donald Trump dat hij Gordon Sondland, de Amerikaanse ambassadeur bij de Europese Unie, niet goed kent. “Ik heb hem niet vaak gesproken”, zei Trump aan journalisten bij het Witte Huis. “Dit is geen man die ik goed ken.” Bij het Witte Huis speelde hij voor de aanwezige pers een telefoongesprek na dat hij had met Gordon Sondland.
Omkoping
Trump en de Republikeinen waren dinsdag aan het einde van de dag opgewekt. Ze gebruikten het verhoor van twee voormalige functionarissen om aan te tonen dat Trump zich niet schuldig had gemaakt aan “omkoping”, waar de Democraten hem nu van beschuldigen. “Heeft iemand u ooit gevraagd iemand om te kopen of af te persen tijdens uw werk voor het Witte Huis?”, vroeg de Republikein Devin Nunes aan het tweetal. “Nee”, zeiden voormalig Oekraïne-gezant Kurt Volker en Witte Huis-functionaris Tim Morrison.
Ook werd ze gevraagd of ze vonden dat in Trumps telefoontje met Zelenski sprake was van een “voor wat, hoort wat”-eis van de president. “Nee, dat was er niet”, aldus Volker. ‘Ik heb niet gehoord dat hij welke eis dan ook stelde’, aldus Morrisson, die aanwezig was bij het telefoongesprek.
De Democraten gebruikten op hun beurt de getuigenis van twee andere getuigen, die ook het telefoongesprek hadden gehoord, om te benadrukken dat Trump in de fout was gegaan. “Wat ik hoorde, was ongepast”, aldus luitenant-kolonel Alexander Vindman, die betrokken is bij het Oekraïne-beleid van Trumps Nationale Veiligheidsraad.