Brussels mobiliteitsminister houdt vol: ‘Die kilometerheffing zál er komen’

Surfend op de groene golf die Brussel overspoelde, promoveerde Elke Van den Brandt (39) afgelopen zomer van Vlaams Parlementslid tot Brussels minister van Mobiliteit, Openbare Werken en Verkeersveiligheid. De paars-groene coalitie zal de komende jaren fors investeren in nieuwe bussen en trams.

Het contrast kan moeilijk groter zijn. Terwijl Vlaanderen zit te knoeien met elektrische bussen, werken ze in Brussel aan de toekomst van de openbaarvervoersmaatschappij MIVB, krijgen vijftig wijken elk hun circulatieplan en geldt binnenkort een algemene zone 30. Al dreigen de twee gewesten wel op ramkoers te komen met elkaar.

“Misschien moet Vlaanderen de MIVB eens uitnodigen om te kijken hoe het kan”, zegt Van den Brandt. “Als je ziet wat er met De Lijn gebeurt, dan kun je onmogelijk zeggen dat dit goed is voor Brussel. De Vlamingen die niet met de bus aan het station geraken, staan ook bij ons aan te schuiven in de auto. Ik hoop dus van harte dat ze eruit geraken.”

Vlaams mobiliteitsminister Lydia Peeters (Open Vld) ziet in u alvast een partner. Vlaanderen en Brussel moeten volgens haar samenwerken.

“Haar engagement klinkt oprecht, we hebben constructief overleg. Maar woorden moeten zich ook vertalen in resultaten. Je kunt niet klagen dat er geen alternatieven voor de auto zijn en tegelijk niet inzetten op die alternatieven. De files moeten kleiner, de lucht moet schoner. We moeten maken dat mensen op een andere manier in Brussel geraken. Anders blijven de files, die onze economie 4 tot 8 miljard euro per jaar kosten, gewoon staan. Dat is onaanvaardbaar.”

Minister Peeters zei vorige week in deze krant dat ze bereid is in te gaan op uw vraag om het aantal randparkings rond Brussel te verlagen.

“Dat moet een vergissing zijn. Wij willen net méér randparkings. Van de 370.000 pendelaars die dagelijks de file naar Brussel trotseren, zit 90 procent alleen in de auto. Als we hen ervan kunnen overtuigen hun auto achter te laten op zo’n parking en samen verder te rijden, helpt dat al veel. Het liefst zo dicht mogelijk bij huis.

“Met de bouw van fietsostrades heeft Vlaanderen al stappen gezet. Maar er liggen nog kansen, bijvoorbeeld langs het kanaal in Vilvoorde richting Antwerpen. We moeten de fietser beter in de watten leggen. Net zoals de tramgebruiker. Ik heb onlangs een vergunning uitgereikt voor de trambus van De Lijn, die in de noordrand van Brussel naar de luchthaven van Zaventem zal rijden. Ik hoop dat Vlaanderen nu ook werk maakt van de beloofde sneltram langs de A12.”

Redeneert u niet te veel vanuit de metropool? Daarbuiten zijn er regio’s waar geen kat geïnteresseerd is in bus of tram.

“Ook in de stad draait alles om keuzes maken. Toen mijn voorgangers de snelle tram naar Jette aanlegden, hebben ze er bewust voor gekozen een baanvak te schrappen en de tram een eigen bedding te geven. Daardoor krijgt de tram nu altijd groen licht. Dat was een moeilijke beslissing, maar ze werpt nu vruchten af.”

Toen u afgelopen zomer het ballonnetje van de kilometerheffing opliet, zei u de reactie van de nieuwe regeringen in Vlaanderen en Wallonië af te wachten. Vlaanderen zegt nu duidelijk neen. Is ze daarmee van tafel?

“Neen. Ik hoor dat minister Peeters geen kilometerheffing wil omdat mensen geen alternatieven hebben voor de auto. Dat beschouw ik als een opening. Laat ons stapsgewijs van start gaan en het systeem zo moduleren dat je enkel betaalt op trajecten waarop een alternatief voor de auto bestaat, zoals trein, bus of tram. Als je uit een verre uithoek in Limburg of West-Vlaanderen komt waar geen bus rijdt, dan wordt jouw tarief op nul gezet. Desnoods betaal je in de beginfase zelfs enkel daar waar de meeste files zijn.”

Een kilometerheffing light?

“We kunnen met kleine stapjes beginnen. Enkel tijdens de spits, enkel in en rond Brussel. Dat is het voordeel van een variabele heffing: je kunt echt op maat werken.”

Is daar dan wel een draagvlak voor?

“We kunnen er opnieuw één proberen te creëren. Omdat we kunnen aantonen dat de realiteit niet strookt met de karikatuur die er tijdens de kiescampagne van is gemaakt.

“De gewesten hadden zich al lang geëngageerd om aan een kilometerheffing te werken. Voormalig Vlaams mobiliteitsminister Ben Weyts (N-VA) zag de voordelen. Toen er tegenwind opstak, is de N-VA echter meegegaan in dat verhaal. Plotseling leek het alsof iedereen 1.500 euro extra verkeersbelasting zou betalen. Tja, dan is het logisch dat er weerstand komt. 

“Terwijl er helemaal geen sprake is van een verhoging, enkel van een verschuiving. In plaats van een jaarlijks forfait gaan we naar een intelligent systeem waarbij het tarief wordt bepaald op basis van het aantal kilometers dat iemand aflegt, op welk moment, met welke auto en op welk traject. Andersom worden mensen fiscaal beloond als ze de trein nemen. Zij betalen straks minder dan nu.”

Is de kilometerheffing niet asociaal? Een CEO betaalt evenveel per kilometer als een poetsvrouw.

“Wat ik asociaal vind, is niets doen aan de luchtkwaliteit. De armste wijken in Brussel hebben de slechtste luchtkwaliteit. Heel wat arme mensen kunnen zich geen auto veroorloven. In plaats van de auto koste wat het kost te willen sparen, kunnen we beter sociale maatregelen uitwerken.”

Uw medeminister Sven Gatz (Open Vld) kreeg het hard te verduren in zijn partij toen u de kilometerheffing lanceerde.

“Er zijn spanningen geweest, maar dat laat ik aan de liberale familie. Zowel minister Gatz als minister Peeters lijken me politici met de vaste wil om oplossingen te zoeken. Laat ons kijken wat mogelijk is. Ik hoop oprecht dat we Vlaanderen meekrijgen in dit verhaal, zodat we niet in twee aparte systemen terechtkomen. Anders zou het voor de Vlaming een extra heffing betekenen.”

De Brusselse kilometerheffing komt er dus sowieso?

“Over de modaliteiten en de benaming valt te praten. Maar ja, we gaan tijdens deze legislatuur sowieso naar een variabel tariefsysteem voor de vergroening van de verkeersbelasting. Ik denk dat dat mogelijk moet zijn. We kunnen toch niet nog eens vijf jaar aanmodderen?”

U stevent wel moedwillig af op een confrontatie met Vlaanderen. Minister Peeters heeft al gezegd dat ze bij een eenzijdige invoering naar Europa zal stappen.

“De verdeling van de bevoegdheden in dit land is duidelijk: Brussel is zelf bevoegd voor de wegenfiscaliteit. Puur juridisch is het dus mogelijk. Al is een confrontatie uiteraard niet wenselijk.”

Misschien kunt u Vlaanderen overtuigen door akkoord te gaan met zijn plannen voor de optimalisatie van de Brusselse ring? Daar wordt al jaren over geruzied.

“Niet als ‘optimalisatie’ een toverwoord is om er extra baanvakken bij te proppen. Ik zeg duidelijk neen tegen een verbreding van de ring. Iedere expert steunt me daarin, alsook de voltallige Brusselse regering.

“Dat er werken nodig zijn om doorgaand en plaatselijk verkeer te scheiden, dat erken ik. Dat we variabele snelheden moeten invoeren zodat we de snelheid op bepaalde momenten kunnen verlagen ook. 

“Momenteel liggen zowat tien scenario’s op tafel voor de aanpassing van de Brusselse ring. Op de verdieping boven mijn kabinet wordt de impact van elk scenario onderzocht. Het is nu al duidelijk dat een aantal scenario’s fors meer autoverkeer zal creëren. Een baanvak zuigt 15 tot 20 procent extra verkeer aan. Terwijl we in Brussel geen plaats meer hebben om dat verkeer op te vangen. Daarvoor pas ik.”

U bent wel erg overtuigd van uw zaak.

“De Brusselaars hebben de afgelopen verkiezingen dan ook een krachtig signaal gegeven voor meer levenskwaliteit. Dat wil ik waarmaken. Door samen te werken met andere gewesten, en door zelf scherpe keuzes te maken. Zo gaan we voor 30 procent meer bussen, zeven nieuwe tramlijnen en een nieuwe metrolijn. Die worden binnenkort ook gratis voor jongeren tot 25 jaar. Zo willen we hen verleiden voordat ze hun eerste auto kopen.”

Intussen is Brussel virtueel failliet.

“De begroting van Brussel is wel degelijk in evenwicht, al klopt het dat we buiten de begroting investeren in mobiliteitsprojecten, zoals trams en bussen. Net zoals Vlaanderen en Europa. Die investeringen betalen zich in de toekomst terug.”

Onzin, zegt de N-VA.

“Sommige partijen die nu kritiek uiten, zoals de N-VA, lijken te vergeten dat Vlaanderen in Brussel zelf bevoegd is voor zaken als onderwijs, jeugd, sport en cultuur. De Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC), die dat moet regelen, krijgt steeds minder middelen uit Vlaanderen. Met alle gevolgen van dien. Terwijl vroeger grote campagnes werden opgezet om Brusselaars naar het Nederlandstalige onderwijs te lokken, zijn er nu enorme wachtlijsten. Misschien moeten de critici daarmee beginnen: opnieuw investeren in de domeinen waarvoor ze zelf bevoegd zijn.”