Protestmars tegen geweld en moorden op vrouwen: ‘Dit is niet alleen een privézaak’

“Hélène, vermoord door haar ex op 23 maart 2017. We missen haar”; “Mambu, 64, door haar man gedood met een hakbijl”. Dat soort zinnen staat in Parijs in dikke letters op muren geverfd. Soms staat er #femicide bij. Femicide is een partnermoord waarbij een man zijn vrouw vermoordt om zijn dominantie te uiten over haar. President Emmanuel Macron belooft maatregelen.

“Maar hier bij ons hoor je er niets over, terwijl de bijna honderd vrouwenmoorden sinds 2017 slechts het topje van de ijsberg zijn”, zegt Magda De Meyer, voorzitster van de Vrouwenraad. Morgen stapt haar organisatie mee in een nationale protestactie tegen geweld op vrouwen in Brussel, aangevoerd door Mirabal, een koepel van 60 verenigingen voor vrouwenrechten.

Aanleiding is de Internationale Dag tegen Geweld tegen Vrouwen. Omdat in ons land onlangs twee vrouwen door hun (ex)-partner zijn vermoord, is het thema hier nog urgenter. Jill Himpe (36) uit Wevelgem is begin deze maand doodgestoken door haar ex-man Ridouan O. Enkele dagen voordien sloeg een 40-jarige man uit Bouffioulx bij Charleroi zijn ex-vriendin van 31 de schedel in.

Telkens waren er signalen die wezen op een groot risico. De vrouw in Bouffioulx was herhaaldelijk met de dood bedreigd door haar ex en hij zat kort in de cel. Ridouan O. werd even opgepakt.

Checklist

“Zo gaat het te vaak”, zegt De Meyer. “Een op de drie vermoorde vrouwen klopte tevergeefs aan bij de politie. Daarom eisen wij met de mars niet alleen een veel betere registratie van de vrouwenmoorden maar ook verplichte opleidingen bij de politie zodat zij de risico’s beter kunnen inschatten en wel beschermend optreden.”

Dat is mogelijk. Zo wijst onderzoek van de Britse criminologe Jane Monckton-Smith (Universiteit van Gloucester) uit dat er bijna altijd acht fases, in een specifieke volgorde, aan een vrouwenmoord voorafgaan, waaronder stalking of misbruik in het verleden en een gebeurtenis die de controle dreigt te beknotten, zoals financiële problemen waarin de geweldenaar belandt of de vrouw die overweegt de relatie te stoppen.

“Dat sluit aan bij onderzoek hier ”, zegt Anne Groenen (Hogeschool UC Leuven-Limburg en KU Leuven). Zij werkte mee aan een gratis onlinesysteem dat de politie helpt om risico’s in te schatten maar dat nog niet algemeen is uitgerold. Naast de voorgeschiedenis zitten daar ook de omgang tussen de (ex)partners en hun sociale situatie in vervat. “Je kan partnergeweld nooit voorspellen, wel de kans op nieuw geweld zo goed mogelijk inschatten”, zegt ze.

Vandaag gebruiken politiediensten, hulpverleners en magistraten hun eigen checklists. Dat moet volgens Groenen één wetenschappelijk sluitend en uniform systeem worden, met wel ruimte voor eigen interpretatie. “Wanneer een procureur inschat dat een situatie gevaarlijk is, ook al wijst de checklist dat niet uit, dan moet hij alle maatregelen treffen die hij nodig acht.”

Alarmsysteem

“Dit gaat over alle partnergeweld. Een op de drie vrouwen krijgt daarmee te maken”, zegt De Meyer. “Justitie, politie en politiek moeten dit serieuzer nemen. Nu zijn er nauwelijks veroordelingen. Het idee dat een vrouw het wel uitgelokt zal hebben, blijkt hardnekkig. Er zijn ook veel te weinig plaatsen in vluchthuizen en 60 procent van de maatregelen in het nationaal actieplan tegen geweld op vrouwen is na bijna vier jaar niet gerealiseerd.”

Er liggen nu wel wetsvoorstellen klaar, waaronder een alarmsysteem, waarbij de stalker een enkelband krijgt en het slachtoffer een ontvangertje. Als de eerste te dichtbij komt, gaat het alarm af. Spanje voerde dat al in, Frankrijk is dat van plan.

Voor Groenen is het ook essentieel dat de maatschappij partnergeweld niet wegzet als ‘iets privé’. “Slachtoffers hebben vooral ondersteuning in hun eigen netwerk nodig”, zegt ze. “Iedereen moet inzien dat er veel geweld in het gezin voorkomt, dat je signalen kan herkennen en dat we elk een luisterend oor kunnen bieden.”