Black Friday stuit weer op protest: ‘Oppassen dat je niet voor de klaagmuur gaat staan, terwijl niemand je hoort’

In amper vijf jaar tijd is Black Friday in ons land uitgegroeid van debuterende koopjesdag tot een kortingenwalhalla dat niet meer weg is te slaan uit ons hoor- en gezichtsveld. Sommige ketens begonnen vorige week vrijdag al met de eerste deals. Met de brug naar Cyber Monday erbij zit je dan al aan ruim tien dagen kortingen.

“De grootste impact daarvan is dat mensen nog extra worden opgevoed om niet te kopen aan de volle pot, maar alleen wanneer er deals te sluiten zijn”, zegt retailexpert Gino Van Ossel (Vlerick Business School). Bij bedrijven die niet de efficiëntie van een Bol.com of Amazon kunnen voorleggen – en die dus niet over de mogelijkheden beschikken om winstmarges tot een habbekrats te herleiden – leidt dat volgens hem tot ‘schokgolven’.

Ondernemers in ons land worstelen duidelijk met Black Friday, en dat leidt dit jaar tot opvallend veel gemor in de marge. Voedingsbedrijf Damhert van Grete Remen sluit de webshop vrijdag 24 uur uit protest tegen “deze hoogdag van de graaicultuur” die aanzet tot “overconsumptie die het klimaat nekt”, klinkt het in Het Belang van Limburg. 

Andere winkels kiezen dan weer voor een ander kleurtje op vrijdag. Bedrijven als Dille & Kamille, Sofacompany of Greenhouse organiseren een Green Friday en vervangen alle kortingen door de belofte om een deel van de omzet aan bebossing te spenderen. Het Antwerpse Rewind Design schenkt op White Friday dan weer 5 procent van de omzet aan Oxfam.

De redeneringen van die protesten liggen in dezelfde lijn: de hyperconsumptie op Black Friday is onverantwoord vanuit maatschappelijk oogpunt. Lokale handelaars zien af, de mensen ‘achter het product’ ook. “Black Friday staat inderdaad haaks op de filosofie van het consuminderen”, zegt Van Ossel, die vanuit retailperspectief de koopjesdag echter als een evenwichtsoefening bestempelt tussen ‘economische waarde vernietigen’ en ‘omzet creëren’. “Dat laatste doe je natuurlijk door impulsaankopen te triggeren die consumenten anders niet zouden doen.”

Klaagmuur

Toch zijn er naast de e-commercespelers en ketens als MediaMarkt ook heel wat kleinere handelszaken die meedoen aan Black Friday. Volgens een rondvraag van zelfstandigenorganisatie NSZ bij 728 handelszaken organiseert ongeveer een derde straks een Black Friday-actie. 

Ook Rewind Design deed dat trouwens ooit: “Als zaak ga je daar in mee, een beetje uit gewoonte, maar op een bepaald moment besef je dat die bijna eindeloze periode van kortingen een prijs met zich meebrengt”, zegt zaakvoerder Stijn Gilles. “Niet alleen voor de kleine retailhandel. Die kortingen wegen op de hele keten. Het is mijn overtuiging dat mens en omgeving weer wat meer op de voorgrond mogen treden.”

“Al neem ik de kortingvreters niets kwalijk hoor, daar ben ik absoluut niet naïef in”, zegt Gilles, die vindt dat de industrie vooral naar zichzelf moet kijken. “De gratis verzendkosten zijn niet werkbaar gebleken, voor die blijvende kortingen geldt hetzelfde. Misschien is het zelfs aan de politiek om een betere bescherming te bieden.”

De bescherming die de wet nu biedt is ‘niet met verlies verkopen’ en daar lijkt niet meteen verandering in te komen. Is het sluiten van de webshop of een Green Friday dan een goede tegenzet? Sinds 1997 is er op dezelfde dag als Black Friday een internationale Buy Nothing Day, en die lijkt de concurrentieslag niet meteen te winnen. Integendeel. 

Van Ossel: “Je kan daarmee zeker bewustzijn proberen creëren bij de consument, maar zo’n protestdag blijft een beetje prediken voor de gelovigen, de mensen die toch al niet houden van Black Friday. De markt voor ‘winkels met een toegevoegde waarde’ zal niet verdwijnen, maar is wel aan het krimpen. Je moet dus ook een beetje oppassen dat je niet voor de klaagmuur gaat staan, terwijl niemand je hoort.”