Goar Vartanian (93) overleden, Sovjet-spionne die nazi-aanslag op geallieerde leiders verhinderde in 1943
De Sovjet-spionne Goar Vartanian, die samen met haar man Gevorg een nazi-aanslag op de belangrijkste wereldleiders in Teheran in 1943 verhinderde, is in Moskou overleden. Ze was 93. Haar echtgenoot stierf al 7 jaar geleden. Goar wordt vrijdag naast hem begraven na een plechtige uitvaart op de prestigieuze begraafplaats van Trojekoerovo niet ver van Moskou.
Om het belang van Goar en Gevorg Vartanian te begrijpen moeten we afdalen naar het jaar 1943, in volle Tweede Wereldoorlog. De krijgskansen lijken te keren in het nadeel van nazi-Duitsland en in het voordeel van de geallieerden en de Sovjet-Unie.
Aan het oostelijke front waar nazi-Duitsland en de Sovjet-Unie elkaar bekampen, beginnen de Sovjettroepen de nazi-legers achteruit te drijven, en in het Verenigd Koninkrijk wachten Britten en Amerikanen ongeduldig op de landing in Normandië die nazi-Duitsland vanuit het westen op de knieën moet krijgen.
Om de situatie na de verwachte Duitse nederlaag voor te bereiden, komen de 3 belangrijkste geallieerde leiders samen in Teheran, de hoofdstad van Iran. Het gaat om Sovjetleider Jozef Stalin, de Amerikaanse president Franklin Delano Roosevelt en de Britse premier Winston Churchill.
Teheran, bijna het einde van de heropstanding van de geallieerden
De Duitse spionage krijgt lucht van de ontmoeting en plant een aanslag op de drie geallieerde leiders tegelijk. Die operatie krijgt de naam "Grote sprong". Stel je alleen maar even voor dat de aanslag op het trio was gelukt. Wat een enorme morele en psychologische dreun zouden de geallieerden hebben gekregen? Wie zou overigens die drie leiders "buiten categorie" hebben opgevolgd?
Maar hier verschijnen Goar en Gevorg Vartanian op het toneel. De twee waren in de jaren 20 geboren in Armenië, toen deel van de Sovjet-Unie. Na 1930 verhuisde de familie van Goar naar Iran. Ze leerde de taal en werd actief in antifascistische groepen. Die kennis van Iran hielp haar enorm om op het spoor te komen van de Duitse plannen in Teheran in 1943, en om uiteindelijk de aanslag te verijdelen. Hoe dat precies gebeurde, blijft nog altijd een staatsgeheim. Ook over de opdrachten van Goar en Gevorg na de oorlog blijft een waas van geheimdoenerij hangen.
Niet Goar, maar Gevorg kreeg na de oorlog de hoogste onderscheiding in de Sovjet-Unie, de titel van "Held van de USSR". Die bestaat uit een ster met vijf punten. Gevorg zei later dat zijn vrouw zeker twee van die vijf punten van de decoratie verdiende. Alle Sovjetleiders en Russische presidenten hebben ooit hulde aan Goar Vartanian gebracht, inbegrepen Vladimir Poetin, zelf een gewezen KGB-chef.
