Von der Leyen mikt hoog, maar kan diep zakken
Ursula von der Leyen is een frêle verschijning, maar haar plannen voor de toekomst van Europa zijn gespierd. Woensdag verwierf ze met een programma barstensvol ambitie overtuigend de steun van het Europees Parlement. Zij wil Europa leidend maken op het gebied van de klimaatcrisis en de digitale economie. Maar het traject van belofte naar beleid kan ook zomaar een lijdensweg worden voor de nieuwe Europese Commissie.
De nieuwe Commissie kan vanaf 1 december aan de slag. Dat doet zij met een ruimer mandaat dan de vertrekkende Commissie-Juncker. Kreeg die in 2014 de zegen van 423 Europarlementariërs, voor Von der Leyen stemden 461 van de 751 parlementsleden. Er waren 157 stemmen tegen. De drie grootste fracties, die van de christendemocraten, socialisten en liberalen, stemden voor.
Maar dit is geen garantie voor de toekomst. Het parlement is sinds de verkiezingen van mei gefragmenteerder dan voorheen. De christendemocraten en socialisten, die vroeger de hegemonie hadden, hebben geen gezamenlijke meerderheid meer. Er zal van geval tot geval naar meerderheidssteun moeten worden gezocht.
‘Het meest groene programma’
De nieuwe Commissievoorzitter weet hoe wankel de verhoudingen zijn. Het Parlement aanvaardde haar benoeming van de zomer slechts met een flinterdunne meerderheid van negen zetels. Tijdens hoorzittingen sneuvelden drie van haar kandidaat-commissarissen, waardoor haar Commissie nu pas aan het werk kan, met een maand vertraging.
Een eerste domper was de weigering van de Groenen om voor Von der Leyen en haar team te stemmen. Frans Timmermans, die als uitvoerend vicevoorzitter van de Commissie verantwoordelijk wordt voor het klimaat, had wel op hun steun gerekend. “Dit is het meest groene programma dat een Commissie ooit heeft gepresenteerd”, zei hij, lichtelijk verbaasd over de opstelling van de Groenen.
Von der Leyen liet er geen misverstand over bestaan dat het klimaat een hoofdtaak zal zijn van haar Commissie. Ze noemde de opwarming van de aarde een ‘existentiële’ bedreiging en wees op Venetië dat pas onder water kwam te staan en op de bosbranden in Portugal. “Dat is eerder gebeurd, maar nooit met die frequentie en intensiteit”, zei ze. “We mogen geen tijd verspillen in het bestrijden van de klimaatverandering. Nodig zijn enorme investeringen.”
‘Geopolitieke Commissie’
Zij en Timmermans willen de Europese Investeringsbank (EIB) uitbouwen tot een klimaatbank, die met duizend miljard euro over de komende tien jaar de energietransitie moet bevorderen. Dat vinden tal van lidstaten heel veel geld. Von der Leyen benadrukte dat alle groene voorstellen ‘inclusief’ moeten zijn, oftewel: ze wil iedereen mee krijgen.
Von der Leyen kan beginnen. Zij is de eerste vrouwelijke voorzitter van de Europese Commissie, er zitten in haar team bijna evenveel vrouwen als mannen. De ‘geopolitieke Commissie’, zoals zij haar ploeg graag betitelt, moet Europa het hoofd laten bieden aan de klimaatcrisis, de razendsnelle digitale veranderingen en grote mogendheden die alleen de taal van confrontatie spreken. “Het wordt niet gemakkelijk maar het is voor de goede zaak”, sloot zij af.