Check: De cijfers in een verhit (cultuur)debat - wie is de Vlaming die aan cultuur doet?
Vlamingen zijn de voorbije vijf jaar meer aan culturele evenementen gaan deelnemen. Dat blijkt uit onderzoek van VRT NWS, op basis van cijfers van Statistiek Vlaanderen. Sinds de aankondiging van de besparingen in de sector enkele weken terug, is er een verhit debat losgebarsten over cultuur. Maar wie zijn de Vlamingen die aan cultuur doen? Wat is hun profiel en welke evenementen bezoeken ze? Een duik in de cijfers.
Nadat de Vlaamse regering een paar weken geleden besparingen had aangekondigd voor de cultuursector, barstte de discussie los tussen voor- en tegenstanders. De Vlaming zou al tijden geen voeling meer hebben met het culturele aanbod, aldus voorstanders van de besparingen. Aan de andere kant ontstonden hevige protesten: iedereen zou aan cultuur doen, niet alleen een selecte groep. Wie maakt er nu eigenlijk gebruik van cultuur? VRT NWS besloot de cijfers erbij te halen.
Deze cijfers vinden we bij Statistiek Vlaanderen, een netwerk van Vlaamse overheden dat openbare statistieken produceert voor het Vlaams Gewest. Zij zenden elk jaar een enquête uit om Vlamingen te ondervragen over hun deelname aan culturele evenementen.
De enquête bevraagt deelnemers niet alleen in detail over hun culturele bezoeken, maar ook bijvoorbeeld naar hun leeftijd, herkomst, opleiding, woonsituatie en politieke voorkeur. Al deze kenmerken zijn van belang om een beeld te krijgen wie de cultuurminnende Vlaming eigenlijk is.
Vlamingen bezoeken meer culturele evenementen dan vijf jaar geleden
Uit de enquête blijkt dat deelname aan alle gekozen cultuurvormen stijgt tussen 2013 en 2018. De verhoudingen veranderen niet veel: bioscoopbezoeken zijn nog altijd verreweg het meest populair. Bezoeken aan monumenten, concerten en amateurtheater vormen de sterkste stijgers.
Jongeren maken meer gebruik van cultuur dan ouderen
We onderscheiden drie leeftijdsgroepen: 18- tot 39-jarigen, 40- tot 59-jarigen en 60-plussers. Het blijkt dat jongeren consequent meer cultuur consumeren dan ouderen. De enige uitzondering is opera, waar het aandeel jongeren de laatste jaren flink afnam.
De verschillen zijn het grootst bij concerten, circusshows en cabaretvoorstellingen: jongeren bezoeken die beduidend meer dan ouderen.
Sociale kloof verkleint iets: hoger opgeleiden nog altijd grootste groep
Een klassieke uitdaging in de cultuursector is het verkleinen van de sociale kloof. Hoe gaat dat in recente jaren? Hiervoor kijken we naar de hoogst afgeronde opleiding. Dat kan lager secundair, hoger secundair of hoger onderwijs zijn.
Wie kijkt naar de cijfers, ziet dat deze kloof nog altijd bestaat: mensen met een diploma hoger onderwijs zijn beduidend vaker bij culturele evenementen te vinden dan mensen zonder zo'n diploma.
Toch is dat niet al het nieuws. Mensen met een diploma lager secundair gingen de afgelopen jaren meer naar culturele evenementen dan in 2013. Zo ging in 2013 slechts 16 procent van de ondervraagden met een lager secundair diploma naar concerten: in 2018 groeide dat tot 25 procent. Dezelfde trend is te zien bij het amateurtheater.
De sociale kloof verkleint hierdoor licht. De verschillen tussen hoog- en laagopgeleiden zijn het meest opvallend bij museum- en monumenten-bezoek. De bioscoop blijft voor alle groepen de populairste cultuurvorm, waar de verschillen ook het kleinst zijn.
Cultuur bereikt ook Vlaming met buitenlandse herkomst
VRT NWS onderzocht ook welke verschillen bestaan in cultuurparticipatie tussen Vlamingen met en zonder buitenlandse herkomst. De cijfers geven een gemengd beeld: hoewel er nog altijd cultuurvormen bestaan waar Vlamingen met een buitenlandse herkomst in de minderheid zijn, geldt dit zeker niet voor het gehele cultuuraanbod.
Een Vlaming met een buitenlandse herkomst is iemand die ofwel zelf niet de Belgische nationaliteit heeft, of die niet had bij geboorte, ofwel van wie ten minste één van de ouders de Belgische nationaliteit niet heeft.
Vlamingen van buitenlandse herkomst gaan vaker dan de andere Vlamingen naar concerten, circusvoorstellingen en bioscoopbezoeken. Ze zijn minder vaak te vinden bij theater, cabaretvoorstellingen en monumenten.
Het gaat hier wel om Vlamingen die de Nederlandse taal machtig zijn: de enquête wordt in het Nederlands afgenomen. Dat wil zeggen dat het onderzoek niet alle Vlamingen met buitenlandse herkomst bereikt.
De onderlinge verschillen zijn niet zo groot: de percentages voor beide groepen liggen over het algemeen dicht bij elkaar. Wel is de totale cultuurparticipatie van Vlamingen met een buitenlandse herkomst in recente jaren iets afgenomen.
Het platteland begint achterstand in te halen
In de steden is het culturele aanbod over het algemeen groter en gevarieerder dan op het platteland. Het is dus niet vreemd dat mensen die in een stadse omgeving wonen meer culturele evenementen bezoeken dan hun landgenoten die op het platteland wonen.
Tegelijkertijd zien we in de cijfers dat mensen die op het platteland wonen de afgelopen jaren vaker deelnamen aan culturele evenementen. Vooral de deelname aan concerten, het theater en monumenten-bezoeken stijgt flink.
Mensen die van het platteland komen, hebben de meeste moeite om opera's, musea en professionele ballet-voorstellingen te bezoeken. Bij deze categorieën was het aandeel bezoekers van het platteland de afgelopen jaren het kleinst, in vergelijking met andere woonsituaties.
In diezelfde categorieën zijn mensen die in de grootsteden of centrumsteden wonen juist goed vertegenwoordigd.
Politieke voorkeur van cultuurliefhebbers niet beperkt tot één partij
Statistiek Vlaanderen vroeg respondenten ook op welke partij zij zouden stemmen als aanstaande zondag verkiezingen zouden zijn.
Niet iedereen vulde deze vraag in: gemiddeld zo'n 30 procent van de ondervraagden gaf geen antwoord. VRT NWS bekijkt alleen de resultaten van de deelnemers die een keuze maakten voor een van de partijen die nu vertegenwoordigd zijn in het Vlaams Parlement.
In alle jaren hadden deze cultuurliefhebbers tezamen een voorkeur voor de N-VA, met de CD&V op de tweede plek.
Binnen de verschillende categorieën zijn wel verschillen te merken. Zo hadden bezoekers van professionele theater- en balletvoorstellingen in 2018 een voorkeur voor Groen, terwijl mensen die naar historische optochten gaan toen eerder zouden stemmen op CD&V.
Partijen als Vlaams Belang en de PVDA krijgen relatief weinig steun van cultuurliefhebbers.
Van wie is cultuur?
Uit de cijfers blijkt in ieder geval één ding duidelijk: het bezoeken van culturele evenementen is niet voorbehouden aan een specifieke groep Vlamingen. Bovendien stijgt de deelname aan culturele activiteiten in de afgelopen jaren.
Groepen die traditioneel minder toegang hebben tot het culturele aanbod, zoals lager opgeleiden en mensen die op het platteland wonen, gingen in de recente jaren meer naar culturele evenementen dan vroeger. Ook Vlamingen met een buitenlandse herkomst, die de Nederlandse taal machtig zijn, nemen actief deel aan culturele activiteiten.
Ook kunnen we uit de cijfers niet afleiden dat culturele evenementen alleen interessant zijn voor mensen met een bepaalde politieke ideologie. De politieke voorkeur van cultuurliefhebbers, voor zover betrouwbaar te meten, is divers en valt zowel aan de linker- als de rechterkant van het politieke spectrum.
Bekijk hier de reportage uit "Het Journaal":
