Videospeler inladen...

Van brexit over klimaat tot migratie: zeven uitdagingen voor de nieuwe Europese president Charles Michel

Vanmiddag heeft Donald Tusk de fakkel doorgegeven aan zijn opvolger Charles Michel. 1 december wordt de eerste officiële werkdag van de Belgische oud-premier als voorzitter van de Europese Raad, in de volksmond beter bekend als "Europees president". En Michel moet er meteen invliegen. Op 12 en 13 december is er een Europese top van regeringsleiders. Dat wordt zijn vuurdoop. De voorbije weken reisde hij rond langs verschillende Europese hoofdsteden voor gesprekken met regeringsleiders. Michel kent nu ieders standpunt, zijn taak is om compromissen te vinden in moeilijke dossiers. Een greep uit wat hij allemaal op zijn bord krijgt.

analyse
Rob Heirbaut
Rob Heirbaut is Europa-journalist bij VRT NWS.

Brexit

De brexit is uitgesteld, voor de derde keer al. De Britten zouden nu op 31 januari volgend jaar uit de Europese Unie stappen. Het uitstel is verleend omdat er op 12 december verkiezingen plaatsvinden in het Verenigd Koninkrijk. De uitslag zal dus bekend worden tijdens de Europese top die Charles Michel moet voorzitten.

Haalt de Britse premier Boris Johnson met zijn conservatieve partij een meerderheid, dan verhoogt de kans dat de brexitdeal die hij sloot met de EU goedgekeurd zal worden in het Britse parlement, en dat de brexit op 31 januari inderdaad een feit zal zijn. Bij een overwinning van Labour wordt het ingewikkelder: Labourleider Corbyn zegt dat hij opnieuw wil onderhandelen met de Europese Unie over een ander akkoord, en dat hij daar nog een referendum over wil organiseren. Dat betekent dat Charles Michel in dat geval met de 27 regeringsleiders nog eens uitstel moet geven.

Het moeilijkste moet nog komen: de complexe onderhandelingen over een handelsakkoord

Maar ook bij een overwinning van Johnson, en een brexit op 31 januari, zal Michel met de brexit te maken blijven hebben. Het moeilijkste moet immers nog komen: de complexe onderhandelingen over een handelsakkoord, wat normaal verschillende jaren in beslag neemt, zouden afgerond moeten zijn voor 31 december 2020, anders dreigt dan opnieuw een brexit zonder akkoord.

De Europese meerjarenbegroting: meer of minder?

Als de  Britten effectief vertrekken uit de Europese Unie, verliest de EU een belangrijke sponsor van het EU-budget. Als rijk land draagt het Verenigd Koninkrijk meer bij aan het Europees budget dan het ontvangt via Europese subsidies. Zonder de Britse bijdrage wordt het Europese budget dus kleiner. Tenzij de andere 27 landen hun bijdrage verhogen.

Om de 7 jaar legt de Europese Unie in een zogenaamde meerjarenbegroting (het Meerjarig Financieel Kader) vast hoeveel de EU de komende jaren gaat uitgeven, en hoeveel de lidstaten zullen moeten bijdragen. De huidige meerjaren­begroting van 2014-2020 loopt stilaan ten einde, de onderhandelingen over de meerjarenbegroting 2021-2027 verlopen erg moeizaam. In totaal gaat het om zowat 1.000 miljard euro. Het lijkt een gigantisch bedrag, maar het is minder dan het budget waar de federale en regionale overheden in ons land over beschikken.

Sommige landen zijn niet bereid om meer bij te dragen om het verlies van de Britse bijdrage te compenseren

Sommige landen zijn niet bereid om meer bij te dragen, om het verlies van de Britse bijdrage te compenseren. Duitsland en Nederland hebben bovendien nu een “korting” op hun bijdrage, en zouden die graag willen behouden, terwijl Frankrijk en de Europese Commissie erop aandringen dat die kortingen zouden worden afgeschaft. Voor België komt een eventuele verhoging van onze bijdrage (nu ongeveer 4 miljard euro per jaar) trouwens volledig ten laste van de federale begroting, die al krap bij kas zit.

Er is tussen de 27 lidstaten ook veel discussie over wat er met het Europese geld moet gebeuren. Minder geld naar “traditionele” uitgavenposten zoals landbouw of armere regio’s, en meer naar “toekomstgerichte” investeringen in verband met innovatie en onderzoek? Landen die veel landbouwgeld (Frankrijk) en regionale steun (Centraal- en Oost-Europa) krijgen, houden voorlopig het been stijf. Aan Europees president Charles Michel om een compromis te vinden waar iedereen mee kan leven.

Arenda Oomen Fotografie

Klimaat

De discussie over geld speelt ook een rol in de discussie over de klimaat­ambities van de Europese Unie. Bijna alle lidstaten vinden dat de Europese Unie ambitieuzer moet worden. In plaats van te streven naar een daling van de uitstoot van broeikasgassen met 80 procent tegen 2050, zou Europa tegen 2050 volledig klimaatneutraal moeten zijn: geen uitstoot meer van broeikasgassen, of ervoor zorgen dat die gecompenseerd wordt. Polen, Tsjechië, Hongarije en Estland blokkeerden een beslissing hierover in juni. Polen is nog erg afhankelijk van steenkoolcentrales voor zijn energie­voorziening, wil veel extra geld krijgen om die centrales en de Poolse steenkoolmijnen te kunnen sluiten.

In een toespraak aan de universiteit van Amsterdam zei Charles Michel dat Europa een versnelling hoger moet schakelen in de strijd tegen klimaatverandering. Dit houdt ook in dat de doelstelling tegen 2030 verhoogd moet worden: nu wil Europa tegen dan een vermindering van de uitstoot met 40 procent, het Europees Parlement dringt aan op een vermindering met 55 procent. Welk compromis zal Michel kunnen uitwerken? En wat gaat Europa doen om die transitie betaalbaar te houden voor iedereen? Moet er een taks komen op invoer van goederen uit niet-Europese landen die geen strenge klimaatregels hebben?

Migratie

De migratiecrisis van 2015 veroorzaakte enorme verdeeldheid tussen de lidstaten, en die is er nog altijd. Het Europese asielsysteem is nog altijd niet hervormd. De instroom van migranten en vluchtelingen is gedaald, door samen te werken met Turkije en de Libische kustwacht. Een groep van landen heeft het initiatief genomen om een spreidingsplan uit te werken voor mensen die gered worden op de Middellandse Zee. Onderneemt Michel nog pogingen om een nieuw systeem uit te werken waar álle landen aan meewerken?

Copyright 2018 The Associated Press. All rights reserved

Eurozone

De eurocrisis beheerste de ambtstermijn van de allereerste voorzitter van de Europese Raad, Herman van Rompuy (2009-2014). Onder druk van de financiële markten werd toen een aantal hervormingen van de eurozone goedgekeurd. Zo werd de Europese Centrale Bank ook toezichthouder op de banksector en moeten lidstaten vooraf hun ontwerpbegroting laten controleren door de Europese Commissie.

Zodra de crisis voorbij was, verdween ook de druk om nog andere hervormingen door te voeren

Zodra de crisis voorbij was, verdween ook de druk om nog andere hervormingen door te voeren. Van een omvangrijk budget voor de eurozone, zoals de Franse president Emmanuel Macron onmiddellijk na zijn aantreden voorstelde, is geen sprake meer. Over een Europese garantie voor spaardeposito’s is nog geen akkoord. Duitsland leek zich de laatste weken soepeler te gaan opstellen, zal Nederland dat ook doen? Vindt Michel een middenweg die iedereen tevreden stelt?

Uitbreiden of verdiepen?

De Franse president Macron haalde zich de woede op de hals van zowat alle andere regeringsleiders, toen hij weigerde om zijn goedkeuring te geven aan de start van toetredingsonderhandelingen met Albanië en Noord-Macedonië. Het valt niet uit te sluiten dat Macron ging dwarsliggen uit binnenlandse politieke overwegingen. Macron zélf zegt dat hij de hele toetredings­procedure op de schop wil, en dat de Europese Unie eerst moet “verdiepen”, zichzelf hervormen, voor er weer nieuwe landen bij kunnen komen. De Duitse bondskanselier Angela Merkel en andere regeringsleiders waren niet opgezet met het Franse veto. Ze zijn bang dat Rusland, China en Turkije zullen proberen om nog meer invloed te verwerven in de Balkan, nu de Europese Unie enkele kandidaat-lidstaten de rug toekeert.

AFP or licensors

De wereld

Als er iets is dat de Europese lidstaten samenhoudt in de Europese Unie, dan is dat het besef dat de wereld er in 2019 helemaal anders uitziet dan pakweg 10 of 20 jaar geleden. “Europa moet zijn eigen lot in handen nemen”, zei Merkel een paar jaar geleden. De tijd dat Europa kon rekenen op een trouwe bondgenoot in Washington is voorbij. President Donald Trump dreigde met een handelsoorlog met de Europese Unie (met de bescherming van de Amerikaanse nationale veiligheid als argument). Hij bekritiseerde het brexit-akkoord dat voormalig Brits premier Theresa May sloot met de EU. Hij zegde de nucleaire deal met Iran op, stapte uit het Klimaatakkoord van Parijs, maakte de Turkse inval in Noord-Syrië mogelijk, enzovoort. 

Aan externe bedreigingen is er geen gebrek

Rusland vergroot dan weer zijn invloed in het Midden-Oosten en probeert in Europa verkiezingsuitslagen te beïnvloeden. Aan externe bedreigingen is er geen gebrek. Hoe moet Europa hierop reageren? 

Op de NAVO-solidariteit hoeven we volgens Macron niet meer te rekenen. Volgens hem is de NAVO “hersendood”. Meer defensiesamenwerking, of moet er ooit een Europees leger komen? Moet Europa zijn industriepolitiek en digitale strategie bijsturen om Amerikaanse en Chinese concurrentie tegen te houden? Moet Europa zijn besluitvorming op een andere manier organiseren? Nu is volstrekte unanimiteit onder de lidstaten nodig zodra het gaat over buitenlands beleid. Het volstaat dat één land dwarsligt om de EU monddood te maken op internationaal vlak. Afscheidnemend Commissievoorzitter Juncker en zijn opvolgster Ursula von der Leyen stellen voor om die unanimiteitsregel af te schaffen. Durft Charles Michel dat voorstel op tafel te leggen?

2019 Anadolu Agency

Ook minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders (MR) neemt vandaag afscheid van de Wetstraat. Hij wordt Europees Commisaris voor ons land. Bekijk hieronder het verslag van "Het Journaal":

Videospeler inladen...

Meest gelezen