Je bent jong en je wilt niet: waarom ook jongeren weinig seks hebben

Ze is jong, knap, grappig, heeft een bloeiende carrière als filmmaakster, youtuber en presentator en heeft een relatie met Tim Hofman, een van Nederlands meest gegeerde mediafiguren. Lize Korpershoek (34) heeft haar zaakjes op orde. Toch zit ze met een probleem. Haar seks is stuk. Of althans: dat zegt ze toch zelf.

In de NPO3-documentaire Mijn seks is stuk onderzoekt Korpershoek waarom haar zin in seks binnen haar relaties altijd verdwijnt na de eerste verliefdheid. “Ik vind het een probleem dat ik losgekoppeld ben van mijn seksualiteit”, laat Korpershoek optekenen in VICE. “Toen ik vrijgezel was, heb ik weleens dronken, hitsige seks gehad, dat vond ik leuk en grappig. En in het begin van relaties had ik soms nog wel zin, omdat het dan nog spannend is. Maar zodra ik me veilig en fijn voel bij iemand, verdwijnt de zin in seks.”

Het valt moeilijk te bevatten. Twintigers en dertigers in een vaste relatie zonder kinderen horen de pannen van het dak te seksen. Of toch op z’n minst een beetje pleisterwerk van het plafond. Ze wonen op zichzelf, hebben geen kroost die hen wakker houdt en van ouderdomskwaaltjes is nog lang geen sprake. Weinig seks, dat is toch iets voor mensen in de overgang? Niet dus. De meest voorkomende oorzaken van een verlaagd libido bij jongeren die geen fysieke problemen hebben met de geslachtsdelen, zijn volgens Sensoa mentale problemen, stress, vermoeidheid, een laag zelfbeeld, relatieproblemen, medicatie, alcohol en drugs.

Volgens Korpershoek is het indommelen van je seksdrive een wijdverspreid issue. “Het is niet normaal hoeveel berichten ik nu al krijg van vrouwen die schrijven dat ‘hun seks ook stuk is’. Blijkbaar zitten veel vrouwen hiermee, maar praten ze er niet over. Ook zeggen veel mensen dat ze het zo dapper van me vinden. Als kwetsbaar zijn dapper is, dan is je mond erover houden kennelijk normaal.”

Zeggen dat het in de slaapkamer niet helemaal loopt zoals je wilt, dat je niet zoals de doorsneemens perfect volgens de statistieken 1,2 keer per week op elkaar kruipt, is niet bon ton, zo merk ik meteen. In het verleden heb ik voor deze krant al mensen gezocht én meteen gevonden om te getuigen over hun drugsgebruik, over hun depressie en het verzenden van ongewenste foto’s van hun geslachtsdelen. Het laatste taboe lijkt te rusten op een seksleven dat op een nogal laag pitje staat.

‘Een vrouwendingetje’

Melissa (23) wil wel getuigen, maar, zoals alle andere vrouwen die ik spreek, enkel anoniem. Zij ziet het keer op keer gebeuren dat de seksuele drive afneemt in haar vaste relaties. “Met mijn eerste vriendin was ik vier jaar samen. Op het einde van de relatie hadden we op een gegeven moment al een jaar geen seks meer gehad. Een jaar! Terwijl die relatie in het begin superseksueel was. Ik had mezelf beloofd dat niet meer te laten gebeuren, maar ik zit er dus opnieuw mee. Ik ben twee jaar samen met een meisje. In het begin hadden we soms een heel weekend lang seks. Maar zelfs bij haar zit er nu soms al weer twee maand tussen. Nu ik erover nadenk: ik kan me zelfs niet meer herinneren wanneer we de laatste keer seks hebben gehad…”

Zeg niet te gauw: ‘Uiteraard, het is een vrouw.’ Het idee dat vrouwen minder (vaak) zin hebben in seks dan mannen is nogal hardnekkig, maar daarom niet altijd correct en zorgt er bovendien ook voor dat mannen niet durven te praten over hun gebrek aan goesting omdat het ‘indruist tegen de natuur’. In de biologie bestaat de theorie dat mannen langer lustig lopen omdat zij evolutionair gezien zo vaak mogelijk het derde been stijf moeten kunnen houden om zich voort te planten, terwijl om de haverklap geil zijn niet nuttig is voor vrouwen aangezien zij zich over de kinderen en het huishouden moeten ontfermen.

En dan zijn er nog die verrekte hormonen.

Het mannelijk geslachtshormoon testosteron wordt wel eens het lusthormoon genoemd, maar ook vrouwen hebben testosteron door hun aderen stromen. Het klopt dat de productie van dit hormoon gestaag begint af te nemen vanaf je vijfentwintigste, maar echt problematisch wordt het pas na je 45ste, wanneer bij vrouwen ook de menopauze voor de deur staat. Hormonen hebben doorgaans weinig impact op het seksleven van jonge, gezonde vrouwen, klinkt het bij gynaecologen.

“Volgens mij ligt het aan de pil”, zegt Evelien (29), die in de zes jaar relatie met haar vriend haar seksfrequentie zag dalen tot zo’n zeven, acht keer per jaar. “Dat hoor je wel vaker, toch? Dat dat zo’n libidokiller is? Ik heb ook een spiraaltje geprobeerd, maar toen was mijn menstruatie zo hevig dat het mijn seksleven ook niet ten goede kwam. En een condoom vinden we beiden onprettig. Voor mij hoeft seks niet per se, maar ik wil ook niet dat mijn lief ‘afziet’. Dus om de zoveel weken denk ik: allee, het is nog eens tijd zeker?”

Van de traditionele anticonceptiepillen wordt regelmatig geschreven dat ze de zin in seks kunnen verminderen omdat ze de productie van testosteron onderdrukken en de ovulatie geremd wordt. Toch spreken wetenschappelijke studies elkaar tegen: sommige vrouwen krijgen juist meer zin in seks wanneer ze de pil nemen, terwijl andere vrouwen een daling van hun libido optekenen.

De échte boosdoeners zijn oxytocine en fenylethylamine, de zogenaamde liefdeshormonen die je aanhankelijker, lichamelijker en geil maken. Naarmate je relatie vordert, neemt de aanmaak van deze hormonen af, waardoor je logischerwijs ook net iets minder aan elkaar zit dan in die eerste vermoeiende periode waarin geen enkel horizontaal oppervlak er oncomfortabel uitziet. Maar dit proces verloopt door de band genomen niet sneller bij vrouwen dan bij mannen. Ook empirische studies naar het afnemende libido in langdurige relaties kennen geen consensus: sommige wetenschappers zeggen dat het inderdaad een vrouwendingetje is, terwijl andere onderzoekers ontdekten dat mannen eigenlijk veel sneller de lust verliezen, en evenveel studies wezen uit dat het probleem niet mannelijk of vrouwelijk, maar gewoon: veelvoorkomend is.

In 2013 gaf wereldberoemd Belgisch psychotherapeut Esther Perel de baanbrekende TED-talk The Secret to Desire in a Long-Term Relationship. Twee weken nadat de video online kwam, hadden al een miljoen mensen de speech van Perel bekeken. “Waarom deemstert seks zo vaak weg, zelfs bij koppels die elkaar nog graag zien en aantrekkelijk vinden? Waarom garandeert goede intimiteit geen goede seks? En de vraag van een miljoen: kunnen we verlangen naar wat we al bezitten?”

Net als in haar boek Mating in Captivity claimt Perel dat we veiligheid en zekerheid in relaties nastreven, en dat dit vaak de seksuele spanning doodt. Met andere woorden: kakken met de deur open of elkaars mee-eters uitknijpen is een domper op de copuleervreugde, al wil ik niemand in deze kille wintermaanden een flanellen pyjama ontzeggen. Nee, je hoeft er ook geen strategisch geplaatste gaten in te knippen. Integendeel. “Intimiteit wordt wreed wanneer ze elke mogelijkheid tot ontdekking uitsluit”, schrijft Perel. “When there is nothing left to hide, there is nothing left to seek.” Het is natuurlijk niet zo dat het haar uit het gezicht van je partner houden wanneer die letterlijk gebukt gaat onder een voedselvergiftiging linea recta een voorbode is voor slechte seks, maar die vertrouwdheid moet gecompenseerd worden met verrassingen. Hou het spannend, blijf jezelf ontwikkelen en bekijk je partner af en toe in een ander daglicht – ga apart op reis of woon eens een werkevent bij waarin je zijn of haar gedreven, professionele kant te zien krijgt.

Volgens Perel is het afnemen van het libido in een lange relatie niet per se een probleem van jonge mensen, maar wel een hedendaags euvel. “Nee, dit is de eerste keer in de geschiedenis dat we op lange termijn seks willen die gebaseerd is op plezier, connectie en verlangen. Niet omdat we 14 kinderen willen en niet omdat het bij de huwelijkse plicht hoort”, aldus Perel in haar TED-talk.

Emma (19) leerde haar vriend kennen op haar zestiende. Na negen maanden was hun hitsigheid afgezwakt naar een maandelijks verplicht nummertje, vooral omdat zij dacht dat hij het nodig had. Het koppel is even uit elkaar gegaan, vond de seksdrive weer terug, maar in het laatste jaar van hun relatie hadden ze soms drie maanden aan een stuk geen seks. “Het was niet zo dat hij zijn best niet deed om het fijn te maken voor mij, of dat ik, wanneer we dan eens seks hadden, er niet van genoot, maar het was vooral dat ik geen zin had in het hele ‘gedoe’, zeg maar. Het uitkleden, douchen achteraf, het ‘opruimen’... Er was ook op dat moment niets wat hij kon zeggen of doen dat me ineens zin zou doen krijgen, en dat wist hij ook. Dus na een tijdje ging hij er zelfs van uit dat het ‘weeral gene vette’ zou zijn die avond.”

libidokillers

“Heel veel valt te verklaren aan de hand van hoe zin en opwinding ontstaan”, zegt klinisch seksuoloog Ruth Borms van Sensoa. Ze legt uit dat het proces van seksuele opwinding identiek is bij mannen en vrouwen: eerst wordt er een seksuele prikkel waargenomen, waarop je lichaam vervolgens reageert en jij er de interpretatie ‘Ik heb zin’ aan moet geven, waarna je kunt beslissen of je iets zult doen met die zin of niet.

“Mannen hebben het voordeel dat hun feedbackmechanisme duidelijker is”, lacht Borms. “Een erectie valt net iets meer op dan een vagina die vochtig wordt. Op dat vlak hebben ze een streepje voor. Ook met seksuele prikkels zijn mannen door de band genomen bevoordeeld.” De seksuoloog wil niet graag gender­stereotyperend praten en benadrukt dat seksuele prikkels heel persoonlijk zijn, maar dat mannen toch iets meer reageren op visuele stimulatie, iets waar je in deze maatschappij nogal vaak mee in contact komt. “Ik zie in de praktijk dat heel wat mensen niet weten wat hun prikkels zijn. Dat ze ervan overtuigd zijn dat hun zin ‘spontaan’ komt en als dat niet spontaan komt, dat er iets mis is. Ze hebben geen flauw benul van dat hele proces, en gaan dus ook niet op zoek naar die prikkels en wat hun lichaam in gang zet.”

Borms benadrukt dat elke prikkel een seksuele prikkel kan worden, maar dat de meeste mensen hier niet bewust mee bezig zijn.

Lize Korpershoek dacht aanvankelijk dat ze aseksueel was (slechts 1 procent van de bevolking is aseksueel – en dat is niet hetzelfde als geen zin hebben in seks, KS) en dat haar lichaam niet zou reageren op die seksuele prikkels. Dat de seksuoloog zou zeggen: ‘Sorry mevrouw, maar het werkt gewoon niet bij u.’ “Het was een verrassing dat mijn lijf wel reageerde”, aldus Korpershoek aan VICE. “Aan de ene kant was ik opgelucht, aan de andere kant dacht ik: mijn lichaam werkt, wat gaat er dan mis in mijn hoofd?”

Dat de hersenen een krachtig seksueel instrument zijn, kwam nogmaals aan het licht bij de ontwikkeling van een vrouwelijke tegenhanger voor Viagra. Medisch gezien stond het – uiteraard – roze pilletje op punt, want het had hetzelfde effect als de blauwe mannelijke tegenhanger: bloed werd naar de geslachtsorganen gepompt. Alleen, er werd als resultaat niet gepompt. De vrouwelijke testpersonen meldden niet dat ze meer zin hadden in seks, ook al gaf hun lichaam wel aan klaar te zijn voor seks. En dus zaten ze daar, met hun broek vol, maar geen goesting.

Ingeborg Timmerman, auteur van het boek Zin in seks! en oprichter van het Seksuologisch Expertise Centrum in Haarlem, is al dertig jaar aan de slag als psycholoog-seksuoloog. Zij gaat prat op de onwrikbare connectie tussen lichaam en geest bij seksuele beleving. “De meeste vrouwen die klagen over een lagere seksdrive zijn lichamelijk volledig in orde. Maar als je je mentaal afsluit voor wat er gebeurt in je lichaam op het moment dat je een seksueel signaal ontvangt en je geslachtsorganen daarop reageren, dan denk je al snel dat er iets stuk is.” Volgens Timmerman heb je een mindset nodig die openstaat voor die prikkels. Stress, vermoeidheid, piekeren en perfectionisme zijn volgens haar en heel wat van haar collega’s de ultieme libidokillers. “Als je heel erg in je hoofd zit, kun je seks al snel gaan zien als een mogelijk volgend klusje, als iets dat je moet doen omdat mensen zeggen dat het bij een succesvolle relatie hoort. Daar wordt niemand warm of koud van.”

Masturbatiesessie

Leila (35) en haar partner zijn twaalf jaar samen en staan zo’n half jaar droog. “Ik voel me daar wel slecht bij, want ik vind mijn lief nog altijd knap en ik wéét dat als ik het doe dat het waarschijnlijk wel weer fijn zal zijn, maar momenteel is het op een punt gekomen dat alles rond seks awkward is. Dat ik zelfs ongemakkelijk word wanneer er een seksscène zit in een film die we samen bekijken. Dat geeft me stress om er zelfs maar aan te beginnen.”

Een van de meest frappante dingen aan seks is volgens Timmerman dat we er, net zoals voor pijn, geen goed geheugen voor hebben. Van een botbreuk of een bevalling weten we dat het niet echt aangenaam was, maar we kunnen ons die pijn nog moeilijk voorstellen – misschien maar best, of geen enkele vrouw gaat ooit nog voor een tweede kind. Hetzelfde gaat op voor seks: we weten dat het fijn is, maar we kunnen het ons niet echt meer voorstellen. “Hoe langer je geen seks hebt, hoe moeilijker het wordt om je dat te herinneren, en hoe makkelijker je seks aan de kant zal schuiven.” Wanneer je niet meer weet wat je mist, kun je dan naar alle waarachtigheid stellen dat je het niet mist?

De Nederlandse seksuoloog zegt dat het ontbreken van seks vaak een indicatie is voor onderliggende problemen zoals chronische vermoeidheid, een laag zelfbeeld, stress, depressie of zelfs verdrongen trauma. “Het kan ook heel simpel zijn: dat (een van) de partners de seks gewoon niet zo heel lekker vindt of vinden”, lacht ze. “Ik krijg in ieder geval nooit patiënten op de bank die klagen dat hun masturbatiesessies saai zijn geworden. Dat wil daarom niet altijd zeggen dat je partner niet attent is in bed, maar dat jij die partner niet goed kan aansturen.” Maar, zegt Timmerman, “wie ben ik om te stellen dat een koppel te weinig seks heeft, als ze aangeven dat ze daar zelf geen problemen mee hebben?”

“Ik merk wel dat mensen geïmponeerd zijn door statistieken en artikels over wat een gezond seksleven nu eigenlijk is en wat een goede frequentie zou moeten zijn”, zegt Borms. “Voor alle duidelijkheid: een goed seksleven is een seksleven waar beide partners zich goed bij voelen. Wat de frequentie of de seksuele handeling ook mag inhouden. Onthou ook dat de seksfrequentie kan schommelen in de loop van de relatie, en dat dat oké is.”

Zo spreek ik ook met Hanna (29), die al 10 jaar samen is met haar vriend en in die jaren hun seksfrequentie zag afnemen tot gemiddeld een keer per maand. Zelf heeft het koppel daar geen problemen mee, al vindt Hanna het soms wel moeilijk om op te boksen tegen de algemene teneur.

“Tijdens de sex talk met vriendinnen denk ik vaak: ‘Ah juist, het is weer al even geleden’, maar het is niet dat ik het echt mis. Of soms wel, en dan kom ik met veel verwachtingen thuis om dan toch weer een avond achter de laptop te hangen en gewoon te gaan slapen. Wat dan ook gewoon is waar we op dat moment nood aan hebben. Wanneer we het doen, is het altijd heel goed en leuk en denk ik: ‘Juist, daarom is dit leuk’ maar om de een of andere reden nemen andere zaken vaak toch de bovenhand.”

Hanna is de enige die onder haar echte voornaam wil getuigen. “Waarom ook niet? Ik ben ervan overtuigd dat het seksleven bij velen van ons er eerder zo uitziet dan de twee keer per week die de boekjes voorschrijven. De kwantiteit is echt wel ondergeschikt aan de kwaliteit, en die verbetert wél met de jaren.”

Melissa, Evelien, Emma en Leila zijn schuil­namen.

Mijn seks is stuk, vanaf 4 december, bij VPRO op NPO 3