“Slaperigheid is een onderschatte killer in het verkeer: buitenlands onderzoek wijst uit dat één op de vijf zware ongevallen het gevolg zijn van iemand die in slaap valt”, zegt Werner De Dobbeleer van de Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV). “Het komt in de buurt van gsm-gebruik en van drinken en rijden, maar er is tot nu toe weinig aandacht voor.”

En daarom vond vrijdagavond in Aalst de allereerste slaperigheidscontrole op Vlaamse wegen plaats. Bestuurders vulden een vragenlijst in over hun normale bioritme en gaven een speekselstaal af. In december zal de VSV vierhonderd van dergelijke tests afnemen. Om op die manier voor het eerst in kaart te kunnen brengen hoeveel mensen ’s nachts rijden terwijl ze eigenlijk zouden moeten slapen.

“Als je vier uur na je normale slaapuur de weg opgaat, rijd je even slecht als wanneer je 0,5 promille alcohol in je bloed hebt”, zegt slaapexperte Marijke Gordijn van Chrono@Work, het Nederlandse bedrijf dat de speekselstalen zal analyseren. “De vragenlijst brengt in kaart of mensen eerder ochtendmensen of avondmensen zijn, het speekselstaal vertelt aan de hand van het hormoon melatonine of het voor jou de biologische nacht is. We voelen wel dat we moe zijn, maar net als bij alcohol onderschatten we vaak hoe groot de impact op ons rijgedrag is.”

Niet verboden, wel gevaarlijk

Het is voor alle duidelijkheid niet verboden om te rijden als je moe bent. De bestuurders riskeren dan ook geen boete. Wel kunnen ze op basis van de test – waarvan de resultaten in februari bekend zullen zijn – afleiden op welke uren ze maar beter niet meer rijden.

Verboden is het niet, gevaarlijk is het wel: de universiteit Antwerpen liet vorig jaar zes proefpersonen ’s nachts plaatsnemen in een rijsimulator. De opdracht: rij zo lang als je denkt dat veilig is. “Bijna iedereen kwam in de problemen en twee van de zes zijn gecrasht”, zegt professor Johan Verbraecken van het Slaapcentrum. “Toen we ze achteraf met de beelden confronteerden, schrokken ze. Ze konden niet geloven dat hun ogen echt aan het dichtvallen waren. Maar in een monotone situatie zoals rijden riskeer je dat je jezelf niet goed kan inschatten.”

De resultaten van de speekseltests dienen als basis voor een nieuwe campagne tegen slaperigheid in februari 2020. “Als je echt niet anders kan dan rijden, doe dan een slaapje van 15 à 20 minuten”, raadt Marijke Gordijn aan. “Dat geeft een kick die je even alert maakt.”