Heeft de politiek wel iets te zoeken bij goede doelen?

Ben Weyts die een les lichamelijke opvoeding geeft en Jan Jambon die leerlingen ICT bijbrengt: voorzien van een rode neus streken de leden van de Vlaamse regering neer op een Zaventemse school. Dat allemaal voor de Rode Neuzen Dag, de actie van VTM, QMusic en Belfius om geld in te zamelen voor projecten die jongeren mentaal en fysiek sterker maken. De politici strooiden de foto’s van hun interim-job maar wat graag rond op sociale media. ’s Avonds volgde dan nog een cheque voor OverKophuizen (waar kinderen met problemen laagdrempelig opgevangen worden, PG) op de slotviering van de actie.

Sinds Music for Life vinden we het heel normaal dat er aan het jaareinde een beroep gedaan wordt op ons solidariteitsgevoel aan de hand van mediagenieke inzamelacties. Naast de warme verhalen is ook het beeld van een regering die wat centjes in de pot komt steken vaste prik. Een beeld dat in tijden van heftige discussies over besparingen heel wat vragen oproept.

“Ik wist dat de vraag ging komen na de commotie van gisteren (de politieke recuperatie van de Warmste Week door het Vlaams Belang deed heel wat stof opwaaien, PG)”, lacht Steffen Van Roosbroeck, woordvoerder van minister van Welzijn Wouter Beke (CD&V). De voorwaarde die Beke en zijn collega-ministers stelden, was dat hun financiële bijdrage aan de Rode Neuzen Dag gebruikt zou worden voor specifiek dat doel dat zij willen, in deze de OverKophuizen. “Die bestaan al en kregen al steun”, zegt Van Roosbroeck. “De verlenging van die steun stond op de planning en hebben we dan gedaan in het kader van de Rode Neuzen Dag.”

“Er zijn mensen die dat ongepast vinden”, zegt filosoof Patrick Loobuyck (UAntwerpen). “Ik kan hen geen ongelijk geven. (lacht)” Volgens Loobuyck gaan politiek en goede doelen elk uit van een andere logica. “Goede doelen zijn gericht op een particulier doel, vaak vanuit een zekere verbondenheid met dat onderwerp. Politiek daarentegen moet net de rationalisering opzoeken en rechtvaardig beslissen hoe belastinggeld verdeeld moet worden. Dan laat je je toch niet leiden door de emotie van het moment? Die twee worden toch een beetje door elkaar gehaald op het moment dat een regering beslist om een bepaald doel te gaan steunen. Waarom dan net dat doel en geen ander bijvoorbeeld?”

Dat ze ervoor kiest om deze investering te doen en dan ook net via een publiek kanaal, verantwoordt de regering door te wijzen op de taboesfeer waar mentale problemen nog steeds in zitten. “Zulke acties hebben ondertussen toch heel wat mobiliserende kracht verzameld”, zegt Olivier Van Raemdonck, woordvoerder van Vlaams minister-president Jan Jambon (N-VA). “Die collectieve beleving en warmte moeten we aanmoedigen. Dat soort acties maakt thema’s bespreekbaar. Zonder de hefboom van de media is dat moeilijk.”

Daar raakt Van Raemdonck de kern van de zaak: media-aandacht. Partijen of regeringen die er bewust voor kiezen om hun engagement aan de grote klok te hangen, worden op de nodige scepsis onthaald door Ilja De Coster, die beroepsmatig organisatoren van inzamelacties begeleidt. “Om het simpel te zeggen: vaak is dat alleen om de populaire uit te hangen”, zegt hij. “Meestal kiezen politici dan voor doelen waarvan ze op voorhand weten dat die breed gedragen zijn en algemeen aanvaard worden. Heel expliciete of uitgesproken initiatieven laten ze daarbij liever links liggen. Wanneer hoorde jij nog dat een partij Gaia steunde bijvoorbeeld?” 

Privé of publiek

Loobuyck gaat nog een stapje verder. Volgens hem ontstaan goede doelen net omdat er vanuit het beleid te weinig gedaan wordt voor dat specifieke onderwerp. “Waar beleid tekortschiet, komt het middenveld tussenbeide. Dat de politiek zich daar in mengt, is dus onwezenlijk”, zegt Loobuyck. “Die acties zijn er eigenlijk om het beleid te wijzen op een aantal tekorten. De reflex zou dan moeten zijn dat politici nadenken over hoe ze een aantal zaken misschien ten gronde moeten aanpakken zodat zulke acties in de toekomst overbodig worden. Dat lijkt mij consistenter dan wanneer ze met geld over de brug komen.”

Al is het wel belangrijk niet elke politieke donatie over dezelfde kam te scheren. Er is een onderscheid tussen politieke partijen of geëngageerde politici die zich inzetten voor een bepaald doel en een overheid die belastinggeld doneert.

Abstractie makende van het feit dat een groot deel van de partij-inkomsten dotaties zijn, beslist een politieke partij nog altijd hoe ze haar eigen geld besteed. Een politicus die uit eigen zak investeert in een goed doel treedt dan weer eigenlijk op als gewone burger. “Wanneer een politieke partij investeert in een goed doel, is het zaak om de link tussen de ideologie van die partij en het doel op zich te onderzoeken”, zegt De Coster. “Een beetje zoals bedrijven die groene initiatieven steunen: is er sprake van greenwashing of niet? Dat een partij als Groen meehelpt bij een actie van een milieuorganisatie zal niemand verbazen.” Zelf raadt De Coster de doelen die hij adviseert aan om er zich zoveel mogelijk van politiek weg te houden. “Ik zeg hen altijd: wees terughoudend en maak er vooral geen PR-stunt van.”