Wat wordt het? Paars-groen(-oranje) of een nieuwe verkiezingsdag?
Als er een paars-groen-(oranje) regering komt, zal ze veeleer uit noodzaak dan uit liefde geboren zijn. Er is namelijk geen alternatief meer.
Met gemak won de nieuwe Europese Commissie, onder leiding van de Duitse Ursula von der Leyen, afgelopen woensdag het vertrouwen van een meerderheid in het Europees Parlement. Intrigerender is een conclusie die oud-journalist en huidig Europees ambtenaar Rolf Falter trok uit de stemming.
“Voor de eerste keer geen meerderheid onder Belgische MEP’s (Europarlementsleden, red.) om Commissie goed te keuren”, schrijft hij op Twitter. Want: “Enkel de drie traditionele partijen staan achter Commissie en die zijn samen sinds 26 mei minoritair in België.”
Nieuw is de vaststelling al lang niet meer, zes maanden na de verkiezingen, maar ze blijft wel fundamenteel. De drie klassieke politieke families – christendemocraten, socialisten, liberalen – halen in eigen land samen niet eens meer een meerderheid in de Kamer (72 zetels op 150).
Dat is nogal wat. Tot het eind van de vorige eeuw werd een ‘klassieke tripartite’ met de drie ‘groten’ beschouwd als een te wantrouwen coalitieformule: ze was altijd wel mogelijk, maar werd enkel in hoogste nood ook echt gebruikt. Vandaag, amper twintig jaar later, is zo’n tripartite eenvoudigweg rekenkundig onmogelijk geworden.
Daarmee is meteen gezegd dat alle eenvoudigere coalities ook uitgesloten zijn. Het is deze week alweer een half jaar geleden dat dit land naar de stembus trok. In de vele commentaren bij het verstrijken van dat moment, werd – terecht – kritisch gekeken naar de vele tactische schijnmanoeuvres die sinds 26 mei de politieke toon zetten.
Toch is dat schaduwtheater niet de enige verklaring voor de langzame vordering in de federale kabinetsvorming. Het wordt soms vergeten, maar het is natuurlijk ook gewoon verdraaid lastig om een meerderheid te vinden in een zo verdeeld stemmend land.
Toen het stof van de verkiezingsdag ging liggen, was vrij snel duidelijk dat er maar twee echt levensvatbare coalitievormen overblijven: paars-geel en paars-groen, desgewenst aangevuld met het oranje van CD&V (en/of cdH).
Paars-geel heeft het theoretische voordeel van de duidelijkheid. Zo’n regering zou een meerderheid vertegenwoordigen in de beide landsdelen en ze zou ook de twee grootste partijen uit Vlaanderen en Wallonië omvatten.
In andere landen is zo’n ‘Grote Coalitie’ van ideologisch tegengestelde partijen niet raar, in België blijft het vooralsnog ondoenbaar. PS en N-VA hebben geen zin om samen in een regering te zitten. Context speelt daarbij een rol. Beide partijen verloren fors en ze hebben elk af te rekenen met een sterke, radicale concurrent. Dat stilt de appetijt om een lastige ‘centrumregering’ te gaan vormen.
Na het relletje
Exit paars-geel dus. Alleen wil niemand (behalve Bart Somers (Open Vld) een beetje) dat expliciet gezegd hebben, om niet het verwijt te krijgen de doodgraver te zijn van de enige realistische coalitie met een meerderheid in de twee landsdelen.
En dus blijven ook CD&V, MR en Open Vld officieel nog aan de paars-gele rekker hangen, tegen beter weten in. Begrijpelijk omdat in die partijen een conservatieve onderstroom opspeelt. Toch is de aanhankelijkheid aan N-VA merkwaardig. Alle drie die partijen moeten volop bekomen na de smadelijke nederlaag die ze opliepen nadat ze een regering vormden … met de N-VA.
Behoudens omwentelingen betekent het feitelijke wederzijdse veto van PS en N-VA wel dat er nog maar een enkel spoor overblijft: de regenboog van paars-groen, aangevuld met christendemocratisch oranje. Zonder oranje lukt mathematisch ook nog nipt, maar dat ene zeteltje overschot zou van zo’n kabinet wel echt een kamikazeregering maken.
Die wetenschap plaatst de opdracht van informateur en semiformateur Paul Magnette (PS) in een ander daglicht. Zeker, de man neigt nogal naar de paars-groen-oranje kant, maar hij heeft ook helemaal geen levensvatbaar alternatief. Het is de dood of de paars-groene gladiolen.
Volgens menig volger van de dagelijkse Wetstraat-schermutselingen was de voorbije week geen vruchtbare voor wie op paars-groen-plus mikt. De kritiek van Bart Somers op VTM Nieuws over N-VA legt de vertwijfeling bij zijn eigen partij bloot. Op suggestie van N-VA wordt daarbij voorzitster Gwendolyn Rutten in het vizier genomen, die alle liberale principes zou inruilen voor haar ambitie om premier te worden. Daarbij mag, in een feministische terzijde, opgemerkt worden dat het niet de eerste keer is dat de N-VA een vrouwelijke partijleider viseert met een geruchtencampagne. Hetzelfde overkwam Caroline Gennez nadat ze in 2009 een coalitie sloot met de N-VA.
Apocalyps
Misbaar is ook gemaakt over de gelekte startnota die Paul Magnette onder zijn tien gesprekspartners heeft verspreid. Meteen gingen rechtse commentatoren en economen, van Bart Van Craeynest tot Ive Marx, op de bazuin van de apocalyps blazen: de budgettaire en economische verwoesting van het land is onafwendbaar!
Nu heeft de informateur-partijvoorzitter zich inderdaad nogal nadrukkelijk laten inspireren door het verkiezingsprogram van zijn eigen partij. Kwestie is of je wat anders mag verwachten van zo’n embryonale tekst, waarvan de auteur ook zelf wel kan raden dat hij gaat uitlekken. De enige fout die Magnette aan te wrijven valt, is dat hij de nota niet zelf uitgedeeld heeft.
In een interessante tweet verhelderde Thomas Leys, hoofd van de studiedienst van Open Vld, de rode lijnen van zijn partij. “1. Eigen koers als liberalen. 2. Verder hervormen; geen hervormingen terugdraaien. 3. Geen splitsing/blokkering van land. 4. Beoordeling op inhoud: beleid dat goed is voor mensen die werken, gewerkt hebben en ondernemen.”
Zet je dat af tegen de nota-Magnette, dan betekent dat concreet dat er fiscaal-budgettair best niet te zot gedaan wordt, dat de pensioenleeftijd niet terug verlaagd wordt, dat de loonnorm behouden moet blijven en dat er over de financiering van de sociale zekerheid een harde noot gekraakt zal worden. Lastig voor de PS, maar niet ondoenbaar. En als ook het vrijzinnige enthousiasme om na de abortus- ook de euthanasiewetgeving op te rekken wat ingetoomd raakt, kan ook CD&V aan boord klimmen.
Paul Magnette weet dus wat hem te doen staat. Want als de ambiance over het relletje van de dag verstomd is, blijft de nuchtere vaststelling overeind: het is paars-groen(-oranje) of het is een nieuwe verkiezingsdag.