Waarom lijkt Open VLD N-VA los te laten? "Paars-groen wordt allesbehalve een wandeling in het park"

De uitgelekte vergadering van socialisten, liberalen en groenen wekt verwondering. Was er dan geen opstand bij Open VLD tegen de al of niet vermeende openingen naar paars-groen de voorbije week: een complimenterende tweet van Open VLD-voorzitster Rutten aan het adres van informateur Magnette, Vlaams liberaal minister Bart Somers die op VTM vertelde dat de N-VA toch niet wil mee regeren. Kort daarop lekte een informateursnota uit van Paul Magnette, een nota met veel socialistische accenten, maar zo goed als geen liberale.

Voorzitster Rutten werd ook in commentaren weggezet als een postjespakker, omdat ze haar partij zou verraden om toch maar premier te kunnen worden. De donkerblauwe liberalen Egbert Lachaert en Vincent Van Quickenborne gingen op de rem staan. Donderdagvoormiddag was er een gespannen vergadering in de Kamer. De conclusie was dat de partij naar de inhoud zou kijken en dat de uitgelekte nota van Magnette, die dateert van 18 november, te socialistisch was. En na al die turbulentie gaat Open VLD dan zaterdag samenzitten met socialisten en groenen?

Informateur Magnette wil duidelijk tegemoet komen aan de inhoudelijke liberale bezwaren. Hij heeft na de nota van 18 november al eens apart samengezeten met de liberale kopstukken en in de nieuwe versie van zijn tekst staan nu wel liberale accenten. Een liberaal kopstuk zei me: "De tekst is nu evenwichtiger. Het gesprek zaterdag was constructief."

Toch is Magnette er nog lang niet. Een liberaal kopstuk zei daarover: "We hebben nog niet onderhandeld. In zijn nota stond niets over de begroting en dat is nog altijd zo." De liberalen zullen nog altijd fors moeten vechten om het tekort in te perken. Er is nu al een gat in de begroting van 11 miljard en er is de kritiek dat Magnettes maatregelen nog eens 8 miljard gaan kosten. Al is er ook het besef dat een regering zonder de Franstalige socialisten onmogelijk is: "Je kunt geen enkele regering maken zonder de PS. Ze zijn incontournable. We gaan dus ook meer sociale accenten moeten leggen."

N-VA-voorzitter Bart De Wever zegt ronduit dat informateur Magnette zich nu al gedraagt als een paars-groene formateur. Dat hij dus al volop zo’n regering aan het vormen is. Dat wordt ontkend bij Open VLD-kopstukken: "Het is nog maar aftasten. Het is logisch dat informateur Magnette wil weten waar hij staat nu hij volgende week maandag naar de koning moet. Waarom zouden we niet eens gaan luisteren? Je kunt alleen tot een oplossing komen als je luistert en elkaar leert kennen?" 

Dat Open VLD nu gaat samenzitten met socialisten en groenen zonder de N-VA, geeft wel de indruk dat de Vlaamse liberalen in opstand komen tegen de partij van Bart De Wever.

We tekenden zinnetjes op genre: "Wij zijn geen bijhuis van N-VA. We zullen zelf wel onze standpunten bepalen. We gaan voor de 13 procent van de kiezers die voor ons gestemd hebben. We gaan niet als konijnen in de lichtbak van de N-VA en Vlaams Belang blijven kijken. We staan op eigen benen. We zullen zorgen dat we in de komende regeerperiode resultaat boeken en we gaan daarmee naar de kiezer."

"Dat N-VA-kopstuk Theo Francken gaat spreken over het "Marrakech-pact" bij "Het Forum voor Democratie", de partij van Thierry Baudet, geeft ook aan dat er weinig regeringsbereidheid is bij zijn partij. Het Forum lijkt op het Vlaams Belang. Franckens aanwezigheid is een opgestoken middelvinger."

Is paars-geel daarmee begraven? Heel wat liberale kopstukken geloven niet meer dat de N-VA echt nog wil regeren, hoewel Bart De Wever wel degelijk zegt dat zijn partij nog in een federale regering wil.

"Waarom heeft Bart De Wever bij de Vlaamse regeringsvorming niet gezegd dat we elkaar moeten vasthouden bij de federale regeringsvorming. Dat het samen uit, samen thuis was? Besefte N-VA dat federaal regeren riskant was? Paars-geel leek nog te kunnen toen de informateurs Johan Vande Lanotte (SP.A) en Didier Reynders (MR) aan het roer zaten, maar tijdens de preformateursopdracht van Geert Bourgeois (N-VA) en Rudy Demotte (PS) heeft de N-VA zijn partijstandpunt verstrakt. Er was plots weer sprake van confederalisme en een staatshervorming. Niet alleen kan een regering zonder de PS niet, maar ook zusterpartij MR is incontournable en die wil van geen staatshervorming weten. Dat was zo tijdens de vorige regeringsperiode en dat is nog altijd zo. Bij MR beseffen ze dat ze Vlaamse steun nodig hebben voor economische hervormingen. Wanneer alle belangrijke bevoegdheden naar de gewesten gaan, zal dit niet meer kunnen in het linkse Wallonië." 

De Open VLD-top neemt wel risico door nu al voor paars-groen te gaan. De formule is niet populair bij een aanzienlijk deel van de liberale basis. Uit onderzoek van kandidaat-voorzitter Francesco Vanderjeugd blijkt dat de partij fel verdeeld is. De vrees is te horen dat met de linkse groenen erbij het regeerakkoord nog linkser dreigt te kleuren.

We zullen nooit weten wie de geheime vergadering gelekt heeft, maar het kan dat de info komt van een ontevreden liberaal. Bovendien zit paars-groen niet alleen met een kleine Vlaamse minderheid, ook heeft de coalitie maar 1 zetel op overschot. Vraag is of Ecolo wel een voldoende stabiele partner is om het daarmee te wagen. En als de coalitie aangevuld wordt met CDH en eventueel Défi zal de kritiek nog toenemen op het feit dat de paars-groene regering geen Vlaamse meerderheid heeft. 

CD&V is nodig voor een stabiele meerderheid zonder de N-VA. Het is daarom eigenaardig dat CD&V zaterdag niet is uitgenodigd. Een liberaal zei me dat ze niet gevraagd zijn, omdat de Vlaamse christendemocraten blijven hameren op paars-geel en omdat N-VA-voorzitter Bart De Wever voor hen aan zet moet komen als informateur in plaats van Magnette.

CD&V-kopstuk Koen Geens blijft vinden dat de N-VA moet regeren voor "de stabiliteit van het land". Oud-CVP-premier Mark Eyskens heeft al gezegd dat de N-VA in de oppositie zal radicaliseren op communautair vlak en migratievlak. Wat als de N-VA en Vlaams Belang in 2024 de helft van de stemmen halen, blijft België dan wel bestaan, is een vrees die te horen is bij CD&V.

Dat Open VLD ook nog gas geeft op het gebied van abortus en euthanasie maakt de toetreding van CD&V tot paars-groen ook nog onwaarschijnlijker. Al maken ze zich sterk bij Open VLD dat ze daar wel een oplossing voor vinden. Voor Open VLD is CD&V welkom bij paars-groen, hoorden we bij verschillende liberale bronnen.

Bovendien is oppositie tegen paars-groen voor beleidspartij CD&V geen aanlokkelijk vooruitzicht. Ook de N-VA, Vlaams Belang en PVDA zullen fors oppositie voeren. CD&V dreigt niet meer uit de verf te komen, vooral omdat de Vlaamse christendemocraten daar ook niet het personeel voor hebben. Pieter De Crem zou dat wel kunnen, maar hij heeft zijn Kamerzetel gelaten aan de voormalige Oost-Vlaamse gouverneur Jan Briers.

Komt de N-VA nu in de oppositie terecht? Dat valt te bezien. Wat als Open VLD uiteindelijk de voorstellen van socialisten en groenen te links vindt omdat de sociaaleconomische hervormingen van de regering-Michel, zoals langer werken, te grabbel worden gegooid?

Als bewezen is dat paars-groen van tafel is, dan pas kan echt werk gemaakt worden van paars-geel. Dan zal de PS wel volop toegevingen moeten doen op sociaaleconomisch vlak als het confederalisme niet mogelijk is. Als de regeringsvorming helemaal mislukt met vervroegde verkiezingen dreigen wel alle beleidspartijen afgestraft te worden en worden Vlaams Belang en PVDA/PTB de winnaars. Dat is een serieuze stok achter de deur.

Vraag is tenslotte hoe de N-VA zich in de oppositie zal gedragen. Wordt het een zware concurrentiestrijd met Vlaams Belang om, om ter hardst te zijn op het gebied van migratie en het opdoeken van België met Theo Francken als grote woordvoerder? Of slaagt N-VA erin om Open VLD en eventueel CD&V weg te zetten als belastingpartijen die de Vlamingen de facturen doen betalen.

Het is bekend dat regeren geen cadeau is met het huidige gat in de begroting, met de kost van de klimaatmaatregelen en de vergrijzing, terwijl de economie gaat sputteren. De kans is klein dat een paars-groene regering met eventueel CD&V dat helemaal zal kunnen financieren zonder een enkele nieuwe belasting. Door continu te wijzen op die belastingen, zou de N-VA dan vanuit de oppositie kunnen proberen de rechtervleugels van Open VLD en eventueel CD&V op te eten. Het wordt voor paars-groen zonder de N-VA allesbehalve een wandeling in het park. 

Bekijk hier het verslag van "Het Journaal":

Bekijk hieronder de analyse van politiek journalist Bart Verhulst in "Het Journaal":