Waarom ‘De Morgen’ undercover ging bij de antivaxers
Journalisten zijn verplicht om zich kenbaar te maken, maar voor deze onderzoeksreeks deden Sara Vandekerckhove en Femke van Garderen dat niet. Ze namen een andere identiteit aan en maakten verborgen opnames. Hier leest u waarom.
Lees nu
▶ Undercover bij de Vlaamse antivaccinatiebeweging: ‘U wil geen vaccin? Ik schrijf wel een attest’
‘De waarheid die niemand wil weten’: De Morgen op de bijeenkomst van antivaxers in Vlaanderen
Voor de onderzoeksreeks ‘Vaccintwijfel’ gingen journalisten van De Morgen verschillende keren undercover. Dat deden ze eind september, tijdens een symposium in Wiekevorst waar een aantal stemmen bekend om het antivaccinatiediscours kwamen spreken. De journalisten schreven zich hiervoor in onder een gefingeerde naam en maakten ter plekke ook gebruik van een verborgen camera en microfoon. Ook creëerden ze een valse account om gesprekken op onlinefora te volgen waar veel vaccinatieweigeraars verzamelen.
Mag dat? De journalistieke deontologie schrijft voor dat een journalist zichzelf steeds kenbaar moet maken, zodat gesprekspartners kunnen beslissen of ze al dan niet meewerken aan een publicatie of uitzending. Incognitojournalistiek (waarbij de journalist zijn identiteit verzwijgt) of aliasjournalistiek (waarbij die bewust een andere identiteit aanneemt) kunnen alleen als het maatschappelijk belang voldoende groot is en de informatie niet op een andere manier verkregen kan worden. .
Deze voorwaarden zijn volgens De Morgen en juristen die de journalisten raadpleegden in deze reeks van tel. “De kans dat een arts aan journalisten zou toegeven dat hij valse attesten uitschrijft om een poliovaccinatie te omzeilen, is klein”, zegt Sarah Van Leuven, directeur van de onderzoeksgroep Center for Journalism Studies (UGent). Net zoals journalisten volgens haar weinig ouders zullen vinden die vrijuit vertellen hoe ze een verplichte vaccinatie hebben ontlopen. Voor het onlineluik geldt hetzelfde. Verschillende onderzoekers hebben in het verleden al aangegeven dat ze zijn verwijderd uit zulke groepen toen hun identiteit bekend raakte.
Wil je lid worden van zo’n Facebook-groep, dan moet je de goedkeuring krijgen van de beheerder. De kans dat zo’n goedkeuring volgt als De Morgen-journalisten hun eigen naam gebruiken, is klein. Een zoekopdracht in Google levert meteen een link naar de krant op.
Aan de hand van de beelden die zijn gemaakt met de verborgen camera, hebben we een nieuwsvideo gemaakt. De bezoekers van het symposium zijn daarbij onherkenbaar gemaakt en ook arts Jean-Luc V. komt niet herkenbaar in beeld. Arts-homeopaat Kris Gaublomme en presentator Peter Vereecke, een van Vlaanderens bekendste complotdenkers, zijn wel herkenbaar, net omdat het hier om twee mannen gaat die algemeen bekend staan als tegenstanders van vaccins en zich hierover al meermaals in het publieke debat hebben gemengd.
“Het maatschappelijk belang van de informatie die de undercoveroperaties hebben opgeleverd, is duidelijk”, zegt Van Leuven. “Het vaccinatieprogramma is cruciaal voor de volksgezondheid. Bovendien merken we dat in andere landen de antivaxbeweging voet aan de grond krijgt en steeds meer mensen beslissen om niet te vaccineren. Het is belangrijk dat wij weten in hoeverre dat in België ook al leeft. De twee cruciale voorwaarden om undercoverjournalistiek deontologisch te verantwoorden zijn hier voldaan”, besluit Van Leuven.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
