Jaar na jaar. Onderzoek na onderzoek. Het nieuwste PISA-onderzoek van de OESO - de club van geïndustrialiseerde landen - is opnieuw een klap voor het Vlaams onderwijs. Opnieuw halen onze leerlingen minder punten, op álle domeinen.

Vooral voor leesvaardigheid - begrijpend lezen - zijn de resultaten alarmerend. In 2000 haalden onze vijftienjarigen nog 532 punten op de leestest. Achttien jaar later is die score gezakt naar 502 punten. Dat zegt u misschien niet veel, maar daarmee behoren we tot het weinig benijdenswaardige clubje van sterkste dalers.

Tekenend is het feit dat we voor het eerst uit de top 10 zijn gevallen van alle 79 deelnemende landen. In de vorige PISA-test in 2015 stonden we nog net op plaats tien. Naast enkele Aziatische landen die traditioneel uitmuntend scoren op PISA, moeten we binnen Europa Ierland, Finland, Estland en Polen laten voorgaan.

De daling lijkt vooral te wijten aan de groeiende groep leerlingen die zelfs niet het basisniveau haalt. In 2009 ging het om 13,4 procent van de leerlingen, in 2018 om 19,3 procent. Dat betekent dat één op vijf vijftienjarigen teksten niet goed kan gebruiken en er de belangrijkste elementen niet kan uithalen.

Wakker geschud

De resultaten zijn onrustwekkend, maar ze komen niet als een verrassing. Een eerdere internationale test bij kinderen uit het vierde leerjaar toonde gelijkaardige resultaten. Uit die PIRLS-test uit 2016 bleek dat Vlaamse tienjarigen in vergelijking met tien jaar eerder de grootste achteruitgang kenden op het vlak van begrijpend lezen. Die resultaten hebben de politiek en het onderwijsveld voor het eerst grondig wakker geschud over het tanende onderwijsniveau. Een vervolgonderzoek op die PIRLS-test - waarvan de resultaten ook vandaag zijn voorgesteld - toont dat kinderen tussen het vierde en het zesde leerjaar te weinig vooruitgang boeken voor begrijpend lezen.

Ondanks al die alarmerende signalen is de wetenschap er nog niet uit aan wat de daling precies te wijten is. In het PISA-onderzoek valt alleszins op dat vijftienjarigen bijzonder negatief staan tegenover lezen. Zestig procent zegt enkel te lezen om informatie te krijgen of omdat het moet. De helft vindt lezen tijdsverlies en slechts 17 procent geeft aan dat lezen een van de favoriete hobby’s is. Ook een terugkerend fenomeen is de groot kloof tussen kansrijke en kansarme kinderen.

“Nederlands is sleutel”

Volgens Onderwijsminister Ben Weyts (N-VA) is het evident dat we moeten inzetten op Nederlands. “Taal is de sleutel tot alle andere kennis”, zegt hij. “Het is 5 over 12. We hebben hier geen olie of andere bodemschatten: Vlaanderen moet het hebben van excellent en veeleisend onderwijs. Net dat komt in het gedrang. We moeten nu ingrijpen, als we dit ooit nog willen rechttrekken.”

De PISA-test - waarin 4.822 Vlaamse leerlingen uit 172 scholen zijn bevraagd - stond deze editie in het teken van lezen, maar ook wiskunde en wetenschappen zijn bevraagd. Ook op die twee domeinen is de trend op lange termijn overtuigend negatief, al behoren we daar nog steeds tot de Europese top. Voor wiskunde is de Vlaamse daling tussen 2003 en 2018 de op één na grootste van alle landen.

“We moeten de lat hoger leggen”, zegt Weyts. “Met aangescherpte eindtermen die focussen op Nederlands en wiskunde. Ons onderwijs moet ook meer in de spiegel kijken, met in heel Vlaanderen dezelfde proeven die meten of we erin slagen om leerwinst te boeken.”