Nota van informateur Magnette is een pest voor Vlaanderen

Een goede grap kan geen kwaad. Dat moet ook Paul Magnette (PS) gedacht hebben toen hij zijn informateursnota van 27 november schreef. Die nota begint immers met een "Introduction méthodologique", waarin hij aangeeft dat zijn nota geen poging is om convergenties tussen partijprogramma’s te zoeken, maar wel "evidence-based" tot stand is gekomen. Dat wil zeggen: de kernproblemen werden objectief becijferd en de oplossingen zijn wetenschappelijk geschraagd.

Uit het vervolg van de nota – de grap kent een lange spanningsboog – blijkt dan exact het tegengestelde. Toch wat het domein werk, mijn expertise, betreft. Magnette gaat voorbij aan kernuitdagingen en door experts verdedigde oplossingen, maar schuift recepten naar voren die al enkele decennia zijn achterhaald door de wetenschappelijke evidentie. Het gaat om recepten die de Waalse en Brusselse arbeidsmarkt hebben gebracht tot waar ze nu staan: absolute zorgenkindjes in de Europese klas, met werkzaamheidsgraden die amper de 60% overstijgen. 

Het is nochtans mogelijk, serieuze stappen vooruit zetten qua werkzaamheid, via een evidence-based beleid. De toestand is immers zeer helder. Ongeveer 30% van de 20- tot 64-jarigen in ons land werkt niet. Niet zozeer in het aantal werkzoekenden onderscheiden we ons van het buitenland: zij maken ongeveer 5% van de 20- tot 64-jarigen in ons land uit. Wat ons wel onderscheidt, is het hoge aantal inactieven. Zij hebben, net als werkzoekenden, geen baan maar zoeken er ook geen. Ongeveer 25% van de 20- tot 64-jarigen in ons land bevinden zich in die situatie, wat een enorm hoge fractie is.

Dat maakt ook meteen duidelijk waar een evidence-based beleid zou op moeten focussen. Namelijk meer inactieven richting de arbeidsmarkt brengen. Dat moet je op twee manieren doen. Ten eerste moet je werken meer laten lonen. Door een verlaging van de lasten op de laagste lonen, bijvoorbeeld. Of door uitkeringen en sociale voordelen niet (volledig) te laten wegvallen bij werkzaamheid. 

Ten tweede moet je de poorten richting de inactiviteit beter sluiten. Door de instroom in de ziekteverzekering beter te bewaken en de reactivering ernstig te verbeteren. Door langer werken echt waar te maken, via een hervorming van de koppeling van onze lonen aan de anciënniteit, de uitfasering van het SWT (brugpensioen) en het beperken van de gelijkgestelde periodes in de pensioenopbouw. En door de werkloosheidsuitkeringen zo te hervormen zodat ze een snelle activering, vooraleer mensen in de langdurige werkloosheid of inactiviteit verzeilen, ondersteunen.

Weinig of geen spoor van dergelijke maatregelen in de nota-Magnette. Hij mikt bijvoorbeeld niet zozeer op een verhoging van de nettolonen voor wie weinig verdient, maar wel op een verhoging van het minimumloon. Wat het "evidence-based" gevolg zal zijn, is duidelijk: hogere loonkosten voor de bedrijven en vernietiging van banen en vacatures, vooral voor kortgeschoolden.

Wie werkt, wordt via een aantal maatregelen (zoals zachte landingsbanen en de mogelijkheid tot verandering van baan bij dezelfde werkgever) wel extra verzorgd, maar bijna altijd op zo’n manier dat het een negatieve impact heeft op de flexibiliteit en/of competitiviteit van onze arbeidsmarkt.

Als klap op de vuurpijl benadrukt Magnette de autonomie van het sociaal overleg. Nochtans was het precies door te weinig sturing van dit sociaal overleg dat er de afgelopen jaren helemaal niks bereikt werd omtrent enkele belangrijke hervormingen die langer werken moesten mogelijk maken. Ik heb hier dan ook eerder bepleit dat position switch nodig is. De regering moet in de toekomst niet enkel het kader uittekenen waarbinnen de sociale partners onderhandelen, maar ook een default akkoord uitwerken. Pas daarna gaan de sociale partners aan tafel. Zij kunnen dan nog steeds in alle vrijheid onderhandelen, maar wanneer zij de deadline niet halen, wordt de default hervorming automatisch van kracht. 

Hoewel dus meer moed vanuit de regering nodig is, wil Magnette het sociaal overleg vooral de vergeetput laten blijven die het de afgelopen jaren was voor moeilijke dossiers.

Dit alles brengt me tot een tweede ontstellende grap in de informateursnota. Terwijl we met zijn recepten al mogen tevreden zijn dat de werkzaamheid niet terugvalt, zet Magnette een stijging van de werkzaamheidsgraad in ons land met 5 procentpunt voorop. Als Paul Magnette echt de slimste van de klas is, zoals velen beweren, dan kan het niet anders dan dat het schrijven van deze nota met menig bulderlach van zijn kant gepaard ging.

Alleszins is dit akkoord compleet onverzoenbaar met het Vlaamse regeerakkoord. Ook dat gaat immers uit van een stijging van de werkzaamheidsgraad met 5 procentpunt om de begroting te doen kloppen. De Vlaamse regering zet daarbij een duidelijke lijn uit: wie werkt gaat er meer op vooruit dan wie niet werkt. Als de nota-Magnette gevolgd wordt, wordt deze lijn op federaal niveau totaal niet ondersteund. En zonder deze ondersteuning zal het op het Vlaamse niveau heel moeilijk worden om voldoende inactieven richting werk te verleiden via de Vlaamse bevoegdheden.

Vlaamse partijen die op basis van deze nota formatiegesprekken starten, weten dan ook dat ze de facto een streep trekken door de ambities inzake werkzaamheid en begroting in het Vlaamse regeerakkoord. De logica in de nota-Magnette valt immers niet bij te sturen richting een krachtig arbeidsmarktverhaal. Het is zoals wanneer je met vrienden de trein naar Athene neemt. Je kunt dan onderweg nog zoveel ruziemaken als je wil om vroeger uit te stappen, maar in Kopenhagen zal de trip je nooit brengen…

Bekijk hier het gesprek met Stijn Baert in "De afspraak":