Keith Haring in Bozar: kunstenaar, activist, party animal

In 1990 sterft Keith Haring aan de gevolgen van aids. Hij is dan 31 jaar. De laatste jaren van zijn leven is hij uitgegroeid tot een kunstenaar met de allures van een popster. Overal waar hij komt, wordt hij omstuwd door fans die vragen om een tekening. En Haring geeft die graag. Zijn motto is dan ook: kunst is voor iedereen. 

Haring gebruikt zijn bekendheid om zijn boodschap van vrijheid en gelijkheid te verspreiden. Met zijn ideeën wil hij de geest van de mensen verruimen en niet vernauwen. 

In volgend fragment vertelt Keith Haring over hoe hij de rol van de kunstenaar in de maatschappij ziet. (VRT-archief, 1985)

Hij zet zijn kunst in om aandacht te vragen voor de netelige kwesties van zijn tijd. Zo trekt hij ten strijde tegen racisme en discriminatie. Hij steunt de protesten tegen het apartheidsregime in Zuid-Afrika. Daar onderdrukt een blanke minderheid de zwarte bevolking door een systeem van rassenscheiding. Haring draait in zijn schilderij de rollen om. Het duikt in de jaren 80 op tijdens talrijke protestmarsen. 

Haring komt er ook openlijk voor uit dat hij homoseksueel is. In de jaren 80 is dat nog een taboe. Holebi's en transgenders worden gestigmatiseerd. Dat verbetert er niet op als plots de mysterieuze en dodelijke ziekte aids opduikt. Die wordt in die tijd nog "homokanker" genoemd, omdat ze zich razendsnel verspreidt onder jonge homomannen. Keith Haring vraagt via zijn kunst aandacht voor dit probleem en hij roept mensen op om erover te praten en vooral veilig te vrijen. 

In de tentoonstelling in Bozar krijgt het New York van de jaren 80 een prominente plaats. Keith Haring is onlosmakelijk verbonden met de stad. Hij komt er eind jaren 70 terecht als student. Hij gaat in East Village wonen in Manhattan, omdat je daar goedkoop kunt huren. De wijk trekt veel jonge kunstenaars aan, die niet onmiddellijk kansen krijgen in bekende galerijen.

Ze organiseren dan maar zelf tentoonstellingen, shows en feestjes. Hij is heel actief in Club 57, een kunstenaarshol in de kelder van een Poolse kerk. Maar stilaan ontgroeit hij het alternatieve circuit. Begin jaren 80 wordt hij een fenomeen. Hij maakt dan krijttekeningen op lege reclamepanelen in de metro van New York. Ze vallen zodanig in de smaak dat mensen ze op den duur sneller meepikken dan dat hij ze kan maken. 

In het volgende fragment legt Keith Haring uit waarom hij de metro koos om zijn kunst te verspreiden. (VRT-archief 1987)

Op die manier wekt Haring de interesse van galerijhouders en verzamelaars. Algauw reist hij de wereld rond. Zijn werk is te zien in belangrijke musea en op grote kunstevenementen, zoals Documenta in Kassel. Toch blijft hij trouw aan zijn missie om een zo groot en divers mogelijk publiek te bereiken. Hij is niet bang om zijn werk te verspreiden via magazines, posters, platenhoezen en video’s. Hij werkt ook samen met popsterren Madonna en Grace Jones.

Haring wordt daarin aangemoedigd door zijn vriend Andy Warhol, een van de boegbeelden van de popart in de jaren 50 en 60. De twee kunstenaars vinden elkaar in de ambitie om hoge kunst en populaire cultuur te vermengen. In 1986 opent Haring zijn Pop Shop in New York. Daar verkoopt hij zijn werk via gadgets, zoals T-shirts, pins en posters. Het is niet de bedoeling om veel geld te verdienen, want de meeste opbrengst gaat naar liefdadigheid. 

In deze clip draagt Grace Jones een jurk die beschilderd is door Keith Haring.

Het werk van Keith Haring is erg toegankelijk door zijn eenvoudige tekenstijl. Die is zeker beïnvloed door de tekenfilms waarmee hij opgroeide, zoals Bugs Bunny en de Walt Disney-films, maar ook door het oude Egyptische schrift, de hiërogliefen. Als beginnend kunstenaar put hij ideeën uit het werk van de Belgische abstracte schilder Pierre Alechinsky, landschapskunstenaar Christo en action painter Jackson Pollock. Daarnaast zijn ook kinderen een belangrijke inspiratiebron. Hij betrekt hen graag bij zijn werk. 

In volgend filmpje tekent Keith Haring samen met kinderen naar aanleiding van een tentoonstelling in Amsterdam. (VRT-archief, 1986, de jonge interviewer is Bart Peeters.)

Hoewel mensen die Keith Haring gekend hebben, hem omschrijven als verlegen en stil, is hij ook berucht als notoir feestbeest. Muziek is heel belangrijk voor hem. Als hij aan het werk is, zet hij luide beats op. Zijn bekende figuurtjes lijken dan zomaar uit hem te vloeien. 

In 1987 brengt Haring zijn zomer door in Knokke. Hij stelt er tentoon in het Casino op verzoek van de Knokse kunstverzamelaar en curator Roger Nelles. Om zich te ontspannen trekt hij naar het strand, waar hij bevriend wordt met enkele surfers. Frank Vanleenhove, een van zijn surfvrienden, kan zich de sfeer van toen nog goed voor de geest halen. “Hij had altijd een balpen of een stift bij. Hij tekende op alles wat mensen hem aanboden. Wij vonden dat heel cool, maar beseften op dat moment de waarde van die werken niet”, zegt Vanleenhove. 

“Aan het einde van zijn verblijf, wilde hij ons bedanken. Hij stelde voor om de container te beschilderen die op het strand stond waar wij ons materiaal in opborgen. Het was een hele mooie dag. Haring had een beatbox mee en werkte aan een stuk door op luide muziek. We moesten af en toe het zand onder zijn voeten nat maken, want dat was bloedheet. Hij lokte heel wat belangstelling. Mensen bleven kijken en applaudisseerden toen hij klaar was.”

De container is niet meer te bezichtigen in Knokke. In 1988 heeft het bestuur van de surfclub hem verkocht, zonder medeweten van Keith Haring, Roger Nelles of Frank Vanleenhove. Op dit moment bevindt hij zich ergens in een privécollectie. De container is niet te zien in Bozar, maar er wordt wel ander werk getoond dat in het bezit is van Belgische verzamelaars. 

Bekijk hier het verslag van "Het Journaal":