Verwendung weltweit, usage worldwide

De burn-outsamenleving lossen we niet op door onszelf de schuld te geven

Volgens nieuwe cijfers van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) zit één op de zeven Vlaamse werknemers met een burn-out. Volgens filosoof Bleri Lleshi kunnen we de desastreuze cijfers enkel keren wanneer we een burn-out niet langer als een individueel falen zien. We moeten politici en werkgevers voor hun verantwoordelijkheid zetten omdat de "burn-out samenleving" een structureel probleem is. 

opinie
Bleri Lleshi
Bleri Lleshi is filosoof, docent aan UCLL en auteur van verschillende boeken waaronder de best-sellers ‘Liefde in tijden van angst’ (epo, 2016) en ‘De kracht van hoop’ (epo, 2018)

“Heb je het gehoord van Nathalie (fictieve naam)?”, vraagt een collega terwijl we ’s middags op het werk onze boterhammen eten. “Dat ze ziek is”, antwoord ik. “Wel, blijkbaar heeft ze een burn-out”, zegt ze. Het was de eerste keer dat een directe collega van mij een burn-out kreeg. Ik dacht dat zoiets niet zou voorkomen binnen de sociale sector, maar het was dus toch zover. “Wat erg”, zei ik. “Sorry, maar dat heeft ze grotendeels aan zichzelf te danken”, meende de collega. “Want ze had beter moeten weten als je werk en gezin combineert”, ging ze verder. Toeval of niet negen maand later stond zij zelf aan de kant met een burn-out. 

Desastreuze cijfers

De meest recente cijfers van de SERV, het overlegorgaan van Vlaamse werkgeversorganisaties en vakbonden, tonen aan dat een op zeven Vlaamse werknemers met een burn-out zit of tegen een burn-out aanloopt. Onderzoek van de KULeuven eerder dit jaar sprak zelfs van een op zes. 

Een op zeven Vlaamse werknemers zit met een burn-out of loopt tegen een burn-out aan

De cijfers voor werkstress zijn nog dramatischer. 840.000 Vlaamse werknemers zitten met werkstress, meestal chronisch. Dit is 36,8% van de Vlaamse werknemers. We zitten met bijna een half miljoen langdurig zieken. Recent onderzoek van het ACV toonde aan dat twee op drie van die langdurig zieken uiteindelijk worden ontslagen door hun werkgever.

Het zijn desastreuze cijfers en achter deze cijfers zitten mensen. Er is niemand die graag ziek is en al zeker niet langdurig. Er is niemand die graag met chronische stress aan het werk gaat. Een burn-out is zwaar, niet enkel voor de persoon zelf maar ook voor de mensen in zijn omgeving zoals de partner of de kinderen. 

Wij denken dat werkstress of burn-out een individueel probleem zijn

Ik ben ervan overtuigd dat mensen hun werk liefst met passie en liefde doen. En al zeker in de sectoren die het hardst kreunen onder werkstress en burn-out, namelijk het onderwijs en de zorgsector. Hoe kan je de passie behouden als leerkracht als je de stress te hoog oploopt? Hoe kan je als verpleegkundige je werk graag doen als je tegen een burn-out aanloopt? Wat betekent dit voor de leerlingen en voor de patiënten die zorg nodig hebben? Wat voor samenleving zijn we als honderdduizenden werknemers in dit land elke dag opnieuw tegen hun zin gaan werken?

Het is hoogtijd om hierin verandering te brengen. Ik geef alvast twee punten mee die ons hierbij kunnen helpen.

Structureel probleem

Een eerste punt werd mooi geïllustreerd door mijn oud-collega die de burn-out van onze collega zag als een individueel falen tot ze zelf een burn-out kreeg. Zij is geen uitzondering. Wij denken dat werkstress of burn-out een individueel probleem zijn.

Ja, soms kunnen wijzelf de belangrijkste oorzaak zijn, maar in de overgrote meerderheid van de gevallen niet. Werkstress en burn-out zijn structurele problemen. Elke werknemer die hiermee kampt, maar ook hun collega’s, partners en kinderen moeten dit beseffen. We moeten stoppen met de schuld naar ons zelf te schuiven voor problemen waarvan wij de oorzaak niet zijn.

We moeten stoppen met de schuld naar ons zelf te schuiven voor problemen waarvan wij de oorzaak niet zijn

Het is niet abnormaal dat wij denken dat het individuele problemen zijn want het is eigen aan het huidige neoliberale systeem om elk structureel probleem voor te stellen als een individueel probleem. Werkstress, burn-out, armoede, ongelijkheid… het maakt niet uit, het worden allemaal individuele problemen die we maar zelf moeten oplossen.

Politici, (grote) werkgevers, vlotte communicatiestrategen en opiniemakers verpakken deze boodschap mooi en blijven ze herhalen. We zetten psychologen in om werkstress en burn-out aan te pakken. Maar dit werkt niet zolang de werkdruk even hoog blijft en zelfs stijgt. Dit werkt niet zolang er steeds meer bespaard wordt.

Volgens het onderzoek van de SERV is de voornaamste oorzaak voor deze problemen de toenemende werkdruk doordat hetzelfde werk met minder mensen moet gebeuren. In de privésector omdat de aandeelhouders meer winst willen voor zichzelf. In de openbare sector door de besparingen op personeel.

Zweden

Ten tweede, omdat wij van een structureel probleem een individueel probleem maken voelen we ons machteloos en denken dat het niet anders kan. In Zweden kan het anders omdat politici en werkgevers ervoor kiezen om rekening te houden met de noden en behoeften van de werknemers. Van de combinatie familietijd en werktijd, moeder- en vaderschapsverlof tot en met hun "koffie met taart"-pauze op het werk wordt aan de werknemers ruimte gegeven. Het is daarom dat Zweden amper burn-out kent.

Bovendien presteren de werknemers goed op het werk omdat ze hun werk graag doen. Ik zeg niet dat we hetzelfde moeten doen als in Zweden, maar het bewijst dat het anders kan en we kunnen hen als inspiratie nemen.

In Zweden kan het anders omdat politici en werkgevers ervoor kiezen om rekening te houden met de noden en behoeften van de werknemers

Het is onze verantwoordelijkheid om niet langer onszelf te verwijten, ons kapot te werken en onze gezinnen en relaties onder druk te zetten. Het is hoog tijd dat we, los van onze politieke voorkeuren, degenen die oorzaak zijn van dit structureel probleem voor hun verantwoordelijkheid zetten, te beginnen met de politici en werkgevers. 

We moeten dit eerst en vooral doen voor onszelf. We moeten het doen voor onze leerlingen, patiënten en klanten. We moeten het doen voor onze collega’s. We moeten het doen voor onze partners en onze kinderen. We moeten het doen voor een betere en gezondere samenleving. 

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen