Australië gaat gebukt onder hevige bosbranden en ruziet over de oorzaak

“De stad ligt vandaag onder een dikke rookwolk”, zei Peter Hannam, die voor kwaliteitskranten Sydney Morning Herald en The Age schrijft over het milieu, maandagavond laat plaatselijke tijd (vroege middag Belgische tijd). “De grote vrees is dat Sydney wordt ingesloten door bosbranden, zoals in 1994 gebeurde.”

Meer dan 100.000 woningen in de regio Sydney liggen binnen honderd meter van een bosbrand en lopen dinsdag het risico door het vuur te worden gegrepen, met name aan de rand van natuurgebieden ten noorden van de stad. Jaren van droogte, bovengemiddelde temperaturen, menselijk falen en klimaatverandering dreigen bosbranden die grote aantallen mensen in gevaar brengen tot het nieuwe normaal te maken. 

De classificatie ‘catastrofaal’, die dinsdag voor het eerst wordt afgekondigd voor Sydney, is in het leven geroepen na Black Saturday, 7 februari 2009. Toen kwamen 173 mensen om het leven bij enorme bosbranden rond Melbourne. Tot dan toe was het hoogste brandalarm ‘extreem’. Bosbranden komen steeds vaker voor, worden steeds groter, beginnen eerder in de lente en gaan door tot later in de herfst. 

Boven op de trede ‘extreem  gevaar’ plakten de autoriteiten daarom een nieuwe classificatie met bijkomend advies: “catastrofaal brandgevaar, voor wie in de buurt van de bush verkeert is vertrekken de enige kans om te overleven”.

Dit jaar is het derde jaar op rij waarin Australië zucht onder extreme en langdurige droogte. In het stroomgebied van de Murray-Darling, een reusachtig rivierenstelsel dat het grootste deel van de provincie New South Wales beslaat en dat geldt als de ‘voedselmand’ van Australië, is sinds januari 2017 slechts 887 millimeter regen gevallen. Dat is minder dan ooit eerder in een vergelijkbare periode. Het Murray-Darling stroomgebied voorziet ruim drie miljoen mensen van drinkwater.

Recordtemperaturen

Daarbij komt dat in het hele land sprake is van recordtemperaturen. De zomer, in Australië tijdens de Europese wintermaanden, is nog niet begonnen, en toch worden dinsdag in Sydney al temperaturen van tot 38 graden Celsius verwacht. Bosbranden ontstaan bij grote droogte en hoge temperaturen, hevige wind helpt het vuur vervolgens om zich heen grijpen. Deze omstandigheden zijn dinsdag alle aanwezig in Sydney, waardoor het vuur de buitenwijken aan de bosrand zou kunnen bereiken. Tegen het einde van de middag (lokale tijd) draait bovendien de wind, met snelle verdere verspreiding als mogelijk gevolg.

Tegen de achtergrond van de bosbranden die jaar op jaar bedreigender worden, woedt in Australië een discussie over de rol die klimaatverandering daarin speelt. Klimaatverandering is niet de directe oorzaak van bosbranden, maar drogere en warmere omstandigheden zorgen er wel voor dat de branden vaker voorkomen, verder reiken, en sneller verspreiden. Hogere temperaturen betekenen dat de regen die in zomers wél valt sneller verdampt, en dat ‘brandstof’ voor bosbranden (droog gras en struikgewas) droger en dus brandbaarder wordt.

Uitblijvende regenval

Dit jaar zijn er ook uitschieters in weersomstandigheden als gevolg van het plotseling opwarmen van de stratosfeer boven Antarctica, met hogere temperaturen en uitblijvende regenval in Australië als gevolg. 

In de Australische politiek is ‘klimaatverandering’ een onderwerp waar de huidige conservatieve regering liefst met een grote boog omheen loopt. Gevraagd of de bosbranden die tot nu toe drie levens eisten en 150 huizen verwoestten wellicht te maken hebben met de opwarming van de aarde, zei de Australische premier Scott Morrison zondag: “Ik ben vandaag bezig met de mensen die hun leven hebben verloren.” De premier van deelstaat New South Wales, Gladys Berejiklian, op dezelfde vraag: “Alsjeblieft, niet vandaag.”

Vicepremier Michael McCormack omschreef critici die zeggen dat zijn regering klimaatverandering niet serieus neemt zelfs als “raaskallende binnenstedelijke lefties.” McCormack: “Wij hebben al bosbranden in Australië sinds het begin der tijden.”