Op die manier lopen landen miljoenen dollars mis die nodig zijn om armoede en ongelijkheid aan te pakken. “Er zijn geen winnaars in deze race”, zegt Oxfam-adviseur Esmé Berkhout. “Gewone mensen, vooral de armsten, betalen de prijs voor deze roekeloze competitie.”

Volgens het onderzoek van Oxfam staan Bermuda, de Kaaimaneilanden en Nederland bovenaan het klassement van landen die een “belangrijke rol spelen als vennootschapsbelastingparadijs”. België staat tussen de plaatsen 15 en 20 (die plaatsen werden niet gerangschikt).

Oxfam focust in het onderzoek vooral op de 15 landen die het slechtst scoren, waardoor de rol van België niet echt aan bod komt. De ngo klasseert België wel onder de “onverwachte afwezigen” in de top 15. Eerder dit jaar zette Oxfam Nederland, op basis van cijfers van de Europese Commissie, ons land immers op de tweede plaats, na Nederland, als “Europees kampioen belastingparadijzerij”. In het onderzoek van maandag wijst Oxfam erop dat ons land een “goed voorbeeld is van landen die tegelijk boosdoener en slachtoffer zijn”. België profiteert wel door de notionele intrestaftrek, maar tegelijk loopt het belastinginkomsten mis omdat bedrijven actief in ons land ook winst doorsluizen, naar bijvoorbeeld Luxemburg. “Maar bij gebrek aan specifieke gegevens en transparantie over waar bedrijven hun belastingen betalen en winst maken is het onmogelijk dit systematisch te analyseren”, meent Oxfam.

Geld ontvreemden

Oxfam nam voor het onderzoek in overweging in welke mate landen een “beschadigend belastingbeleid” hanteren, “voorzien in oneerlijke en onproductieve stimulansen” en het gebrek aan samenwerking “met internationale processen tegen belastingsontwijking”. Voor Berkhout helpen deze belastingparadijzen “grote bedrijven jaarlijks miljoenen dollars te ontvreemden van andere landen”. Ze houden zo een riskant oneerlijk economisch systeem overeind dat miljoenen mensen achterlaat met weinig kansen op een beter leven”.

Bovendien is een aantrekkelijk belastingssysteem voor bedrijven niet de grootste reden om in een land te investeren. Het Wereld Economisch Forum lijstte in haar Global Competitiveness-rapport de twaalf peilers op waarom een bedrijf in een land investeert. Dan gaat het onder meer om de kwaliteit van de infrastructuur van het land, de beschikbaarheid van opgeleide, gezonde werkkrachten en sociale stabiliteit.

Uit eerder onderzoek van ngo’s bleek al dat belastingontwijking ontwikkelingslanden minstens 100 miljard dollar per jaar kost. Oxfam wijst erop dat met dat bedrag onder meer in onderwijs voorzien kan worden voor alle 124 miljoen kinderen die nu niet naar school gaan.

“Race to the bottom”

Deze belastingparadijzen zijn volgens Oxfam echter niet het enige probleem: wereldwijd is een “race to the bottom” aan de gang voor de vennootschapsbelasting. Onder de G20-landen bedroeg die belasting 25 jaar geleden gemiddeld 40 procent, vandaag is dat minder dan 30 procent. Daarnaast is, vooral in ontwikkelingslanden, het gebruik van “onproductieve en verspillende investeringsstimulansen” aan het toenemen. Oxfam geeft het voorbeeld van Kenia, waar deze maatregelen jaarlijks meer dan 1 miljard kosten, of het dubbele van het Keniaanse gezondheidsbudget.

Zulke maatregelen worden betaald door aan de uitgavenzijde te snijden of de btw te verhogen. Die laatste belastingverhoging treft onevenredig de arme bevolking. Een korting van 0,8 pct in de vennootschapsbelasting in Oeso-landen, tussen 2007 en 2014, ging gepaard met een stijging van het gemiddelde btw-tarief van 1,5 pct, tussen 2008 en 2015.

Oxfam vraagt dat regeringen samenwerken om deze race te stoppen en ervoor te zorgen dat bedrijven eerlijk belast worden.