Olympische spelen onzeker: ook dit hebben de Russen verknoeid
In Rio waren alleen de Russische atleten niet welkom, in Pyeongchang moest het Russisch team een tijdje op de strafbank. Na het zoveelste bedrog buigt het mondiale antidopingagentschap WADA zich maandag over een aanbeveling tot een échte schorsing van Rusland.
In de late namiddag van 22 oktober lichtten meer dan enkele lichtjes op in de controlekamers van de verschillende intelligentiedepartementen van de Russische republiek. Dat de Duitse tv was langsgegaan bij Joeri Ganus, hoofd van Rusada, dát was geen geheim. De SVR, de GU, de FSB, alle afgekorte geheime diensten in Rusland hadden elke stap van die Duitsers op Russisch grondgebied gevolgd. Wat hun mannetje Ganus precies had gezegd en of hij zich de aanbevelingen ter harte had genomen, dat was nog afwachten.
IJdele hoop. Het Rusada heeft een geschiedenis van dissidenten (zie tijdslijn) en Ganus lijkt die traditie in eer te houden. Voor wie in dopingtoestanden is geïnteresseerd: zoek het op via YouTube of op de site van ARD – Ganus intikken volstaat. Al na enkele minuten, zonder dat er expliciet wordt naar gevraagd, geeft de CEO van het Russische antidopingagentschap Rusada toe dat zijn landgenoten bedrog hebben gepleegd.
Vladimir Poetin en zijn sportminister Pavel Kolobkov zullen zich de ogen hebben uitgewreven. Vervolgens zullen hun oren zijn beginnen te tuiten en niet zeker dat ze de hele 21 minuten hebben uitgekeken. Een paar vragen verder wijst Ganus al met een beschuldigende vinger naar de minister van Sport Kolobkov, zesvoudig medaillewinnaar in het schermen en bevriend met de grote baas. “Hij is verantwoordelijk voor deze tragedie. Er moet iemand anders komen.”
Over de rol van zijn president Poetin blijft Ganus op de vlakte. “Ik heb hem nooit gesproken, maar ik zou dat graag eens doen.” Zijn conclusie is wel zonneklaar: “Wij Russen hebben het weer eens verknoeid en als dat niet tot een zware straf leidt, wat dan wel?”
Vervalste data
Verknoeid is licht uitgedrukt. De zoveelste Russische overtreding van de dopingregels komt hierop neer. Na hun rehabilitatie in september van vorig jaar bij het wereldantidopingagentschap WADA – die kreeg veel kritiek maar achteraf bekeken was het een geniale zet – werden de Russen verplicht om mee te werken aan het onderzoek. Ze moesten onder meer tegen 31 december van vorig jaar een authentieke kopie van de analytische data aan het WADA bezorgen en een maand later de meer dan tweeduizend urinestalen die het lab in bewaring had.
Dat ging al meteen mis. Aan die eerste voorwaarde werd een maand te laat voldaan en de stalen kwamen pas in april van dit jaar vrij. Terwijl de hardliners in de sport schreeuwden om strenge straffen, togen de analytici van het WADA onder leiding van een Duitse ex-politieman gespecialiseerd in cybercriminaliteit in alle stilte aan het werk.
Hun bevindingen waren niet minder dan hallucinant:
- De data waren niet compleet en niet correct.
- Honderden data tot en met 2015 (zie LIMS-Sobolevski-Migachev in de tijdslijn) waren verdwenen uit de kopie van 2019.
- De kopie bevatte ook ontelbare veranderingen en antidateringen.
- Mailverkeer werd aangepast en veranderd om getuigen te incrimineren.
- Op 23 oktober, na de eerste vragen van het WADA over die fraude, kwamen de Russen met nieuwe data die ze “nog hadden gevonden”; ook die bleken vol te zitten met vervalsingen.
Verwarring
Met de bekentenis van Ganus kunnen we twee kanten uit. Volgens Peter Van Eenoo van het Docolab in Gent is de kans erg groot dat Rusada het licht heeft gezien. “Het nieuwe Rusada laat vaak stalen bij ons analyseren, zoals in andere Europese labs, en de samenwerking is erg transparant. Anderzijds hou ik altijd een slag om de arm.”
Wat als Ganus mee in het Russische complot zit? Die these is op zijn minst even plausibel als dat hij de zoveelste gedegouteerde is in het Rusada. De kans dat de Russen zich weer hebben vergist in het aanstellen van een nieuwe baas in de dopingbestrijding lijkt klein, maar afgezien daarvan hebben ze in alle andere aspecten van de zaak onwaarschijnlijk geblunderd. Het geknoei met de databases is ofwel amateurisme van een kinderlijke naïviteit of ze rekenen op de twijfel die bij enkele sportprominenten zal ontstaan.
Het Russische antwoord is vrij simpel en zaait verwarring: “Ho maar, de database die wij hebben overhandigd is correct; de database die jullie hebben is vervalst door jullie klokkenluider(s).” Die bewering hebben de onderzoekers van het WADA inmiddels kunnen counteren. Uit de achterliggende cyberdata is makkelijk te achterhalen wanneer en hoe de data zijn aangepast en op dat moment waren de drie naar de VS gevluchte Russen niet meer in Moskou.
Deur op een kier
Maandag zal het WADA een beslissing adviseren aan de internationale sportbonden, het Internationaal Olympisch Comité (IOC) op kop. Dat wordt ongetwijfeld ‘schorsen, die Russische handel’. De mondiale atletiekfederatie IAAF zal niet op de stappen terugkeren: het aantal Russische atleten dat volgende zomer in Tokio loopt, springt en werpt zal op twee handen te tellen zijn. Hoe het IOC reageert, is minder voorspelbaar. Sportpaus Thomas Bach, die in 2013 mede met de zegen van Poetin opvolger werd van Jacques Rogge, wees onlangs nog op de onschuld van de cleane Russische atleet.
Bach wil wellicht de deur op een kier houden, zoals in Pyeongchang bij de Winterspelen van 2018. De hele kwestie zal draaien rond hoeveel ‘Russia’ te zien zal zijn in Tokio. Uiteindelijk liepen de Russen in Zuid-Korea rond in hun kleuren en met ‘Olympic Athlete from Russia’ op de rug. Alleen hun vlag werd niet uitgehangen en hun volkslied is ook niet gehoord toen de medailles hun kant uitkwamen.
Niet in rood-blauw-wit maar in appelblauwzeegroen en Olympic Athlete op de rug, een beetje zoals de excuusploeg met olympische vluchtelingen, dat zou een mooi compromis zijn voor Tokio.
Tijdslijn
2008
Russische atleten en roeiers worden in de aanloop naar Peking uitgesloten van de Olympische Spelen omwille van fraude met urinestalen.
2010
In de marge van de Winterspelen van Vancouver raakt bekend dat Russische biatleten en langlaufers zich massaal zouden doperen.
Inmiddels is een werknemer van het Russische antidopingagentschap Rusada (Joeri Stepanov, wiens vrouw Julia atlete is) begonnen met lekken naar het wereldantidopingagentschap WADA van info over systematische doping.
2011
De directeur van het Rusada, Grigori Rodtsjenkov, en zijn zus worden door de Russen beschuldigd van fraude bij dopingcontroles en afpersing van atleten met dopingproblemen. Rodtsjenkov probeert zelfmoord te plegen, belandt in het ziekenhuis maar gaat na genezing vrijuit en wordt weer directeur van het Rusada. “Met de verplichting mee te werken aan het dopingprogramma”, zegt hij zelf.
2012
In december mailt Daria Pisjalnikova (zilver op de Spelen van Londen in het discuswerpen) het WADA over een staatsgestuurd dopingprogramma. Later wordt ze zelf met terugwerkende kracht betrapt en verliest haar medaille.
2014
Op de Winterspelen in het eigen Sotsji wint Rusland 33 medailles, het hoogste aantal ooit, maar later zullen dertien medailles worden afgenomen na bewezen fraude met door de geheime diensten verwisselde stalen. Na een beroep bij het Arbitragetribunaal voor de Sport (TAS) in Lausanne verliest Rusland er uiteindelijk slechts vier.
In december komt ARD met een eerste documentaire over het Russische staatsgestuurd dopingprogramma. De Russen ontkennen en zijn dat blijven doen.
2015
Die zomer arriveren twee Russen met vakantie in de VS. Tim Sobolevski en zijn partner Oleg Michagev zijn werknemers van Rusada en zijn de homofobie in hun thuisland en de dopingpraktijken moe. Ze vragen asiel aan. Sobolevski werkt vandaag op het dopinglab in Los Angeles. Zijn vriend was de IT’er van Rusada en heeft kopieën mee van het LIMS, het Lab Information Management System waar alle data van alle atleten en analyses op staan.
In november schorst de internationale atletiekbond IAAF Rusland voor onbepaalde tijd.
Op 10 november neemt Rusada-directeur Rodtsjenkov ontslag. Hij slaagt erin diezelfde week met dank aan zijn permanent internationaal congresvisum te vluchten naar de VS, waar hij sindsdien als klokkenluider in bescherming is genomen en een andere identiteit kreeg.
2016
In februari overlijden twee medewerkers van het Rusada, Vjatsjeslav Sinev en Nikita Kamaev, overwacht. Hun dood veroorzaakt paniek in Rusland en daarbuiten.
Half juli komt het eerste deel van het McLaren-rapport naar buiten. Zonder harde bewijzen, waardoor het IOC Rusland niet kan/mag schorsen. De IAAF laat slechts twee zuivere Russische atleten toe. In december verschijnt deel twee en daaruit blijkt dat tussen 2011 en 2015 minstens duizend Russische gedopeerde sporters vrijuit gingen. De hele Sotsji-machinatie met verwisselde stalen wordt ook uit de doeken gedaan.
2017
Het jaar gaat op aan onderzoeken en verwijten heen en weer tussen Rusland, het WADA en het Westen. Op 5 december schorst het IOC het Russisch Olympisch Comité voor de Winterspelen van 2018, maar laat cleane Russen toe onder de olympische vlag en de omschrijving Olympic Athlete from Russia (OAR).
2018
Hoewel twee cleane Russen worden betrapt op de Winterspelen, laat het IOC Rusland opnieuw toe in de olympische familie. Ondertussen gaat de hertesting van oude stalen van 2008 en 2012 onverminderd door en maken de Russen een kwart uit van de retroactief geschorsten.
In september besluit ook het WADA de schorsing van Rusland op te heffen, met als voorwaarde dat de database van het Rusada voor eind dat jaar in hun bezit is. Het IAAF houdt de ban in stand.
2019
De gevraagde documenten, harddisks en databases worden overhandigd, maar na de deadline. Uit analyse blijkt dat die massaal zijn vervalst.
Maandag beslist het WADA meer dan waarschijnlijk om het Rusada en Rusland op non-actief te zetten.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
