Geoloog Manuel Sintubin over het klimaatdebat: ‘Stop met mensen een depressie aan te praten’

“We moeten stoppen met mensen een depressie aan te praten”, zegt Manuel Sintubin, hoogleraar geologie aan de KU Leuven. “We zitten in een neerwaartse spiraal, het lijkt alsof er niets meer mogelijk is, alsof het alleen maar bergaf kan. Zo denken we onszelf de vernieling in. We zitten vast in een doemverhaal. En daar moeten we uit.”

Aangezien de Vlaamse regering, in de hoedanigheid van minister Zuhal Demir (N-VA), er maar met veel moeite in slaagt om een plan uit te werken waarmee ze naar de klimaattop in Madrid kan vertrekken, is Sintubin graag bereid om zijn nuchtere, doorwrochte visie op het klimaatdebat met ons te delen. Want dat debat loopt uit de hand, vindt hij. “Als je hoort dat de mensen van Extinction Rebellion echt het einde van de wereld voorspellen, met zes miljard mensen die deze eeuw nog de hongersdood zullen sterven, dan zit er iets fout.”

Wat zit er fout in het debat?

Manuel Sintubin: “De sense of urgency waar iedereen het over heeft, die is terecht. Alleen wordt die vandaag alleen gecommuniceerd met doom en gloom. Sommigen zullen zeggen dat we anders niet in actie zullen schieten, maar je kunt evengoed zeggen dat die doemverhalen tot een totale blokkering leiden, omdat het mensen verlamt. Niet alleen Jan Modaal, die een goed leven probeert te leiden, zelfs onze kinderen slaan in paniek, en denken dat we geen toekomst meer hebben. Daar moeten we tegen ingaan.”

Hoe doen we dat?

“Door een positief verhaal te vertellen. Door mensen mee te nemen in een verhaal dat we wel degelijk een betere wereld kunnen bouwen, waarin negen miljard mensen een goed leven zullen kunnen leiden. Maar dan moet het debat een nieuwe wending krijgen. Ik vind het terecht en sympathiek dat Knack de klimaatwetenschappers heeft verkozen tot mensen van het jaar, maar een beetje kort door de bocht zou je kunnen zeggen dat die hun werk hebben gedaan. Dat het tijdperk van de klimaatwetenschappers nu achter ons ligt. Nu is het tijdperk aangebroken van de wetenschappers die voor oplossingen gaan zorgen.”

Omdat de diagnose bekend is.

“Precies. We kennen de cijfers, we kennen de mogelijke scenario’s. Er wordt nog nieuw onderzoek gedaan, de modellen worden gefinetuned, maar de diagnose is bekend.”

De vraag is nu: wat gaan we daaraan doen?

“En die vraag moeten andere wetenschappers, en politici, beantwoorden. En dat debat mis ik vandaag compleet. Door die doom en gloom sluiten mensen zich af. Terwijl we nu volop moeten inzetten op de mogelijke oplossingen. Het is tijd om iedereen te activeren, om een positieve spiraal op gang te brengen.”

Moeten we overschakelen van de klassieke ecologie naar het ecomodernisme?

“Ik zou die schijnbare tegenstelling willen overbruggen. Maar ik hou wel van het uitgangspunt van het ecomodernisme: vertrouwen in het menselijk vernuft. En het idee dat we de natuur zoveel mogelijk moeten sparen. Het idee van ‘ontkoppeling’ staat centraal in het ecomodernisme: de mens moet er niet naar streven om in harmonie te leven met de natuur, nee, de mens moet zich maximaal terugtrekken uit de natuur, moet zijn impact op de natuur verkleinen. We hebben een veerkrachtige planeet met veel natuur nodig.”

Maak dat eens concreet.

“Een klassieke ecoloog zal bijvoorbeeld eerder denken in functie van land sharing: het delen van land met de natuur. Een ecomodernist zal veeleer denken in functie van land sparing: het sparen van land voor de natuur. We zullen het natuurlijk allebei moeten doen, omdat we een veelheid aan maatregelen nodig hebben. We zullen meer in steden moeten gaan wonen, maar in groene steden, en landbouw en natuur zullen beter in mekaar geïntegreerd moeten worden. Maar een ecomodernist zal ook genuanceerder denken over onze fossiele uitstoot: ja, we hebben daar twee eeuwen mee geknoeid, maar het heeft ons ook veel opgeleverd.”

Kan een fossielvrije toekomst zonder kernenergie?

“Ik ben eerder voor- dan tegenstander van kernenergie. De reactoren van de tweede generatie moeten er op termijn uit. Die leveren te veel problemen op, zoals het kernafval. Maar ik hoop dat de vierde generatie reactoren voor een mogelijke renaissance kan zorgen, vanaf 2040 of hopelijk al iets vroeger.”

Moet België een paar centrales nog wat langer openhouden?

“Die knoop moet in elk geval definitief worden doorgehakt, want nu is dat debat een blok aan ons been. Get it over with en neem een beslissing, zou ik zeggen. Welke het ook is. We zullen pas later weten of het een goede beslissing was.”

Wat kan Vlaanderen doen? Hebt u nog tips voor minister van Omgeving Zuhal Demir, voor de rest van haar ambtstermijn?

“Het beleid is nu te fragmentair. Er zit geen systemische aanpak achter. Wij moeten onze ruimtelijke ordening opnieuw herdenken. Een mobiliteitsplan moet alle vormen van vervoer op elkaar afstemmen. Ook waar we wonen en waar we nog aan landbouw doen, moet grondig worden bekeken. Net zoals onze kustverdediging, bijvoorbeeld. En dat systemische plan moet bovendien flexibel genoeg zijn, zodat we kunnen inspelen op veranderde omstandigheden. Het is niet slim om beleid op lange termijn te betonneren.”

Allemaal ons eigen, gemillimeterd gazonnetje, zal dat nog kunnen?

“Dat is in elk geval niet slim. Het is een van de vele voorbeelden van versnippering. We kunnen tuinen activeren om natuurgebieden met elkaar te connecteren. Maar we moeten zorgen dat we de mensen mee krijgen. En dat doen we door zo weinig mogelijk in te gaan tegen de normale flow van hun gedrag.”

Hoe bedoelt u dat?

“Kijk naar het succes van Impossible Foods of Beyond Meat, met hun volledig plantaardige hamburger. Dat is echt prachtig in de markt gezet. De producent noemt het zelfs geen vleesvervanger, maar de volgende stap, voorbij het vlees – vandaar de naam: beyond burger of de impossible burger. Burger King stapt mee in dat verhaal. En zo hoeven mensen hun gedrag niet aan te passen, want dat is vreselijk moeilijk, maar krijg je hen toch mee in een positief verhaal. Zo zullen we voor verschillende dingen een beyond meat-verhaal moeten bedenken.”

Wat kan Vlaanderen bedenken?

“Wel, we hebben de op een na grootste petrochemische cluster ter wereld, in de Antwerpse haven. We zouden daar een good practice kunnen uitwerken die de rest van de wereld kan inspireren om ook klimaatneutraal te worden. Ook met de circulaire economie zoals die door onder meer Umicore wordt bepleit, kunnen we internationaal uitpakken. We moeten zo doordacht mogelijk zoveel mogelijk vooruitgang boeken met een wereldwijd klimaateffect.”

Wat verwacht u nog van de technologie om CO₂ uit de atmosfeer te halen?

“We zullen het probleem op die manier niet helemaal kunnen oplossen, maar het zal zeker deel moeten uitmaken van een totaalaanpak. Bij industriële processen kunnen we koolstofdioxide capteren voor het in atmosfeer komt. En er bestaan al manieren om de CO₂ als het ware met een stofzuiger uit de atmosfeer te halen. Dat staat nog in zijn kinderschoenen, maar ik stel daar wel mijn hoop op. Wat we dan kunnen doen, is koolstofdioxide dat we zo opvangen, vastleggen – in gesteente, bijvoorbeeld, zoals de aarde dat al vier miljard jaar doet. De tijd zal komen dat daar een businessmodel in zit. Die pistes moeten we verkennen. Zo krijgen we een positieve draai in het debat.”