Een jaar na zijn vrijlating verspreidt haatprediker Jean-Louis Denis opnieuw zijn radicale visie

De Facebook-groep De Kinderen van de Ummah (de moslimgemeenschap) zamelt kleren in en onverkochte groenten en fruit en ander voedsel voor kansarmen in Brussel. De groep bestaat sinds februari dit jaar en telt 869 leden. Op zich is het een goed doel, maar een van de twee beheerders is de 45-jarige Jean-Louis Denis uit Londerzeel, een moslimbekeerling, die enkele jaren geleden veroordeeld is als haatprediker, maar na vijf jaar cel is vrijgekomen.

Met zijn eigen Facebook-profiel heeft Denis meer dan 4.900 vrienden. In honderden citaten, eigen teksten en video’s roept hij op om niet te gaan stemmen bij verkiezingen, noemt hij muziek onrein en elke voorhuwelijkse relatie uit den boze. Hij citeert ook Sulayman Al-’Alwan, die als ideoloog voor de gewapende jihad opgesloten zit in Saudi-Arabië, en hij refereert aan een uitspraak van de jihadistische leider Amir Khattab. 

In een oude video die hij opnieuw op Twitter heeft gezet, legt Denis uit waarom de vrijheid van meningsuiting als eerste zal sneuvelen als de islamitische staat wordt geïnstalleerd en terzelfder tijd verdedigt hij Fouad Belkacem, die vastzit als leider van Sharia4Belgium. Vele leden van die hoofdzakelijk Antwerpse groepering zijn vertrokken naar Syrië, sloten zich bij IS aan en zijn daarvoor veroordeeld. 

Ook Denis, wel eens de leider van de Brusselse Sharia4Belgium genoemd, is in 2016 veroordeeld. Een moeder van een minderjarige die naar Syrië was vertrokken had klacht tegen Denis ingediend, omdat haar zoon door zijn preken was geïndoctrineerd. De rechtbank volgde de moeder daarin. Ook andere jongeren zouden door Denis zijn aangezet om uit te reizen, maar zelf ontkent hij dat en de rechter achtte het niet bewezen dat Denis jongeren materieel of op andere wijze heeft geholpen om te vertrekken. Hij werd veroordeeld voor het verspreiden van jihadistische propaganda. Dat deed hij destijds via Le Resto du Tawhid, waarmee hij, jawel, voedsel bedeelde in Brussel.  

Toen Jean-Louis Denis na vijf jaar op de streng bewaakte Deradex-afdeling in Ittre een jaar geleden vrijkwam (hij zat sinds 2013 al in voorhechtenis), stond de pers hem op te wachten. Denis had zijn volledige straf uitgezeten, was dus niet aan voorwaarden verbonden, en maakte meteen duidelijk dat hij geen haar veranderd was. Een jaar later lijken de feiten dat te bevestigen. Is De Kinderen van de Ummah niet gewoon het nieuwe Le Resto du Tawhid? 

“Ik blijf de armen en wezen voeden, omdat Allah dat vraagt”, zegt Denis aan telefoon. “En ik ben nu eenmaal op aarde gezet om te prediken. Maar op aanraden van mijn advocaten ben ik gestopt met Le Resto du Tawhid en maak ik bij De Kinderen van de Ummah geen nieuwe video’s meer. Ik heb geen zin om opnieuw in de gevangenis te belanden omdat ik de armen help. Dus neen, ik ben niet hervallen, zoals u zegt.”

Verschillende bronnen stellen dat Denis inderdaad niet strafbaar is zolang hij niet aanzet tot haat of het plegen van strafbare feiten, of propaganda maakt voor een terroristische groep. Sommige berichten zijn op zijn minst op het randje. Zo plaatste hij in maart een bericht dat aanzet tot hijra, migratie naar islamitische landen, maar een term die ook werd gebruikt voor het afreizen naar Syrië. Eind november plaatste hij een afbeelding uit een IS-video. “Wist ik niet”, zegt hij. In elk geval staat het vast dat Denis ook na zijn straf op de radar van de veiligheidsdiensten staat. 

356 radicale ex-gedetineerden

Volgens cijfers die De Morgen opvroeg bij het gevangeniswezen lopen in ons land in totaal 356 ex-gedetineerden rond die hebben vastgezeten voor een terreurveroordeling of geradicaliseerd zijn. Het gaat dan ook om extreemlinks of extreemrechts radicalisme. En niet elk van hen is veroordeeld zoals Denis en weigert elke vorm van begeleiding. Een deel van die groep zat bijvoorbeeld in voorhechtenis en is vrijgelaten omdat de onderzoeksrechter het aanhoudingsmandaat heeft opgeheven. Een ander deel is wel veroordeeld maar werkt aan de re-integratie in de samenleving. Zij krijgen bijvoorbeeld penitentiair verlof om werk te zoeken. 

Deze groep staat vaak wél open voor deradicalisering, vaak een voorwaarde voor vroegtijdige invrijheidstelling. De opvolging gebeurt dan door de justitiehuizen. Sinds 2016 zijn er zo in Vlaanderen in totaal 80 personen geregistreerd door de justitiehuizen.

“We hebben justitieassistenten opgeleid tot expert in deze materie”, zegt Liesbeth Wyseur, de woordvoerder van het Vlaams Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezien (WVG). “Zij begeleiden zelf de personen met een terro-mandaat, en staan collega’s ook bij indien er vragen zijn over bepaalde dossiers. Bij vragen van ideologische of religieuze aard kunnen justitieassistenten terecht bij onze theologische partner, het Platform voor Vlaamse Imams en Moslimdeskundigen, waarmee een samenwerkingsakkoord is afgesloten.”

Ook de Lokale Task Force (LTF), een overlegplatform van politie- en inlichtingendiensten gericht op repressie, wordt ingeschakeld, net als de Lokale Integrale Veiligheidscel (LIVC), een overlegplatform gericht op preventie. 

London Bridge

Dat zoiets geen eenvoudige taak is, werd onlangs bewezen in Londen, waar op London Bridge een man toesloeg die in een deradicaliseringsprogramma zat. Usman Khan was in 2012 veroordeeld voor terreurgerelateerde feiten. Hij komt uit de kringen rond de Brit Anjem Choudary, ooit oprichter van Islam4UK en inspirator van Sharia4Belgium. Usman Khan kwam een jaar geleden vrij onder voorwaarden en was onder elektronisch toezicht. Er zijn in Vlaanderen ook zeven personen met een elektronische enkelband die veroordeeld zijn voor een terroristisch misdrijf.

Vorig jaar kende België een soortgelijk incident als in Londen, toen Benjamin Herman niet op tijd terugkeerde uit penitentiair verlof, maar in de plaats daarvan in Luik twee politieagentes en een passant om het leven bracht. Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) werkte sindsdien aan de verbetering van informatiedoorstroming tussen de gevangenissen en de veiligheidsdiensten. Tot nu toe had het gevangeniswezen zijn eigen lijst met extremisten. 

Een nieuw Koninklijk Besluit voegt aan de bestaande categorieën Foreign Terrorist Fighter, Homegrown Terrorist en Haatprediker in de gemeenschappelijke databank voortaan ook twee categorieën toe van mensen die buiten de bestaande groepen vallen, maar wel opgevolgd worden in de gevangenis wegens een link met  radicalisme. Het gaat dan om de Potentieel Gewelddadige Extremisten en de Terrorismeveroordeelden. Dat moet ook de opvolging na hun straf vergemakkelijken. 

Voor de duidelijkheid, ook nu al krijgen ex-gedetineerden begeleiding tegen radicalisme. De vier gespecialiseerde Vlaamse deradicaliseringsconsulenten begeleiden op dit moment zelf 31 gedetineerden, maar ook nog acht personen na hun detentie. Zoiets kan ook tot goede resultaten leiden. “Er zijn al negentien dossiers afgesloten”, zegt Wyseur van het departement WVG.

Op dit moment zijn er in België 185 gedetineerden met een veroordeling voor terrorisme of een link met radicalisme. Ook hier gaat het om een heterogene groep en zowel om moslimradicalisme als links- of rechts-extremisme. Voor Vlaanderen gaat het om 74 gedetineerden. Zij kunnen begeleiding krijgen voor hun radicalisme door de Vlaamse deradicaliseringsconsulenten, de trajectbegeleiders en de islamconsulenten van de Moslimexecutieve. 

“De begeleiding is intensiever, maar de onderliggende problematieken zijn vaak hetzelfde als bij andere gedetineerden”, zegt Wyseur. “Het gaat dan bijvoorbeeld om impulscontrolestoornissen, agressie, verslavingen, problemen rond wonen of rond werk. Hoe meer we dat aanpakken, hoe kleiner de kans op hervallen. En daarbij merken we dat het aantal vragen over ideologische problemen een minderheid zijn.”

Geen acuut gevaar?

Op iemand als Jean-Louis Denis, die weliswaar in Ittre vast zat, op de Deradex-afdeling, had zoiets naar eigen zeggen allemaal geen effect. “Bepaalde imams kwamen om mij te deradicaliseren, maar ik kwam met theologische argumenten om uit te leggen hoe de islam de goddelijke wetten boven de wetten van de mens plaatst. Dan antwoorden ze enkel: ‘ssst’. Ze konden met geen enkel theologisch argument komen om te zeggen dat je als moslim de democratie mag aanvaarden. Je kan met honderden deradicaliseerders komen. Waar hebben mijn vijf jaar gevangenis toe bijgedragen?”

De islam die de moskeeën verspreiden vindt Denis niet de ware islam. Volgens hem weten de imams wel hoe het in elkaar zit, maar verspreiden ze een gematigde vorm van de islam om de gelovigen naar de mond te praten. Moslims die niet meestappen in zijn visie op de islam, zijn afvalligen. “De verraders zijn gevaarlijker dan de ongelovigen. Moslims hebben twee keuzes: ofwel blijven ze naar de hypocriete imams luisteren, ofwel moeten ze wachten tot de politiek begrijpt dat de islam niet verenigbaar is met de democratie.”

De re-integratie van Denis in de samenleving verloopt op zijn zachtst gezegd niet zoals gehoopt. Enkele weken geleden kwam uit dat Vilvoords burgemeester Hans Bonte (sp.a) weigert dat Denis Nederlands komt leren in avondschool in zijn gemeente. Op Twitter noemde Denis hem daarop een ‘taghut’ of afgod. Eerder dit jaar was er stemmingmakerij in zijn thuisgemeente Londerzeel, omdat hij in de buurt van een school was gesignaleerd, maar hij bleek gewoon op de bus te wachten.

“Ik kan iedereen geruststellen dat er geen acuut gevaar is”, zegt Londerzeels burgemeester Conny Moons (LWD). “Dit is de man die het meest gemonitord wordt van heel Londerzeel en omstreken. Ik heb de indruk dat hij wel weet dat hij het niet kan maken om bepaalde grenzen te overschrijden. Dit is een probleem dat ons lokale niveau overstijgt, maar er is nauwe opvolging in de LIVC en als hoofd van de veiligheid van mijn gemeente licht de politie me voldoende in. Ik hou hier zeer nauw contact over met de korpschef.”

De vorige burgemeester van Londerzeel, Nadia Sminate (N-VA), zat de vorige legislatuur de commissie Radicalisering voor in het Vlaams Parlement. Op aansturen van die commissie kwam de Vlaamse regering met een actieplan met 55 maatregelen, maar sinds de verkiezingen is de commissie niet opnieuw ingericht. “Ik stel voor om in de plaats daarvan een subcommissie op te richten die waakt over de opvolging van de maatregelen”, zegt Sminate. Vandaag neemt het bureau van het Vlaams Parlement daarover een beslissing.