Het is op voor de opdracht van Paul Magnette (PS), ook omdat hij het spel niet eerlijk speelde

UPDATE:Informateur Magnette heeft zijn ontslag aangeboden, de koning start een consultatieronde

Vandaag is een ‘cruciale dag’, zoals nog vele zullen volgen. Welke richting stuurt de koning de formatie uit? De formatie staat niet op het laatste kantelpunt.

Het is op voor de opdracht van Paul Magnette (PS), ook omdat hij het spel niet eerlijk speelde. Wat hij deed, is formeren, eerder dan informeren. Die twee letters zijn geen detail. Er is geen resultaat dat deze kritiek doet verstommen: dat een koninklijke opdrachthouder de afspraak, gestoeld op een politieke consensus, met het staatshoofd doorbreekt, is een slechte zaak voor de federale regeringsvorming. Omdat die zo extreem moeilijk is, is respect voor de regels cruciaal. Partijen vertrouwen elkaar niet, ook binnenin is er veel argwaan. Als dan de spelregels niet langer zekerheid bieden, wordt het nóg moeilijker.

Magnette presenteerde in de Waalse formatie aan MR een nota van PS en Ecolo, federaal is die werkwijze onverstandig. Hij sloot N-VA en CD&V van nota’s en vergaderingen uit, terwijl voor MR 76 paars-groene zetels niet volstaan. Het was onberaden, zelfs arrogant om een heropstaande CD&V te vernederen door ze eerst uit te sluiten en ze in het parlement in ethische dossiers te schofferen, om daarna te vragen haar zetels boven op de onwerkbare 76 te leveren. Zeker als N-VA het initiatief wil, wat CD&V al sinds 26 mei voorstelt.

Collateral damage

Magnette moet plaats ruimen, niet door vals spel, wel omdat donkerblauwe liberalen paars-groen opbliezen. Toch voorlopig. De collateral damage voor Open Vld is groot: het beeld van een verscheurde partij, waarin de top, volgens kwatongen voor de eigen carrière, in een linkse Vlaamse minderheidsregering wil, tegen de basis in. Om de voorzittersverkiezingen voor te zijn, en omdat ze weten dat de PS in een regering met N-VA er Open Vld niet bij wil.

Dat is mislukt. Het ziet er ineens slechter uit voor Gwendolyn Rutten en haar paars-groene strijdmakkers. Een kandidaat-voorzitter die voor meer inspraak van de basis – terug naar de ‘partij van de burger’ – en tegen paars-groene avonturen pleit, heeft door de onbesuisde gok van Rutten en co. veel ledenstemmen verzameld. Zoals ook de kansen van premier Geens stegen. De lijnen tussen de huidige top van Open Vld en de N-VA zijn onherstelbaar beschadigd.

Dat tijdens een formatie het regeerakkoord blauwer kan kleuren, is nochtans geen onzin. Evenmin dat de Zweedse formule voor Open Vld geen succes was, in tegenstelling tot regeren met socialisten (2003 en 2014), en dat de partij uit de schaduw van de N-VA moet raken. Maar de partijtop wou te veel te snel, waarna lekken de paars-groene doorbraak stopten.

Legitimiteit

Het groepsdenken was zo sterk, dat men niet zag dat 76 zetels onwerkbaar is. En dat die coalitie – Het Laatste Nieuws berekende dat paars-groen 400.000 stemmen minder heeft dan de oppositie – ook een legitimiteitsprobleem heeft. In de Kamer tellen inderdaad zetels, geen stemmen, en het kiesstelsel heeft zijn kuren. Maar de lastige cijfers blijven: zes paars-groene partijen haalden op 26 mei samen 44,5 procent van de geldig uitgebrachte stemmen, in Vlaanderen haalt paars-groen 33,6 procent van de ‘popular vote’. Mét CD&V 49 procent.

Dat is te nuanceren: veel stemmen gingen naar radicale partijen of vonden geen parlementaire vertegenwoordiging. Maar er is een ondergrens en die ligt hoger. Toch voor wie de legitimiteit van de federale regering en daarmee van de federatie welgezind is. Anders dreigt een verenigd Vlaams verzet in 2024. Alleen is de combinatie van partijen om grotere meerderheden te vormen inhoudelijk zo lastig. Er is een debat nodig over de bestuurskracht van ons kiesstelsel.

Kleur bekennen

Paars-geel kreeg nog niet de kans die paars-groen kreeg. Magnette mocht die laatste formule proberen, paars-geel werd enkel door Vande Lanotte-Reynders en Bourgeois-Demotte uitgetest. Dat is niet hetzelfde als door Bart De Wever.

Aangezien MR, CD&V en N-VA expliciet De Wever aan zet willen en paars-groen haar kans kreeg, is een opdracht voor De Wever logisch. Of een liberaal, van MR, kan tussenbeide komen. De paars-gele slaagkansen zijn klein, maar de formule moet nu eenmaal uitgeprobeerd worden, om te slagen of om met iets anders verder te kunnen. CD&V, die haar wil uitgevoerd ziet, zal kleur moeten bekennen.

Voor haar lonkt de Zestien, aangezien De Wever het premierschap niet zal opnemen. De N-VA kan tonen dat ze, een jaar na de Marrakech-stommiteit, niet enkel een harde migratiepartij maar vooral een brede Vlaamse volks- en beleidspartij met een eigen identiteitslijn is. Als de N-VA naast het VB in de oppositie zit, wordt dat lastig.

CD&V, N-VA en een deel van Open Vld hebben belang bij paars-geel, de PS weinig. De Wever wou de PS een terugvalpositie ontnemen door paars-groen te doen mislukken. Dat is slechts tijdelijk dus ten dele dus niet gelukt. Luister naar CD&V, hoe ook zij die deur op een kier laat. Iets paars-groenachtigs blijft diep in het achterhoofd hangen, iets paars-geels ligt nu vooraan.

Omdat niets echt helemaal mislukt, blijft het moeilijk iets te doen lukken.