Dit staat er voor de Britten op het spel met cruciale brexitverkiezingen

De Britten kiezen vandaag een nieuw Lagerhuis. Dat doen ze nu al voor de derde keer in vijf jaar tijd. Dat ze nu al opnieuw moeten gaan stemmen - in plaats van in 2022 - is een rechtstreeks gevolg van de brexit. De hamvraag: kan premier Boris Johnson de Conservatieven eindelijk opnieuw aan een comfortabele meerderheid helpen en zijn brexitdeal met de Europese Unie gestemd krijgen, of blijft Westminster hopeloos verdeeld? Verkiezingen in het Verenigd Koninkrijk zijn traditioneel een tweestrijd tussen Tories en Labour: van 1922 tot 2017 is elke verkiezing gewonnen door één van die twee partijen. Maar er moet ook rekening gehouden worden met de LibDems en de Schotse SNP.

De partij van premier Boris ‘Get Brexit Done’ Johnson staat in recente prognoses op 337 en 339 van de 650 Lagerhuiszetels. Toch kan niet worden uitgesloten dat straks geen enkele partij aan een absolute meerderheid - 326 is de magische grens - komt in het Lagerhuis. Zo’n uitkomst zou een grote nederlaag zijn voor Johnson. Die wilde juist vervroegde verkiezingen om de parlementaire meerderheid terug te krijgen die zijn partij verloor in 2017. Zo zou Johnson zijn brexitakkoord met de EU kunnen doorduwen en zou zijn land de Unie op 31 januari kunnen verlaten. 

Labour-partijleider Jeremy Corbyn heeft niet het charisma van Johnson, maar werd de afgelopen weken niet op grote fouten betrapt. En in het scenario dat geen enkele partij een meerderheid haalt, heeft de grootste oppositiepartij volgens waarnemers betere kaarten om steun te krijgen van andere partijen. Zowel de derde en vierde partij van het land, de Schotse SNP en de Liberaal-Democraten, zijn anti-brexit. Labour wil een nieuwe brexitdeal sluiten met de EU en daar dan een referendum over uitschrijven.

In één woord dus: brexit. Maar niet alléén brexit: de inzet van de vervroegde verkiezingen gaat ook over andere thema’s. De openbare gezondheidszorg NHS (National Health Service) lijdt onder jarenlange besparingen, het onderwijs heeft dringend extra middelen nodig, woningprijzen rijzen de pan uit en de politie zit op haar tandvlees. Maandag werd Boris Johnson nog in verlegenheid gebracht door een foto van een zieke vierjarige jongen op de vloer van een ziekenhuis, die daar lag bij gebrek aan een vrij bed. Een journalist stak Johnson zijn gsm met daarop de foto onder de neus, maar de premier nam de telefoon af, stak hem in zijn jaszak en begon over de brexit. 

Gezondheidszorg is een achilleshiel van de Conservatieven, die het verwijt krijgen de NHS kapot te hebben bespaard. Johnson beseft dat zelf maar al te goed en de Conservatieve partij heeft zelf ambitieuze plannen klaarliggen. Met onder meer de belofte om elk jaar 34 miljard pond extra te investeren in de National Health Service. Dat moet onder meer toelaten 40 nieuwe ziekenhuizen te financieren in de komende tien jaar, en 50.000 extra verpleegkundigen aan te werven. 

Volg hier live: Britten trekken naar stembus in cruciale brexitverkiezingen

Maar ook Labour-partijleider en belangrijkste uitdager, Jeremy Corbyn, maakt van gezondheidszorg een prioriteit, meer zelfs dan van de brexit. Hij voorziet een boost van 4,3 procent per jaar in de middelen voor de NHS en nog eens 1,6 miljard pond voor psychologische dienstverlening. De jaarlijkse afspraak bij de tandarts wordt gratis, als het van Labour afhangt. 

Naast de NHS is ook het onderwijs een speerpunt voor de Tories. In de Conservatieve plannen krijgen scholen tot 5.000 pond per leerling, krijgen beginnende leerkrachten een hoger startloon en komt er een fonds van 1 miljard pond voor opvang voor en na school en tijdens vakanties.

De Conservatieven willen verder nog inzetten op veiligheid. Het Verenigd Koninkrijk - en dan vooral Londen - kende de laatste jaren een opstoot van steekpartijen en andere zware misdaad, terwijl de politiediensten klagen over een tekort aan middelen. De Tories willen 20.000 extra politieagenten aanwerven en mikken op 10.000 extra plaatsen in gevangenissen. Tot slot is ook migratie een belangrijk onderdeel van de plannen: de Conservatieven beloven de migratie naar het Verenigd Koninkrijk te verminderen, maar een concreet cijfer plakken ze daar niet op.

De grootste oppositiepartij, Labour, ijvert dan weer voor een minimumloon van 10 pond per uur voor elke werknemer vanaf 16 jaar, een overgang naar een 32-uren werkweek op tien jaar tijd en het einde van de genderloonkloof tegen 2030. Labour wil ook elk jaar 100.000 extra huizen bouwen, bovenop 50.000 betaalbare woningen voor wie het moeilijk heeft. Inschrijvingsgeld voor studenten wordt dan weer afgeschaft. De arbeiderspartij zet in op een “investeringsblitz” in het Verenigd Koninkrijk, met onder meer heel wat infrastructuurprojecten in de transport- en energiesector. Dat moet jobs opleveren, en de gevolgen van de brexit minimaliseren. 

De Conservatieven en Labour zijn niet de enige partijen. De laatste jaren spelen de Liberal Democrats steeds meer een rol: in tegenstelling tot Labour zijn zij de enige nationale partij die voluit tégen de brexit gekant is. De LibDems zetten naast EU-lidmaatschap vooral in op onderwijs. In de plannen van partijleidster Jo Swinson krijgen leerlingen uit kansarme gezinnen drie keer de premie die ze nu ontvangen, komen er 20.000 extra leerkrachten, een fors hoger startloon en enkele gratis uren kinderopvang voor kinderen van werkende ouders.

De NHS kan bij hen rekenen op een injectie van 7 miljard pond, er komt een nieuwe gezondheidsbelasting die de zorgkas permanent moet financieren en de wachttijden voor kinderen, patiënten met eetstoornissen en ernstige ziektes moeten naar beneden. Daarnaast wil de partij fors inzetten op vergroening. Zo moeten alle woningen tegen 2030 geïsoleerd zijn, moeten alle nieuwe wagens tegen dat jaar elektrisch zijn en moet 80 procent van de elektriciteit uit hernieuwbare bronnen komen. 

De stembureaus zijn sinds 08.00 uur onze tijd open en sluiten om 23.00 uur. Kort daarna wordt een exitpoll verwacht. In totaal mogen circa 46 miljoen mensen een stem uitbrengen. In de peilingen staat de Conservatieve partij van premier Johnson momenteel aan de leiding met ongeveer 40 procent van de stemmen, gevolgd door Labour met zowat een derde van de kiesintenties. De Liberal Democrats kunnen op dit moment net geen 15 procent van de kiezers overtuigen.

Uitsmijter: zelfs voor de zetel van Johnson zelf, zou het er om kunnen spannen. Dat hij in zijn district Uxbridge and South Ruislip, in het westen van Londen, kan winnen, is verre van zeker. In de peilingen staat Johnson nog op kop, maar de voorsprong op Labour-kandidaat Ali Milani is zo nipt dat ze binnen de foutenmarge valt. Het zou de eerste keer in meer dan 100 jaar zijn dat een zittende premier zijn zetel verliest. In dat geval zou Johnson moeilijk kunnen aanblijven als partijleider.