Kan een slachtoffer van misbruik de bladzijde omslaan met alleen een som geld?

“Ik hou er niet van, maar ik weet niet hoe ik achter hem aan moet. Ik weet niet wat ik echt kan doen”, zegt Katherine Kendall. De vijftigjarige actrice is een van de vrouwen die Harvey Weinstein beschuldigen van seksueel misbruik. Volgens The New York Times is ze ook een van de tientallen vrouwen die recent instemden met een minnelijke schikking voorgesteld door de voormalige filmproducent. 

Het is niet Weinstein zelf die het geld daarvoor zal ophoesten, maar wel de verzekeraars van zijn Weinstein Company. Die studio zit sinds vorig jaar in een faillissementsprocedure en moet nu tegemoetkomen aan alle schuldeisers. Voor al die eisers samen wordt een schikking opzijgezet van 47 miljoen dollar (42,3 miljoen euro). Voor een deel van de slachtoffers die een burgerrechtelijke zaak aanspanden, wordt daarvan 22,5 miljoen euro gereserveerd. Het is onduidelijk op dit moment of deze deal effectief zal doorgaan en hoeveel vrouwen dan welke som geld krijgen. Onder meer de rechtbank moet nog een goedkeuring geven. Maar The New York Times zegt op basis van gesprekken met advocaten te weten dat normaal niemand meer dan een half miljoen dollar zou krijgen.

‘Andere verwachtingen’

En daar schrikt klaarblijkelijk wel een aantal mensen van. Velen hadden hogere bedragen verwacht, gezien het groot aantal beschuldigingen en de daardoor in gang gezette #MeToo-beweging. “Het is meer dan een probleem van cijfers”, reageerde onder meer Rebecca Goldman van Time’s Up, een Engelstalige beweging tegen seksuele intimidatie. “Het is een symptoom van een problematisch systeem dat misbruikers met veel macht bevoorrecht ten nadele van hun slachtoffers.” Los daarvan hoopt ze dat wel dat de schikking hen “een klein beetje gerechtigheid en opluchting” oplevert.

Maar de vraag die velen zich stellen is: waarom zou je voor een klein beetje gerechtigheid en opluchting gaan, en niet voor een rechtszaak die wereldwijd gevolgd zal worden en mogelijk tot een fikse veroordeling kan leiden? Waarom zou je iemand met zoveel klachten aan zijn been de kans geven om via een krabbel op papier zijn verantwoordelijkheid te ontkomen?

Advocate Christine Mussche, gespecialiseerd in zedendelicten, benadrukt dat slachtoffers niet als een homogene groep mensen gezien mogen worden. “Iedereen heeft andere verwachtingen.”

Haar eigen ervaring en ook een recente Amerikaanse studie leren haar wel dat de meeste zedenslachtoffers in de eerste plaats uit zijn op erkenning. “In sommige gevallen gaat het om erkenning van de feiten door de dader zelf. Ze willen dat hij zijn fout inziet, dat hij zijn spijt betuigt. Maar evengoed gaat het om erkenning door een rechter, opdat die kan voorkomen dat er nog meer slachtoffers vallen of ervoor kan zorgen dat de geleden schade kan worden vergoed.” 

Maar dat zijn geen wetmatigheden natuurlijk. Niet iedereen wil hetzelfde. Er zijn evengoed slachtoffers die niet bereid zijn om aan een rechtszaak te beginnen, aldus Mussche. “Daarvoor bestaan tal van redenen. Sommigen hebben het geld niet, of zijn bang dat zo’n procedure hen veel geld zal kosten. Maar je hebt er ook die denken dat ze voor zo’n rechtszaak niet stevig genoeg in hun schoenen staan. Je mag niet vergeten hoe pijnlijk zo’n proces is, hoe psychisch belastend ook. Slachtoffers zijn bang om hun verhaal publiekelijk uit de doeken te doen en om labiel of ongeloofwaardig bevonden te worden. En dat begrijp ik evenzeer. Ik snap dat sommigen beslissen: ik neem de korte weg, ik sla de bladzijde om met de hulp van een som geld.”

‘Gokken’

Ook gerechtspyscholoog André De Zutter (Vrije Universiteit Amsterdam) kan erin komen dat een slachtoffer de zekerheid van een som geld boven de onzekerheid van een rechtbank verkiest. “Het is toch altijd een beetje gokken.” Dat geldt volgens hem evenzeer voor de dader. Via een minnelijke schikking kiest die er ook voor om meer controle te hebben. “Ik ken de details van de schikking van Weinstein uiteraard niet, maar je hoort wel vaak dat het ook een manier is om een aantal belangrijke getuigen het zwijgen op te leggen. In zo’n regeling wordt vaak geëist dat het slachtoffer niet meer tegen de persoon getuigt.” 

En er zijn nog andere mogelijke voordelen voor Weinstein, aldus De Zutter. “Een rechter die hoort dat een dader eigenhandig al een deel van zijn slachtoffers heeft vergoed, zal misschien meer geloof hechten aan een verhaal waarin hij zijn spijt betuigt.” En wat volgens hem ook kan spelen is: “De kansberekening waaraan verzekeraars doen. Ze hebben er mogelijk baat bij om nu al een bedrag voor te stellen. Er staat Weinstein uiteindelijk nog een strafrechtelijke zaak te wachten. Stel dat hij daar straks schuldig bevonden wordt, dan zouden de bedragen van de gevraagde schadevergoedingen in burgerrechtelijke zaken weleens pijlsnel omhoog kunnen gaan.”

Dat strafrechtelijke proces zal normaal op 6 januari van start gaan in Manhattan, New York. De producer wordt er aangeklaagd door twee vrouwen: een eerste die zegt dat Weinstein haar verkrachtte in een hotelkamer in 2013, en een tweede die hem beschuldigt van gedwongen orale seks in zijn huis in 2016. Weinstein riskeert een levenslange gevangenisstraf.