Genocideproces Myanmar: de leugen zit hem in de dingen die Suu Kyi niet vertelde

‘De Lady’ is vandaag bijna helemaal in het wit. Misschien hoopt ze dat, als haar woorden het Internationaal Gerechtshof al niet kunnen overtuigen, ten minste de kleur van de onschuld Myanmar, en haarzelf, zal vrijpleiten van het ergste misdrijf dat een land kan begaan: genocide. In haar onschuldig witte kleren zit ze stijf en strak voor zich uit te kijken terwijl advocaat Paul Reichler van de tegenpartij haar betoog van de vorige dag regel voor regel deconstrueert, tot er uiteindelijk een Myanmar overblijft dat maar op één ding uit is: de verwijdering van elk spoor van de Rohingya-etniciteit op zijn grondgebied.

Vergeefs heeft Aung San Suu Kyi woensdag geprobeerd haar land af te schilderen als een weliswaar gecompliceerd land, met al zijn problemen, maar een land dat ondanks alles zelf in staat is zijn eigen misdaden te berechten. Dat er misdaden zijn gepleegd ontkent zij niet helemaal, maar waar gehakt wordt vallen nu eenmaal spaanders. Geen woord van wat Aung San Suu Kyi woensdag zegt is, juridisch gezien, gelogen. Maar dat betekent niet dat zij daarom ook de waarheid heeft gesproken. De leugen zit hem in de dingen die ze niet vertelde, omdat ze te pijnlijk waren, en te waar.

Myanmar is voor het Internationaal Gerechtshof gesleept door Gambia, een dwerg op het internationale toneel. Dat landje wil dat er maatregelen worden genomen om het lot van de Rohingya in Myanmar te verbeteren. Het heeft zijn minister van Justitie, Abubacarr Tambadou, naar Den Haag gestuurd. Myanmar daarentegen vaardigde niemand af, want Aung San Suu Kyi kwam zelf. Mogelijk durfde zij deze delicate zaak aan niemand anders te delegeren, of misschien hoopte zij dat haar aanwezigheid alleen voldoende zou zijn om de wereld aan de kant van Myanmar te krijgen. In ieder geval gaf haar aanwezigheid de zaak een zwaarte die vóór, maar net zo goed ook tégen haar land zal kunnen werken, en vooral tegen haarzelf.

Aung San Suu Kyi zit in een moeilijke positie. Ze was jarenlang de icoon van de oppositie, de vrijheid en de democratie, en de lieveling van de vrije wereld. Ze kreeg er de Nobelprijs voor de Vrede voor, en tal van andere prijzen. Toen de militaire junta besloot de teugels iets te laten vieren, en zij mocht meedoen aan de verkiezingen, won ze die met grandioze overmacht. Ze mocht de regering gaan leiden, maar moet toestaan dat de militairen blijven bepalen wat er gebeurt. Ze heeft zich gevoegd in de situatie, en zich ontpopt als een loyale verdediger van het militaire optreden in Myanmar, en vooral in Rakhine, de bakermat van de Rohingya.

Racistische mythe

Aanvankelijk dacht de wereld nog dat ze dat alleen maar deed omdat ze moest, maar inmiddels lijkt duidelijk geworden dat ze helemaal geen zin heeft om de Rohingya te verdedigen. Uit al haar uitspraken valt af te lezen dat zij zelf vindt dat Rohingya eigenlijk maar ‘Bengalis’ zijn, illegalen uit Bangladesh. Ze vermijdt ook nadrukkelijk het woord Rohingya zelfs maar te noemen. Daarmee houdt ze de “racistische mythe in stand dat de Rohingya-etniciteit in Myanmar niet bestaat”, aldus advocaat Reichler.

Maar misschien denkt ze gewoon aan haar herverkiezing. Want de overgrote meerderheid van haar kiezers heeft openlijk een hekel aan die mensen “die alleen maar kinderen maken en rondhangen bij de moskee”. Rohingya helpen kan Suu Kyi de verkiezingen kosten.

Abul Kalam is daarvan overtuigd. “Ze komt hier alleen maar om stemmen in Myanmar te winnen.” Hij is uit Stockholm gekomen om bij het Haagse proces aanwezig te kunnen zijn. Hij heeft er woensdag nog een demonstratie georganiseerd, en daar stonden ze met wel driehonderd mensen bij de ingang van het Vredespaleis toen ‘de Lady’ voorbijkwam: “Ik weet niet of ze ons heeft gezien. De ruiten waren geblindeerd. En misschien keek ze de andere kant op, waar haar aanhangers demonstreerden.”

Maung Soe staat waar de zwaaiers staan. Hij draagt een tas met Aung San Suu Kyi’s beeltenis en het opschrift ‘We stand by you’. Hij was student toen hij in 1988 wegvluchtte uit Myanmar. Sindsdien woont hij in Frankfurt, maar hij heeft de reis naar Den Haag gemaakt om zijn idool te steunen. Hij gelooft in haar. “Dit proces is belangrijk, en dat Aung San Suu Kyi hier is ook. Maar weet je wat de regeringstelevisie in Myanmar uitzendt? Voetbal! Aung San Suu Kyi leidt de regering, maar de militairen regeren het land.” Hij is gekomen “zodat Suu Kyi ook wat vriendelijke gezichten ziet, en mensen die zwaaien.”

Excessief geweld

Abul is een Rohingya uit Tula Toli. Zijn dorp bestaat niet meer. Hij vertelt hoe Tula Toli op 30 augustus 2017 tussen 8 en 9 uur ’s ochtends door militairen en boeddhistische milities werd aangevallen. Mensen vluchtten in paniek en sprongen in de rivier. Honderden zijn doodgeschoten of verdronken, zegt Abul, de rest is naar Bangladesh gevlucht. Het dorp is daarna platgebrand, van de aardbodem weggevaagd. Dat is op satellietbeelden goed te zien. Het is maar een van de voorbeelden van excessief geweld door het Myanmarese leger, en van de stelselmatige aanpak om ‘elk spoor van Rohingya in Myanmar uit te wissen’.

Suu Kyi zegt er niets over. Ze geeft alleen toe dat het leger misschien hier en daar te weinig onderscheid heeft gemaakt tussen terroristen en burgers. Ze geeft ook toe dat tien burgers in het dorp Inn Din standrechtelijk door de militairen zijn geëxecuteerd en in een massagraf gedumpt. Dat laatste moet ze wel toegeven, want persbureau Reuters heeft dat onomstotelijk bewezen. Myanmar kon er daarom niet omheen een paar militairen te veroordelen, maar verleende die zeven maanden later alweer gratie. De twee Reuters-journalisten die het verhaal uitplozen zaten langer in de gevangenis.

Dat laatste vertelt Suu Kyi niet. Zoals ze ook niet spreekt over de stelselmatige vernietiging van Rohingya-dorpen, of over de massa-verkrachtingen. “Ik snap wel dat ze daarover zwijgt, ik zou ook niet degene willen zijn die dat zou moeten verdedigen”, aldus Gambia’s advocaat Reichert.

Donderdag, de slotdag van de hoorzittingen, zwijgt ze bijna helemaal. Ze laat het woord aan de juristen die proberen aan te tonen dat het hof juridisch niet bevoegd is over genocide te oordelen, en dat Gambia juridisch geen partij is in deze zaak. Het gerechtshof zal mogelijk over enkele weken een uitspraak doen.