Mannen kiezen steeds vaker voor sterilisatie: ‘Achteraf voelde ik me mannelijker’

“‘Zou je geen vasectomie laten doen?’ Mijn vriendin had de vraag al een paar keer laten vallen”, vertelt Geert Van Steyvoort (43). “We wilden het bij twee kinderen houden. Ik dacht direct: ja, dat lijkt me de volgende logische stap. Als je nadenkt over dat hele verhaal van vruchtbaarheid, heb je een begin en een einde. Als koppel beslis je samen om kinderen te krijgen en kies je samen om ermee te stoppen. In een relatie investeer je allebei, en wat offert een vrouw niet allemaal op? Ze heeft vaak jarenlang anticonceptie geslikt, ze is bevallen, met een knip hier of een keizersnede daar. Dat vraagt wat van een lichaam. Van mij mag dat in balans zijn, dus ik wilde een inspanning doen. Ik wist dat dit het beste was voor mijn partner. Waarna ze het later nog eens vroeg, en nog eens, en nog eens – en ik eindelijk een afspraak maakte bij de uroloog. (lacht)”

Terwijl in 2008 nog maar 8.086 mannen in België een vasectomie lieten doen, ging het in 2018 al om 10.984 mannen. Net geen 11.000. Een stijging met meer dan 30 procent. “De grootste groep mannen die een vasectomie laat doen, doet dat uit respect voor hun partner”, zegt Lieven Goeman, uroloog aan het AZ Delta en voorzitter van de Belgische Vereniging voor Urologie. “De emancipatie van de vrouw speelt een belangrijke rol. Nu is het aan de man: dat idee. Tachtig procent van de vasectomieën in België gebeurt in Vlaanderen. Hoe meer je naar het zuiden gaat, hoe meer de verantwoordelijkheid voor de anticonceptie bij de vrouw ligt. Hoe noordelijker, hoe meer de man zijn verantwoordelijkheid neemt.”

“Een vrouw kan zich ook laten steriliseren, maar die operatie is invasiever en iets risicovoller”, vertelt zijn collega, professor Karel Everaert aan het UZ Gent. “Uit onderzoek weten we dat vrouwen die bewust kiezen voor een sterilisatie, vaak vrouwen zijn die niet zeker zijn dat ze op hun partner zullen kunnen blijven rekenen als steun voor hun gezin. Ze nemen het roer in eigen handen. Anderen kiezen ervoor omdat hun man een vasectomie niet ziet zitten.”

Nee, je wordt er niet impotent van. Nee, je wordt er niet dikker van. Nee, je krijgt er geen prostaatkanker van. “Dat weten de meeste mannen intussen allemaal wel”, legt professor Everaert uit. “Waar sommigen vandaag bang voor zijn, is pijn achteraf, hoewel dat meer ‘last’ is dan echte pijn. Eén op de drie heeft achteraf pijnklachten, zij het heel mild. Dat is normaal en die pijn slijt in de maanden tot een jaar nadien. Maar 1 à 2 procent heeft daarna nog last. Dan kan een hersteloperatie helpen. Soms wordt de teelbal dan ontzenuwd, of uiteindelijk weggenomen – al is dat laatste uitzonderlijk.”

De operatie kan onder algehele verdoving, maar is meestal plaatselijk. De ingreep duurt hooguit een halfuur. Je ligt op je rug. Twee prikjes in de teelballen, als lokale verdoving. Dan snijdt de arts ze open. Een per een. Nog geen centimeter. De chirurg knipt de zaadleiders door, de losse eindjes worden afgebonden en/of dichtgeschroeid. Dan naait de arts het zaakje dicht. Je ziet mogelijk wat bloeduitstortingen. Er mag een week lang geen water aan de wonde komen. De draadjes verdwijnen vanzelf. Achteraf zie je niets – hooguit een minilittekentje. “Alleen pornoacteurs zouden dat kunnen zien als esthetisch mankement”, grapt Van Steyvoort.

Overigens kiezen niet alle mannen voor een vasectomie omdat ze hun partner willen ontlasten. Dokter Goeman: “Sommigen hebben geen kinderwens of willen vreemdgaan zonder zorgen – ik heb er gehad die dat toegaven. Voorts zijn sommigen mentaal minder sterk en worden aangemoedigd door hun ouders, bijvoorbeeld omdat ze al acht kinderen hebben bij vier vrouwen. Dan is het beter voor iedereen dat er geen meer bijkomen. Af en toe laten mannen zich steriliseren omwille van een genetische afwijking. En ook homostellen kiezen soms voor een vasectomie.”

Wacht even. Homokoppels hoeven zich toch geen zorgen te maken over een ongewenste zwangerschap? “Nee, maar ze zouden een vrouw buiten de relatie zwanger kunnen maken. In die zin kan een vasectomie voor homokoppels een soort bevestiging zijn dat er geen kinderwens is of meer is. De ene hoeft niet bang te zijn dat de andere zal weggaan om elders een gezin te stichten.”

De vasectomie als trouwheidsgelofte. Ook Geert Van Steyvoort ziet wat in dat idee. “Natuurlijk kun je altijd uit elkaar gaan. Mijn vriendin en ik zijn tien jaar samen en hebben een huis en kinderen, zonder dat we ooit getrouwd zijn. Eigenlijk vind ik zo’n vasectomie straffer dan een huwelijk. Met deze daad zeg ik tegen mijn gezin: ‘Jullie zijn voor mij de enige, hier blijft het bij voor mij.’ Het is een soort moderne vorm van trouw te beloven, een commitment dat je aangaat.

“In het eerste gesprek vroeg ik de uroloog of ik een staaltje kon invriezen, gesteld dat ik zou twijfelen. Hij was onverbiddelijk: ik moest terugkomen als ik echt zeker was. Hoewel ik absoluut wist dat ik geen kinderen meer wilde, heb ik moeten wennen aan het idee dat het permanent is.”

Natuurlijk is het beter geen vasectomie uit te voeren bij iemand die niet overtuigd is, zegt professor Everaert. “In die zin heeft een arts gelijk dat te weigeren. Maar als een man me goed zou kunnen uitleggen waarom hij een staal wil invriezen, zou ik niet per definitie ‘nee’ zeggen. Er is een grijze zone. Nu, een paar duizend euro later zouden de meesten het staal laten weggooien. Je blijft betalen om het bij te houden, en goedkoop is dat niet.

“We weten uit studies dat zo’n 2,5 tot 7 procent spijt heeft van zijn vasectomie. Dat is niet weinig. Relaties zijn minder stabiel dan vroeger en dat speelt waarschijnlijk een rol. Wie vraagt een hersteloperatie? Mannen die geen kinderen hebben gehad, mannen jonger dan dertig en mannen die achteraf scheiden en iemand ontmoeten met een kinderwens. Als jonge mannen mij zeggen dat ze geen kinderen willen, wring ik me in allerlei bochten om de ingreep niet te doen. Dikwijls spreken ze over de wereld die te slecht is om kinderen te krijgen, maar dat is typisch denken voor jongvolwassenen. Zodra je rijper bent en je biologische klok begint te tikken, wil je plots wel een kind. Soms stuur ik een jong koppel eerst naar een psychiater, om te onderzoeken of de vraag om een vasectomie geen bevlieging is.”

Meer orgasmes

Het aantal hersteloperaties daalde de afgelopen jaren. In 2008 waren er 288, in 2018 waren dat er 196. Professor Everaert: “Bij de zogenoemde vaso-vasostomieën verbinden we de twee zaadleiders opnieuw. Maar hoe langer je wacht met de hersteloperatie, hoe kleiner de kans om via de natuurlijke weg nog kinderen te krijgen. Onderga je de hersteloperatie binnen de drie jaar na de vasectomie, dan heb je zo’n 50 tot 60 procent kans op een spontane zwangerschap. Laat je er vijftien jaar overgaan, is dat zo’n 20 procent kans. Dan begin je beter direct met in-vitrotechnieken.”

Concreet: de chirurg neemt een stukje weefsel uit de teelballen waaruit de zaadcellen gehaald worden. Die vriest men in en ontvriest men om de eicel van de vrouw te bevruchten. Dat lukt bij één op de drie.

Sophie* (31) was 25 toen ze haar man ontmoette. “Hij was 49 jaar, gescheiden, en had twee kinderen. We voelden dat het meer was dan elkaar wat leuk vinden. Juist door ons grote leeftijdsverschil hadden we het snel over mijn kinderwens. ‘Als je met mij verdergaat,’ zei hij, ‘moet je weten dat ik geen kinderen meer kan krijgen.’ Dat was schrikken, maar ik liet het bezinken en beloofde dat ik het hem nooit kwalijk zou nemen. Tegelijk wilde ik dat hij begrip zou opbrengen voor mij. Dat hij me zou steunen in mijn rouwproces, wanneer ik er nood aan zou hebben. Uiteindelijk ging hij zich informeren, om het ongedaan te maken.

“Mijn man vroeg een hersteloperatie toen hij vier jaar gesteriliseerd was. De uiteinden van de zaadleiders waren compleet weggeschroeid, een herstel was onmogelijk. Ze hebben weefsel moeten nemen uit de teelbal, waaruit zaadcellen zijn geselecteerd. We hebben veel geluk gehad. Onze weg was ontzettend lang en moeilijk. Ik ben enorm dankbaar dat we nu een dochtertje van vijftien maanden oud hebben. Maar tegen iedereen die een vasectomie overweegt, zeg ik: ‘Je kunt nooit weten wat het leven brengt.’”

Ook Katleen (44) heeft een partner die al kinderen had. Ze ontmoette hem nadat hij en zijn ex-partner uit elkaar waren. “Mijn vriend wilde al rond zijn dertigste een vasectomie. Hij had toen twee kinderen, ik kende hem nog niet. Zijn zus heeft hem toen gewaarschuwd: ‘Je bent te jong, doe dat niet!’ Gelukkig, anders hadden wij onze kinderen misschien nooit gehad. Ik wilde graag een derde, mijn vriend niet. Dan zijn we een eerste keer langs geweest bij de uroloog en hebben nog getwijfeld. Of liever, ík twijfelde. Wat als er iets zou gebeuren met een van onze kinderen? Dan zou dat ene kind alleen achterblijven... Ik bleef piekeren. Tot ik me te oud voelde om nog kinderen te krijgen.

“In het ziekenhuis hadden ze de vraag nog nooit gehad, maar ik mocht blijven voor de ingreep. Mijn vriend was toch ook bij de geboorte van onze kinderen geweest? Als hij mijn bevalling mocht zien, dan mocht ik hier bij zijn. Nu staan we wat gelijk, wat gênante dingen betreft. (lacht) Intussen zijn we een paar jaar verder. Ik hoef de pil niet meer te slikken en daardoor heb ik meer zin in seks – bij mij werkten de hormonen libidoverlagend. In die zin ben ik zeker blij met zijn vasectomie.”

Onderzoek lijkt dat laatste te bevestigen, zegt seksuoloog Wim Slabbinck. “Vrouwen in een relatie met een man die een vasectomie heeft ondergaan, rapporteren gemiddeld een hoger verlangen naar seks. Daarnaast melden ze gemiddeld meer bevrediging in de seksuele relatie en meer orgasmes. Wellicht omdat ze zich minder zorgen hoeven te maken over het risico op zwangerschap, maar ook omdat ze het aantrekkelijk vinden, een man die zijn vruchtbaarheid in de hand neemt en de verantwoordelijkheid niet alleen bij de vrouw legt. Mannen die een vasectomie laten doen, rapporteren gemiddeld gezien dat ze meer seks hebben. Net zoals bij vrouwen valt hun angst – komt er een kind of niet? – weg. Ook zij kunnen zich in die zin meer bevrijd voelen, en veiliger in hun seksualiteit.

“Mannen kunnen enkel kiezen tussen een vasectomie of condooms. Over de pil voor vrouwen hoor je veel slechte zaken, maar die zorgde er wel voor dat vrouwen zich vrijer konden bewegen in de maatschappij. Jammer dat er geen mannenpil is, want één op de twee is bereid die te nemen: dit gaat over de emancipatie van de man. Zo krijgt hij de kans om zijn vruchtbaarheid te beheren. Ik hoor vaak over misverstanden in relaties, waarbij het onduidelijk was dat de vrouw al dan niet gestopt was met de pil en de man niet klaar was voor een kind. Het zou interessant zijn mocht hij dat meer in handen kunnen nemen.”

Taboe

“Ik zou zeker bereid geweest zijn de mannenpil te nemen”, zegt Geert Van Damme (50). Zijn vasectomie dateert van tien jaar geleden. Met zijn vrouw heeft hij vier kinderen tussen 15 en 21 jaar. “We wilden geen vijfde. Onze vierde is onverwacht gekomen en was niet echt een gemakkelijke baby. (lacht) Mijn vrouw heeft nog een jaar of vijf een spiraaltje gehad omdat ze de pil niet meer wilde slikken. Uiteindelijk vond ik een vasectomie evident. Het is een totale zorg minder. De seksuele beleving blijft hetzelfde, vind ik, maar psychologisch doet het wel wat. Het is moeilijk te omschrijven, maar het verandert iets in de visie op wie je bent. Mijn vrouw en ik hebben er al grapjes over gemaakt. ‘Als ik vreemdga,’ zei ik, ‘hoef ik niet bang te zijn. Maar jij nu wel.’ In zekere zin, in theorie, ben ik nu vrijer. 

“Soms hoor ik aan de manier waarop sommige mannen reageren dat zij het nooit zouden doen, puur uit machismo. Maar ik krijg vooral positieve reacties. Een keer waren we op babybezoek bij een nichtje, toen iemand onze jongste vroeg of ze geen babyzusje of -broertje wilde. ‘Dat kan niet,’ antwoordde ze, ‘want papa heeft zich laten opereren aan zijn ballen.’ (lacht) We zijn er altijd open over geweest. Ik hoop dat andere mannen door dit soort getuigenissen gemakkelijker de stap zetten.”

Volgens uroloog Lieven Goeman spelen de grotere bewustwording en de mond-tot-mondreclame een belangrijke rol in de stijging van het aantal vasectomieën. “Als je iemand kent die het liet doen, wordt de stap kleiner – of dat nu iemand uit de vriendengroep is of een bekend persoon. Hoe meer erover wordt gepraat, hoe bespreekbaarder het wordt. Roel Vanderstukken heeft zo een mooi statement gemaakt.”

Op 13 juni dit jaar postte de acteur een selfie met een verpleegkundige in het ziekenhuis: ‘Een mens kan slechter wakker worden #tisgebeurd #vasectomie #eindelijk #wegmetdieviezepil.’ Zijn vasectomie haalde het nieuws. “Ik heb die foto natuurlijk niet gewoon gepost omdat het zo’n knappe verpleegster was”, vertelt Roel Vanderstukken. “Ik wilde de vasectomie uit de taboesfeer halen. Die boodschap is zeker overgekomen. Ik was blij dat er artikels verschenen over het onderwerp en ik kreeg goede reacties. Veel vrouwen lieten via sociale media weten dat ze dankzij mij hun man konden overtuigen om er een te laten doen.

“Ook in mijn directe omgeving volgden vrienden en kennissen mijn voorbeeld. Daar was het succes wisselender. Bij eentje was er een soort trauma vastgesteld, waardoor de ingreep moeilijker was en de weken nadien pijnlijker waren dan normaal. En iemand vroeg of ik ook minder harde erecties had. (lacht) Daar heb ik dus geen last van, en ik denk dat dat in het kopke zit.”

Zelf kiezen

Een vasectomie zou in principe geen gevolgen mogen hebben voor je erecties, zegt seksuoloog Wim Slabbinck. “Maar met de knip sluit je een periode af in je leven. De vruchtbare fase is voorbij. Ik kan me voorstellen dat de ingreep gevolgen kan hebben voor je gemoed en je seksualiteit wanneer je niet goed geïnformeerd bent en je bijvoorbeeld problemen verwacht, of wanneer de keuze niet genoeg de jouwe was en je partner je onder druk zet. Het allerbelangrijkste is dat een man zelf kiest.”

Baas over eigen lichaam. Maar voor eens en altijd: je boet niets aan mannelijkheid in, en je maakt niet minder testosteron aan.

Vanderstukken: “Ik voelde me na de vasectomie zeker niet minder mannelijk – dat is zoals de man die denkt dat zijn piemel daardoor minder hard wordt. Vlak erna voelde ik me op een of andere manier juist mannelijker. Niet in de zin dat ik zo’n operatie had aangedurfd. Wel omdat dit iets is dat ik doe voor mijn vrouw, Anne-Sophie. Mijn mama heeft borstkanker gehad en mogelijk zat het langdurige gebruik van de pil er voor iets tussen. Daarom wilde ik niet dat mijn vrouw nog hormonen moest slikken. Vanaf het moment dat ik daar nuchter over had nagedacht, stond het voor mij vast. We leven in een tijdsgeest waarin we allemaal dat machogegeven ontvlucht zijn, of we zijn het ontgroeid. Je mannelijke trots opzijschuiven om het juiste te doen, is zo mogelijk het mannelijkste wat je kunt doen. Je kunt je juist stoerder voelen. Met ons seksleven is alles goed, dank je wel. (fijntjes) We zaten sowieso al redelijk oké op dat vlak.”