Vijf redenen waarom Polen niet zo groen kleurt als andere EU-leden

De Europese Top van donderdag en vrijdag stond goeddeels in het teken van de klimaatambities. Tegen 2050 zou de Unie klimaatneutraal worden. Maar voor Polen is die datum geen deadline. Wanneer Polen de klimaatdoelstelling halen zal, is voer voor verder overleg. Op dit moment triomfeert Polen en keert premier Morawiecki met uitstel op zak terug naar Warschau. Welke argumenten legt Polen voor dat uitstel op tafel?

Polen is een economische tijger. De economische groei zit alweer vijf kwartalen op rij boven de vijf procent. Maar in de Europese Unie rijdt Polen nog in de staart van het peloton. Westerse grote landen zoals Duitsland, Frankrijk, Italië of Spanje zitten in politiek woelig vaarwater en kennen een magerder groei dan Polen maar ze teren nog volop op hun economische voorsprong.

Polen moet dertig jaar na de val van het communisme nog steeds bekomen van dat rampzalige, totalitaire systeem. Tegelijkertijd is het afwerpen van het communistische juk precies de hefboom voor economische groei. Bijvoorbeeld de bouwsector draait als een lier. Niet minder dan 700 Belgische bedrijven pikken daar een fors graantje van mee: denk aan Ghelamco, CFE, Plopsa.

Ook de modale Pool vaart er wel bij. Het gemiddelde maandelijkse inkomen ligt tegenwoordig op 1.124 euro. Niet kwaad, maar inderdaad nog lang geen vetpot in vergelijking met westerse landen. Premier Morawiecki is dan ook niet van plan om een vergroening, in zijn woorden “een economische transformatie die Polen doet lijden”, te accepteren.

In de twintigste eeuw is Polen bezocht door de twee grootste politieke demonen ooit: het communisme en daarvoor het nazisme. Nergens hebben de Duitsers een groter menselijke, materiële en economische schade aangericht.

Zestien procent van de bevolking, zeggen en schrijven zes miljoen mensen waarvan drie miljoen Poolse Joden zijn door de Duitsers vermoord. De hoofdstad Warschau werd tijdens de opstand van 1944 tot een oceaan van puin herschapen. Eerder dit jaar berekende een Poolse commissie van specialisten dat Duitsland voor 685 miljard euro schade aan Polen heeft berokkend. Warschau beseft ook wel dat Duitsland die schuld nooit zal betalen. Maar in de huidige nationalistische regering is de kwestie van de Duitse schuld een argument voor geduld en begrip voor Polen.

Terwijl de westerse landen - zie bijvoorbeeld België en Engeland - hun mijnen al decennia lang geleden hebben gesloten, leunt Polen nog goeddeels op steenkool als energiebron. Arme Polen gebruiken zelfs bruinkool of steenkoolafval om zich te verwarmen. Dat, en daarbovenop een deels verouderd wagenpark met vieze uitlaat, zorgt voor opstoten van smog in steden als Warschau, Katowice, Krakau.

Maar voor de armen is er vaak bitter weinig alternatief. Steenkool is ook politiek belangrijk. De mijnen liggen veelal in het zuidwesten van het land, met name in Silezië. In die regio is voormalig premier Beata Szydlo, zelf een mijnwerkersdochter, immens populair. Ze haalt er honderdduizenden voorkeurstemmen. Daarmee is ze voor het regerende ‘Recht en Rechtvaardigheid’ een absoluut stemmenkanon.

De mijnen sluiten zou betekenen dat ‘Recht en Rechtvaardigheid’ de kip met de gouden eieren slacht. Ondenkbaar dus. Ook in de geopolitiek speelt de Poolse steenkool een rol. De cokes zijn immers een eigen, binnenlands alternatief voor het Russische aardgas waarbij de in Polen zeer gewantrouwde Russische president Poetin letterlijk de vinger op de knip houdt.

In Tsjechië komt zowat dertig procent van de elektriciteit uit kernenergie. Zelfs het kleine Hongarije bezit een kerncentrale. En Polen? Het gigantische land -zowat tien keer België- heeft niet één kerncentrale.

In de jaren 1980 hadden de communistische heersers wel plannen in de richting van kernenergie voor Polen, maar net toen alles in kannen en kruiken leek, gooide de kernramp van Tsjernobyl roet in het eten. Pas nu wordt opnieuw over nucleaire energie gepraat. Als de regering de plannen kan doorvoeren, zou Polen tegen 2030 de eerste kerncentrale in gebruik nemen. Kernenergie wordt hier dus, anders dan in West-Europa, gezien als moderne, ja zelfs groene energie, een wissel op de toekomst.    

Voor Waldek-met-de-pet is ecologisch bewustzijn geen prioriteit. Selectie en recyclage van huisvuil staat in Polen in de kinderschoenen. Een vuurtje stoken met tuinafval is een vaste gewoonte en sluikstorten wijdverspreid.

Het wekt dan ook geen verwondering dat de Groene Partij zwak staat. Dankzij een huwelijk met de ex-communisten van de SLD en het links-liberale Wiosna (Lente) van homoactivist Robert Biedron heeft Groen wel enkele zitjes in het parlement maar naar een groen boegbeeld is het zoeken als naar een speld in een hooiberg.

Het ecologische thema leeft wel bij progressieve katholieke intellectuelen zoals Szymon Holownia, een razend populaire spreker die volgend voorjaar kandidaat is in de presidentsverkiezingen. Maar voorlopig moet regeringspartij ‘Recht en Rechtvaardigheid’ zich geen zorgen maken over een spitante groene oppositie.