Gebiedsdekkende kilometerheffing efficiëntste manier om files te verminderen en vervuilers te laten meebetalen

Even terug naar de vorige Vlaamse regering. Die beloofde een onderzoek naar de mogelijke invoering van een kilometerheffing voor personenwagens. Maar nog voor het consortium Motivity (bestaande uit KMPG, Transport & Mobility Leuven, Stibbe en Common Ground) zijn onderzoek kon afronden, veranderde Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) het geweer van schouder en belandden de plannen voor een kilometerheffing in de prullenmand. Ook de huidige Vlaamse regering wil niet weten van een slimme kilometerheffing.

Het onderzoek zelf is nu wel vrijgegeven. Uit de studie blijkt dat de overheid best een slimme en gebiedsdekkende kilometerheffing invoert als ze vasthoudt aan de voorwaarden die in 2017 vooropgesteld werden, namelijk het terugdringen van de files en het toepassen van de principes “de gebruiker betaalt” en “de vervuiler betaalt”. “Als je die doelstellingen evenwaardig wil realiseren, doe je dat best met een systeem van een gebiedsdekkende kilometerheffing”, staat in de studie.

De studie toont ook aan hoe de kilometerheffing een belastingverschuiving kan mogelijk maken, een taxshift waarbij men niet langer het bezit van de wagen belast, maar wel het gebruik ervan. De heffing vervangt dan de jaarlijkse verkeersbelasting en de Belasting op Inverkeerstelling (BIV). 

De studie analyseert ook een aantal scenario's waarbij de ontvangsten van de kilometerheffing gebruikt worden voor andere, flankerende ingrepen zoals een verlaging van de personenbelasting of investeringen in verkeerksinfrastructuur. Sommige van die scenario's leveren economische welvaart en extra jobs op, maar zijn tegelijk negatief voor de koopkracht van arme gezinnen. “De perfecte bijkomende flankerende maatregel bestaat niet”, luidt het. 

Een kilometerheffing heeft volgens de studie ook tal van andere positieve effecten. Zo is er sprake van een daling van het aantal autoverplaatsingen en een toename van het openbaar vervoer, een daling van de uitstoot van broeikasgassen en een daling van het aantal verkeersslachtoffers. Verder werkt de heffing volgens de onderzoekers “vrij herverdelend” en is er “geen bewijs voor een algemene daling van de competitiviteit van de Vlaamse sectoren door de wegenheffing”.

De onderzoekers en de Vlaamse administratie erkennen dat op basis van de studie alleen nog geen wegenheffing kan ingevoerd worden. Eerst moeten bepaalde beleidskeuzes gemaakt worden. Er is ook nog “aanvullend onderzoek” nodig. De studie levert volgens de onderzoekers wel de nodige inzichten om een genuanceerd en objectief debat te voeren en op die manier te werken aan het nodige maatschappelijke draagvlak.

 Over dat draagvlak is in de verkiezingscampagne voor 26 mei (en ook nadien nog) veel gezegd en geschreven. In de studie staat daarover een opvallende passage. De onderzoekers verwijzen naar de “ongecontroleerde communicatie van voor- en tegenstanders”. “Die leidde vaak tot simplificaties, halve waarheden of foute veronderstellingen”, staat er te lezen.

Oppositiepartij Groen reageert tevreden dat de studie eindelijk is vrijgegeven. Volgens fractieleider Björn Rzoska bewijst de studie dat zo’n slimme heffing een “win-win-win” kan zijn.

“Als je rekening houdt met de randvoorwaarden en bijvoorbeeld tegelijk investeert in een robuust openbaar vervoer kan de invoering van zo’n slimme kilometerheffing heel wat baten hebben. Het kan zorgen voor een vermindering van het fileleed en kan goed zijn voor het milieu”, aldus Rzoska. De Groen-fractieleider stelt voor om de studie in het parlement te bespreken en de onderzoekers uit te nodigen in de commissie.

Vlaams minister van Mobiliteit Lydia Peeters (Open Vld) wil liever niet reageren op de onderzoeksresultaten. “Het gaat om een studie die besteld is door de vorige minister van Mobiliteit (Ben Weyts, red.). De invoering van een kilometerheffing staat niet in het regeerakkoord, niet in de beleidsnota’s en is ook niet opgenomen in de klimaatplannen. Het is dus niet aan de orde”, klinkt het op het kabinet-Peeters.