Politoloog Wilfried Swenden: ‘Schotland wil Catalaanse situatie vermijden’

Hoe groot is de kans dat er een tweede onafhankelijkheidsreferendum komt?

“Een nieuwe volksraadpleging zal volgens mij plaatsvinden, maar wellicht niet binnen de tijdslijn die Sturgeon voor ogen heeft. Zij moet toelating krijgen van Londen. Voorafgaand aan het eerste onafhankelijkheidsreferendum in 2014 was er zo’n akkoord. Premier Johnson zal dat nu niet toelaten, of niet meteen. Als Johnson akkoord gaat, zal dat wellicht op voorwaarde zijn van uitstel tot na de Schotse regioparlementsverkiezingen in 2021. Tegen dan zal er meer duidelijkheid zijn over brexit en zullen ook lokale thema’s spelen. Zo zal er een debat zijn over bijvoorbeeld onderwijs, een domein waar de SNP-regering het nu niet goed doet door de recente, slechtere PISA-resultaten in vergelijking met vroeger én Engeland. Ik zie Johnson in tussentijd veel geld investeren in Schotse publieke diensten, wat binnen twee jaar in het voordeel kan spelen van zijn Conservatieven.”

Kan een softere brexit de SNP overtuigen om toch geen referendum te organiseren?

“ik denk dat die kans gemist is. De SNP wou desnoods nog een brexit aanvaarden waarin het VK deel blijft uitmaken van de interne markt en douane-unie. Dat willen de Tory’s niet, want dan kunnen ze alleen geen vrijhandelsakkoorden afsluiten met de VS en anderen.”

Riskeren we geen Catalaanse situatie, met een ‘verboden’ volksraadpleging?

“Ik denk dat iedereen hier zal willen vermijden wat er in Catalonië is gebeurd. Er is hier een traditie om pragmatisch met elkaar om te gaan. Er is ook het gewicht van de publieke opinie. De steun voor onafhankelijkheid is nog altijd maar rond de 50 procent. Dit gezegd zijnde, de zaak voor onafhankelijkheid is nu wel politiek makkelijker te maken. Tijdens het eerste referendum argumenteerden de unionisten dat Schotland in twee unies kon blijven, de Britse én de Europese. De EU valt na brexit weg.”

Kan méér devolutie de Schotten paaien?

“Londen zou kunnen proberen Schotland meer autonomie te geven op een paar vlakken, of Edinburgh vetorecht geven op nationale beslissingen die in Westminster worden genomen.”

Zou een onafhankelijk Schotland economisch wel levensvatbaar zijn?

“De Schotse regering maakt zich sterk van wel, maar makkelijk zou het niet zijn. Zo zou er een harde grens komen tussen Schotland en Engeland, terwijl 60 procent van de Schotse handel nu naar de rest van het VK gaat, 22 procent naar niet-EU-lidstaten zoals de VS en maar 18 procent naar de EU. Dit plaatst Schotland toch in een kwetsbare positie. Voorts zijn de publieke uitgaven hier proportioneel veel hoger dan in de rest van het VK. Bij onafhankelijkheid zou het budgettair tekort meteen 7 procent van het bbp bedragen versus 1,1 procent voor de rest van het VK. Alleen in de EU zou Schotland meteen moeten besparen om de 3 procentnorm te halen. De SNP maakt zich sterk dat dit kan met olie-inkomsten, maar er zouden economisch toch een aantal zeer turbulente jaren volgen.”