Bewonderaars eren Panamarenko in "Terzake": "Een ode aan de dromers en aan de schoonheid van het nutteloze"

Vorige week donderdag was het een zoete inval in de hoeve in Brakel waar Panamarenko woonde met zijn vrouw Eveline Hoorens. Een twintigtal bekende Vlamingen kwam op de koffie en ging op de foto. Doel: een fotoshoot maken om de tentoonstelling rond de 80e verjaardag van Panamarenko in de verf te zetten. Die expo opent normaal gezien eind januari in Berchem. 

Voor de camera van "Terzake" vertelden enkele bezoekers wat hen fascineert in Panamarenko, hoe ze naar zijn werk kijken en wat hij voor hen betekend heeft. Wat bedoeld was als een feestelijke voorafname op de 80e verjaardag van de kunstenaar werd uiteindelijk een postume lofbetuiging.

Midden jaren '90 schreef muzikant Stijn Meuris met Noordkaap het nummer "Panamarenko". Daarover vertelt Meuris: " Ik heb hem ooit geïnterviewd in Antwerpen en toen heb ik hem dat nummer cadeau gedaan op een cd. Hij zei toen dat hij die nergens kon afspelen. Vreemd want er stond een cd-speler in de kamer. Maar daarover zei Panamarenko dat hij daar de laser uit gehaald had voor een kunstwerk. Ik vond dat tof, hij deconstrueert alles. Maar wellicht heeft hij het nummer dus nooit gehoord."

Het nummer "Panamarenko" heeft een heel eenvoudige aanleiding, zegt Meuris: "Ik was gefascineerd door de artiest en ik vond dat een mooie naam. Zo is het begonnen. De figuur Johnny Eenzaam die in het nummer voorkomt, is pure fantasie, maar ik kan me daar wel iets bij voorstellen: de kunstenaar die achteraan de zaal staat te peinzen. Dat hij dat was.”

Lees voort onder de video

Ook acteur Tom Van Dyck kwam donderdag op bezoek bij Panamarenko. "Ik kom daar binnen en hij zit daar in een zetel als een jongetje in een veel te oud lichaam. Ontroerend. Ik denk dat hij naar mij keek als: welke vreemde kale man komt hier binnen? Is dat een manneke uit een van mijn toestellen? Er zijn nog andere mensen op deze aardkloot!”

Van Dyck noemt Panamarenko een absolute grootmeester. “Ik ben altijd enorm gefascineerd geweest door zijn werk. Dat staat voor het jongetje dat droomt en fantaseert en de ruimte wil overwinnen. Hij laat ons via zijn kunst dromen. En tegelijkertijd is dat de techneut die bezig is. Hij heeft ook –en dat vind ik heerlijk- een groot filou-gehalte. Er komt humor bij kijken.”

Lees voort onder de video

Zanger Ruben Block van Triggerfinger geeft toe dat hij behoorlijk onder de indruk was van het bezoek. "Het was een beetje hallucinant, de vraag kwam vorige week en dan sta je hier ineens naast Panamarenko. Dat is surrealistisch. Ik was echt wat 'starstruck' want wat zeg je tegen zo’n mens die al zo veel gegeven heeft? Alles goed?” 

“Met mijn ouders ben ik ergens in de jaren '90 naar een tentoonstelling geweest in het S.M.A.K. in Gent. En daar stond de Scotch Gambit (een gepantserd vaartuig op vlotters, red.) van Panamarenko op ware grootte. En dat is groot. Vandaag krijgen we zo’n overload aan beelden binnen via onze telefoon, via instagram.  Maar het is zo belangrijk om kunst in zijn ware formaat te zien. Dat brengt een soort emotionaliteit met zich mee. Dat overweldigende van die schaal draagt nog bij tot de fantasie die daaraan vasthangt.” 

Lees voort onder de video

Wetenschapsjournalist en bioloog Dirk Draulans heeft Panamarenko niet persoonlijk gekend. "Ik ben eigenlijk ook geen echte kunstliefhebber, maar in wat hij deed, kon ik me wél vinden."

“Ik ben een vogelliefhebber, vliegen zit in mijn bestaan. Ik heb zelf ook altijd gehoopt om ooit op mijn eigen manier te kunnen vliegen. En dan is het grappig dat er iemand is die dat ook heeft, en die er de toestellen voor maakt. De meeste mensen hebben ooit wel geknutseld en als kind dingen gemaakt en dromen gehad over later. Dikwijls komen die dromen niet uit, maar hij is dat wel kunnen blijven doen. Die bijna kinderlijke fantasie kunnen uitbouwen tot iets wat hem als persoon ook gevormd heeft. Da’s mooi.”

Lees voort onder de video

Volgens acteur Wim Opbrouck twijfel je niet als je wordt uitgenodigd door Panamarenko: "Ik ben een kunstliefhebber en als zo’n grootmeester 80 wordt, dan twijfel je niet. Ik ken hem al heel lang als kunstenaar, ik heb trouwens zelf ook plastische kunsten gevolgd voor ik aan de toneelopleiding begon."

Wim Opbrouck noemt het werk van Panamarenko een ode aan de dromers. "Aan hen die nog durven dromen, aan het nutteloze. Aan wat op het eerste gezicht nutteloos lijkt, maar eigenlijk van een ongelooflijke schoonheid is. En laat die schoonheid nu net een actueel thema zijn waar altijd naar gezocht wordt. De kracht van dat werk ligt in de droom, iets wat naar mijn gevoel een beetje aan het verdwijnen is.”

Bekijk hieronder de volledige reportage uit "Terzake":