Kris Peeters die wordt "afgezet" en de "fluim" van het migratiepact: bekijk vijf fragmenten uit "Wissel van de macht"
Het was een primeur: vijf jaar geleden stapte N-VA voor het eerst in een federale regering. In de laatste aflevering van de Canvas-reeks "Wissel van de macht" wordt ingezoomd op die periode. De "Zweedse" coalitie begint veelbelovend, maar rijdt een hobbelig parcours en eindigt op een totale mislukking met het VN-migratiepact. En waar liggen de wortels van de verzuurde relatie tussen N-VA-voorzitter Bart De Wever en CD&V-kopstuk Kris Peeters? Bekijk hier vijf topfragmenten uit de aflevering.
“De moeder aller verkiezingen." Zo werden de Vlaamse, federale en Europese verkiezingen van 25 mei 2014 genoemd. N-VA triomfeert, stijgt tot monsterscores boven de 30 procent en eet Vlaams Belang op.
CD&V haalt net de drempel van 20 procent die minister-president Kris Peeters had vooropgezet, maar moet zijn leidende rol afstaan aan de nationalisten: Geert Bourgeois (N-VA) claimt het minister-presidentschap.
Open VLD kwam, zag en ondertekende
In principe hebben CD&V en de N-VA genoeg aan elkaar om een Vlaamse regering te vormen. Maar intussen lopen ook de onderhandelingen over een federale regering. En daar is Open VLD nodig om De Wevers droomregering op de been te brengen. Gwendolyn Rutten van Open VLD stelt haar eisen: “We zijn één en ondeelbaar, in alle regeringen.”
CD&V doet er alles aan om de liberalen uit de Vlaamse regering te houden, tot de laatste snik. Maar uiteindelijk mag Rutten mee aan tafel schuiven. Alhoewel, “de tijd om nog te heronderhandelen was er niet meer”, zegt Kris Peeters (CD&V), en Open VLD ondertekent “een regeerakkoord dat ze niet mee onderhandeld hebben”, voegt De Wever toe:
Hoe Peeters werd “afgezet”
De Vlaamse regering staat er, en ook aan de andere kant van de taalgrens zijn er vorderingen. Zowel in Brussel als in Wallonië worden de Franstalige liberalen van MR aan de deur gezet.
De partij zet daarom zijn veto tegen de N-VA aan de kant, en MR-voorzitter Charles Michel stapt samen met Kris Peeters in de ring als formateur van een nieuwe federale regering.
Er volgt een deal tussen CD&V en de N-VA, die op Vlaams niveau de leiding kreeg. “Er was een grote consensus dat ik premier zou kunnen worden”, zegt Kris Peeters in retrospect. “Maar die afspraak was maar tussen twee partijen gemaakt: de CD&V en de N-VA”, dixit Gwendolyn Rutten (Open VLD).
Wie gaat het land dan wél leiden? Charles Michel kiest zijn moment en vraagt aan De Wever: “Bart, qu’est que t’en penses, wat denk je ervan?” Nadat CD&V er zeker van is dat Didier Reynders als premier geen optie is bij de MR, hakt De Wever de knoop door: “Charles, c’est pour toi, het is voor jou.” Reynders ziet zijn politieke toekomstplannen als een vaas voor zijn ogen barsten. Terwijl de Zweedse regering in stelling wordt gebracht, breekt hij.
Het Zweedse experiment
De ploeg rijdt een hobbelig parcours. Omdat de N-VA zijn eisen voor een staatshervorming in de koelkast steekt, wordt “jobs, jobs, jobs” het mantra van de regering. Maar al tijdens het openingsdebat schiet de PS met scherp vanuit de oppositie: ze willen duidelijkheid over de aanwezigheid van staatssecretaris Francken op de verjaardag van oud-collaborateur Bob Maes, en excuses voor aangebrande tweets en facebookberichten.
Migratie zal willens nillens een hoofdthema worden voor de Zweedse regering. Tijdens de asielcrisis van 2015 profileert Francken zich als pleitbezorger van een “hard maar rechtvaardig” migratiebeleid. Hij heeft daarover een onderhoud met de koning, en die was “zeker niet” een tegenstander als het op migratie aankomt:
Francken komt opnieuw onder vuur te liggen na getuigenissen van teruggestuurde Soedanezen over martelingen. De Soedan-affaire is een feit, en de regering blijft enkel overeind nadat Bart De Wever de hand boven het hoofd van zijn staatssecretaris houdt. Uit een voorlopig rapport blijkt later dat “een aantal belangrijke stukken uit de getuigenis niet waarheidsgetrouw zijn”.
Over verhuizen en handen schudden
Binnen de regering staat CD&V-vicepremier Peeters op de rem over sociaal-economische hervormingen: als “sociaal geweten” pleit de partij voor een belasting voor vermogenden, maar die “meerwaardebelasting” of “effectentaks” komt er nooit. “Tegen dan was Peeters een toxische figuur geworden”, zegt De Wever, die in de Terzake-studio verklaart dat “de dash” uit de regeringsploeg is.
En dat het spel intussen helemaal vergiftigd is, tonen de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen, in oktober vorig jaar. Burgemeester De Wever krijgt er het verwijt dat hij te nauwe banden heeft met de vastgoedsector, oppositiekopstuk Tom Meeuws (SP.A) zou gesjoemeld hebben met facturen bij De Lijn.
Maar het spel zit pas helemaal op de wagen als Kris Peeters vanuit Puurs verhuist naar de Scheldestad, en er zijn coalitiepartner N-VA uitdaagt. “Je kan niet in iemand zijn tuin je gevoeg komen doen, en verwachten dat de boer je verwelkomt”, vat De Wever samen:
Als CD&V de orthodoxe jood Aron Berger op de lijst plaatst, begaat Peeters een grote fout. Het blijkt namelijk dat de man vrouwen de hand niet wil schudden, en Berger stapt meteen terug uit de politiek.
De scores op 14 oktober spreken voor zich: N-VA haalt 35 procent, CD&V nog geen 7. Na de bitse campagne met Peeters is een “bourgondische” coalitie met SP.A de ogenschijnlijk tegenstrijdige, maar enige logische optie.
De “fluim” van het migratiepact
De gemeenteraadsverkiezingen zijn niet overal even gunstig voor de N-VA, en luiden eigenlijk het laatste hoofdstuk in van het “Zweedse experiment”. Vlaams Belang stoot dan al op verschillende plekken (Ninove) door.
“N-VA had de indruk dat ze te weinig hun ruwere kant konden laten zien”, analyseert Rutten (Open VLD). “Sommigen vonden dat ze dan het Vlaams Belang achterna moesten praten, en dan ontspoort het”, vindt Beke (CD&V).
Op dat moment beginnen Oostenrijk en Nederland bezwaren te maken tegen het migratiepact, een tekst van de Verenigde Naties die migratie globaal beter moet regelen. België heeft mee onderhandeld over het pact, maar de goedkeuring ervan wordt voor N-VA “een rode lijn”.
Het Marrakechdossier is enkel een aanleiding geweest die N-VA heeft gezocht, maar de kiezer neemt je dat niet in dankbaarheid af
Zo maak je jezelf niet sterker, maar enkel Vlaams Belang
“We waren bereid om de N-VA voor haar ruwere flank toe te laten om ‘harde voorwaarden’ te stellen, maar toen waren we het ‘point of no return’ al gepasseerd”, zegt Rutten.
Midden tijdens de debatten over het pact publiceert N-VA een online campagne die veel weg heeft van Vlaams Belang-propaganda, waarop premier Michel zich gesteund voelt door een meerderheid in het parlement die wél de goedkeuring van het pact steunt.
De dag dat premier Michel vertrekt om het pact goed te keuren, ontslaat hij de N-VA-ministers uit de regering. Hij keurt het pact goed met de woorden “mijn land staat aan de juiste kant van de geschiedenis”. “Een fluim in ons gezicht”, zegt De Wever:
Het struikelende einde van het Zweedse experiment is een feit. België heeft op dat moment een minderheidsregering Michel II, die op zoek gaat naar steun bij linkse partijen. Als die piste vruchteloos blijkt, valt de ploeg helemaal uiteen. Op 18 december 2018, bijna exact een jaar geleden, dient premier Charles Michel zijn ontslag in bij de koning.