Is "blauw licht" nu slecht voor je slaap of niet?
Het idee dat kunstmatig blauw licht van schermen mensen wakker houdt 's nachts, zou wel eens niet kunnen kloppen. Dat zeggen alleszins enkele wetenschappers van de University of Manchester, in het Verenigd Koninkrijk. Volgens hen zouden een gedempt koel licht 's avonds en een helder warm licht overdag net gunstiger kunnen zijn voor onze gezondheid.
Iedereen heeft een dagelijks terugkerend, biologisch slaap-waakritme dat loopt over ongeveer 24 uur. Ons lichaam reageert op elementen in onze leefomgeving, zodat het wakker is overdag, en slaperig 's avonds en 's nachts. Wetenschappers noemen dat het circadiaans ritme, in de volksmond is dat onze biologische klok. En die bepaalt mee ons slaappatroon, onze lichaamstemperatuur, immuunsystemen en zelfs de vrijgave van hormonen. Onze biologische klok is dus heel belangrijk.
De laatste jaren wordt steeds vaker gewaarschuwd voor de gevaren van kunstmatig licht, en de manier waarop het onze biologische klok overhoop kan halen. Daarbij wordt vooral gekeken naar blauw licht, het licht dat van onze computers en smartphones komt.
Dat blauwe licht verstoort ons slaappatroon en het advies is dan ook om schermtijd voor bedtijd zoveel mogelijk te beperken. Veel smartphones en andere schermen hebben vandaag de dag ook een filter om het blauwe licht uit te schakelen.
Wetenschappers van de University of Manchester stellen zich in een nieuw onderzoek vragen bij die stelling. Volgens hen zou blauw licht onze slaap niet zo hard verstoren als we denken. Integendeel, gedimd koel licht 's avonds en helder warm licht zou gezonder zijn, omdat het meer aanleunt bij de manier waarop natuurlijk licht doorheen de dag evolueert.
Kegels en staafjes, licht en kleuren
Ogen bevatten zenuwcellen die licht en kleur waarnemen, respectievelijk de staafjes en de kegeltjes. Staafjes zorgen ervoor dat we bij weinig licht toch iets kunnen waarnemen, kegeltjes zorgen ervoor dat we kleur kunnen zien. De kegeltjes maken een onderscheid op basis van de golflengte van het licht. Met de kegeltjes die gevoelig zijn voor kortgolvig licht, zien we blauw tot violet, met de kegeltjes die gevoelig zijn voor middengolvig licht groen, met de kegeltjes die gevoelig zijn voor langgolvig licht geel tot geelgroen. Aan de hand van het verschil tussen de golflengten kunnen we andere kleuren zien.
In onze ogen zitten naast de staafjes en kegeltjes nog andere lichtgevoelige zenuwcellen, maar die helpen ons niet om te kunnen zien. Ze "lezen" het licht als een beïnvloedende factor op onze biologische klok. Als die zenuwcellen licht opvangen, gaan ze melanopsine produceren. Dat is een stof die onze hersenen vertelt om wakker en alert te blijven en de productie van het slaaphormoon melatonine onderdrukt. Hoe helderder het licht dat de cellen opvangen, hoe sterker ze melanopsine aanmaken, en ons lichaam dus aansporen om wakker te blijven.
Andere onderzoeken hebben getoond dat melanopsine makkelijker kortgolvig licht kan detecteren. Licht dat een blauwige, koele kleur verspreidt, dus. Van daaruit volgt de redenering dat melanopsine ook makkelijker reageert op blauw licht. Met andere woorden, onze hersenen sneller zou vertellen om wakker te blijven. En laat computer- en andere schermen nu vooral dat kortgolvige, blauwe licht verspreiden.
Koel, gedimd licht beter dan warm, helder licht
In het onderzoek stelden de wetenschappers de muizen bloot aan licht, waarbij ze de helderheid aanpasten van helder naar donker, en de kleur van blauw (koel) naar geel (warm). Ze bekeken vervolgens welk effect dit had op de lichtcellen die onze biologische klok mee in de gaten houden.
De wetenschappers merkten op dat helder licht in eender welke kleur vooral stimulerend werkte, en niet rustgevend. Wat ook te verwachten was. Maar als ze het licht minder helder maakten, dimden dus, zagen ze dat het blauwe licht rustgevender was dan het gele licht. Hoe kan dat?
Als je wil vermijden dat licht een sterke invloed heeft op je lichaamsklok, zou gedimd en blauw licht de beste optie zijn.
Volgens hoofdonderzoeker Tim Brown komen de vaststellingen van zijn team overeen met wat er gebeurt in de natuur, met warm, helder daglicht. "Overdag is het licht dat ons bereikt relatief wit of geel. Dat heeft een sterk effect op onze biologische klok. Als de zon begint onder te gaan en het donker wordt, wordt het licht blauwer", legt hij uit aan BBC.
"Dus als je wil vermijden dat licht een sterke invloed heeft op je lichaamsklok, zou gedimd en blauw licht de beste optie zijn." Omgekeerd zou helder wit of warm licht beter zijn om wakker en alert te blijven.
Wat betekent dit nu eigenlijk voor onze schermpjes?
De meeste smartphones en andere schermtoestellen hebben speciale filters om het blauwe licht te beperken. "Eerdere onderzoeken stelden dat blauw licht een sterke invloed heeft op je biologische klok", verklaart Brown. "Maar onze waarneming van kleur gebeurt door de kegeltjes in onze ogen. Maar de zenuwcellen die melanopsine aanmaken, reageren op licht, niet op kleur."
"En wat mensen momenteel doen, is de kleur van het licht op hun schermen aanpassen, de schermen een geligere kleur geven", zegt Brown. "Het verandert amper iets aan de helderheid. Volgens ons heeft het veranderen van de kleur dan ook een tegenovergesteld effect."
Het onderzoek heeft volgens de wetenschappers belangrijke gevolgen voor het ontwerp van verlichting en van schermen, met de bedoeling om een gezond slaap-waakritme te kunnen blijven houden. Al is nog meer onderzoek nodig.
Muizen
Deze studie is uitgevoerd op muizen, nachtdieren dus. Het moet dus nog bevestigd worden of het resultaat wel ook van toepassing is op mensen. Volgens de onderzoekers is de manier waarop licht onze biologische klok beïnvloedt bij alle zoogdieren -ook mensen- ongeveer hetzelfde.
Ze denken daarom dat hun bevindingen ook gelden voor ons, maar willen dit zelf voort onderzoeken.