Het is erger dan schijnheilig als de Vlaamse regering "peulschil" van 150.000 euro schenkt aan De Warmste Week

Politiek gaat uiteindelijk over één ding: geld. Show me the money! Toon me waar de regering haar inkomsten vandaan haalt en waar ze haar uitgaven aan spendeert, en ik zal je zeggen waar die regering ideologisch staat. De echte kleuren van een coalitie kunnen er anders uitzien dan haar ideologische kleuren. 

Meer en vaak anders dan de met bazuingeschal verkondigde ambities laat een begroting zien welke sociaaleconomische koers een regering wenst te varen. Alle overschrijdingen van het begrotingsevenwicht ten spijt, kan een regering immers in meer maar ook mindere mate de middelen uitgeven die ze heeft of meent te zullen hebben. Er moeten dus keuzes worden gemaakt. Dit doen we nog, dat niet meer. Deze groepen en initiatieven pakken we centen af, die laten we gerust of stoppen we centen toe. 

De keuze is haast nooit neutraal, behalve het ja voor uitgaven die verplicht of vanzelfsprekend zijn en het neen tegen uitgaven die evident nutteloos of inefficiënt bleken (al worden laatstgenoemde vaak behouden, omdat ze de achterban bedienen).

De keuze is bijna altijd subjectief of ideologisch. Achter elke wijziging in de begroting zit een uitgesproken maar niet altijd voor de burger duidelijk mensbeeld. Hoe kijkt men tegen de mens aan: als allereerst gelijk in waardigheid of als allereerst nuttig voor de economie? 

Het krakeel over de federale regering gaat in wezen daarover (het thema confederalisme is een schaamlapje om de ware keuze te verbergen). Het Vlaamse regeerakkoord en de eerste "realisaties" ervan laten immers zien dat men het sociaaleconomische (Rijnlandse) model van vrije markt, sociale controle en overleg wenst te verlaten waarop Europa zijn succesvolle sociaaleconomische  politiek bouwde. Dat model van vrijheid, solidariteit en verantwoordelijkheid werd in grote mate gedeeld door links en rechts, christendemocraten, sociaaldemocraten en liberalen

Dat kon, omdat allen - mits nuances - het eens waren over ons westerse mensbeeld. Dat mensbeeld was de gelijkwaardigheid in verbondenheid van vrije mensen, waardoor de politiek erop was gericht "dat allen deel kunnen hebben aan het succes" (Ludwig Erhard).

Als men het er vandaag niet langer over eens is dat economische groei samen hoort te gaan met sociale bescherming en de vrijheid met solidariteit, is het omdat niet iedereen meer vindt dat alle mensen gelijkwaardig zijn en niet iedereen erop staat dat elkeen kansen moet krijgen volgens draagkracht. Dat is wat we zien in het Vlaamse regeerakkoord en horen in de stampij rond de federale regeringsvorming.

In tijden van krapte moet worden bezuinigd, bespaard, anders verdeeld, uitgaven geschrapt, met subsidies geschoven, nieuwe inkomsten gezocht, belastingen anders ingeschaald. De vraag is: waar haal je weg en waar leg je bij? Bij zorg, economie, cultuur, mobiliteit, infrastructuur, onderwijs, veiligheid, dienstverlening, sociale zekerheid, pensioenen, overheid...? 

Iedereen moet gelijk inleveren, luidt het dan. Daar heeft men zelfs een mooie term voor bedacht: de kaasschaaf. Overal een plakje weg, eerlijker kan toch niet! Men schaaft dunne plakjes af, zodat de vermindering amper wordt gevoeld. Is dat zo? Een volle kaasbol voelt dat schaafwondje niet, maar voor een plak kaas is de kaasschaaf een dodelijk wapen.

De hoge inkomens dragen het meeste af, tenzij financiële constructies ervoor zorgen dat ze geen belastingen betalen. Is dat zo? De economie en de bedrijven dragen al genoeg lasten, zeggen werkgeversorganisaties. Is dat zo? Ieder draagt zijn steentje bij, toch? Maar een grote steen in de miljardenportefeuille van een rijke weegt duizenden malen minder dan een klein steentje in de portemonnee van een arme. 

Anders gezegd, wie weinig heeft, draagt met een zelfde bijdrage relatief veel meer bij dan wie veel heeft. Daar hield ons West-Europese sociaaleconomische model altijd rekening mee: men droeg bij naar draagkracht en niet volgens het kaasschaafmodel, de sterkste schouders droegen de zwaarste lasten. Dat lijkt vandaag niet meer vanzelfsprekend.

Begin van de jaren tachtig beschreef Herman Deleeck de ongelijke verdeling van de sociale overheidsuitgaven: wie al meer heeft krijgt ook meer, zodat uiteindelijk de rijke rijker wordt en de arme armer. Hij noemde dat het Mattheüseffect (naar de parabel van de talenten). 

Wat we vandaag meemaken, is nog erger: niet alleen krijgt de arme in absolute cijfers minder dan de rijke, hij wordt ook nog eens in relatieve cijfers meer afgepakt dan de rijke. Ik noem dat het Marcuseffect. 

Naar Marcus 12,41-44: Jezus ziet een arme weduwe een muntje gooien in de offerkist van de tempel. Hij zegt: "Die arme weduwe heeft het meest geofferd van allen die iets in de offerkist wierpen; allen wierpen ze er iets in van hun overvloed, maar zij offerde van haar armoe al wat ze bezat, alles waar ze van leven moest."

Hiermee wilde Jezus niet zozeer de vrouw prijzen voor haar generositeit als wel de rijken aanklagen voor hun schijnheiligheid en de zogenaamd "genereuze" rijke klasse de mond snoeren die pocht: "Kijk eens hoe goed we zijn, hebben we niet al genoeg bijgedragen?"

"Hebben we al niet genoeg bijgedragen?" uit de mond van sommigen, klinkt vandaag zelfs nog schijnheiliger. Die weduwe van toen gaf uit vrije wil, de minstbedeelde van vandaag wordt verplicht om in te leveren op de steun "waar ze van leven moet".

Ik hoop dat de Vlaamse regering dit jaar aan De Warmste Week geen cheque van 150.000 euro schenkt (zoals vorig jaar). Zo'n "peulschil" met breed gebaar voor het goede doel is, nadat de regering honderden miljoenen van zo veel goede doelen heeft afgepakt, erger dan schijnheilig.