Rapport over zaak-Julie Van Espen erg scherp: rechtbank maakte verschillende fouten
De Hoge Raad voor de Justitie (HRJ) heeft in het dossier Steve Bakelmans verschillende disfuncties vastgesteld, zowel in eerste aanleg als bij het hof van beroep. Zo had de rechter van de correctionele rechtbank onvoldoende informatie om een grondige risico-inschatting te doen, en is het dossier op het hof van beroep niet als prioritair beschouwd, hoewel dat wel had gemoeten.
Julie Van Espen verdween op 4 mei 2019. De studente uit Schilde was thuis met de fiets vertrokken richting Antwerpen, waar ze met vriendinnen had afgesproken, maar kwam daar nooit aan. Twee dagen later werd haar lichaam gevonden in het Albertkanaal in Merksem. Diezelfde dag werd Steve Bakelmans gearresteerd, die bekende dat hij de 23-jarige studente had gedood toen ze zich hevig verzette bij een verkrachtingspoging.
Steve Bakelmans werd eerder, op 6 november 2016, opgepakt na een klacht voor verkrachting van zijn ex-partner. De raadkamer verwees hem op 27 januari 2017 door naar de correctionele rechtbank en liet hem onder voorwaarden vrij.
“Maar die voorwaarden gelden maar voor drie maanden, waarna de man vrij is zonder voorwaarden”, zegt Christian Denoyelle, voorzitter van het Nederlandstalig College van de HRJ. “De correctionele rechtbank veroordeelt hem op 30 juni 2017 tot 4 jaar cel maar beveelt niet de onmiddellijke aanhouding. Maar in het dossier zat bijvoorbeeld geen opsluitingsfiche, waarin de rechtbank had kunnen lezen dat Steve Bakelmans zich bij een eerdere veroordeling al herhaaldelijk aan zijn straf had onttrokken. De risico-inschatting kon dus niet volledig gebeuren.”
Fouten op alle niveaus
Bij de politie
Steve Bakelmans bekent eind 2016 zijn ex-partner verkracht te hebben, maar weigert erover ondervraagd te worden. De politie en de onderzoeksrechter dringen niet aan. Gevolg: de rechter krijgt tijdens het proces maar een oppervlakkig beeld van Bakelmans.
Bij de rechter in eerste aanleg
De procureur op eerste aanleg vraagt na de veroordeling tot vier jaar cel de onmiddellijke aanhouding van Bakelmans. De rechter meent dat er geen vluchtgevaar is en weigert Bakelmans direct op te sluiten. Nochtans was Bakelmans enkele keren ontsnapt bij het uitzitten van een eerdere gevangenisstraf. Dat kon de rechter niet weten want de opsluitingsfiche van Bakelmans stak niet in het dossier.
Bij de psychiater
Een psychiater onderzoekt Bakelmans één keer gedurende een uurtje in de gevangenis en concludeert dat Bakelmans geen gevaar is. Op basis van dat verslag wordt Bakelmans vrijgelaten, in afwachting van zijn proces in beroep.
Bij de procureur
Bij zijn vrijlating krijgt Bakelmans voorwaarden opgelegd voor drie maanden. De procureur vergeet die nadien te verlengen. Bakelmans verdwijnt volledig van de radar van justitie.
Bij de advocaat-generaal van het hof van beroep
Hij weet niet welke straf zijn collega in eerste aanleg tegen Bakelmans heeft gevorderd en bestempelt het dossier verkeerdelijk als ‘niet-prioritair’.
Bij het parket-generaal
Dat heeft een interne controle voor prioritaire dossiers, zoals zedenzaken. De interne controle werkt onnauwkeurig en merkt niet op dat het dossier-Bakelmans blijft aanslepen.
Grootste problemen bij hof van beroep
Het is evenwel op het hof van beroep waar de grootste problemen zich gesteld hebben. Zo beoordeelde het parket-generaal het dossier niet als prioritair, hoewel het dat volgens haar eigen criteria wel had moeten doen. Het dossier werd in mei 2018 ook ambtshalve uitgesteld door een tekort aan magistraten, waarna de kamer die het dossier moest behandelen zelfs gesloten werd.
“De 77 dossiers die de kamer moest behandelen, zijn bijna letterlijk in de kast gestoken zonder dat bekeken werd of er prioritaire dossiers tussen zaten”, aldus Christian Denoyelle. “Diezelfde kamer wordt in mei 2019 heropgestart en Bakelmans wordt gedagvaard, maar nog voor zijn dossier kan behandeld worden, komt Julie Van Espen om het leven.”
“Interne werking werd al aangepast”
Het hof van beroep in Antwerpen heeft naar aanleiding van de moord op Julie Van Espen haar interne werking al doorgelicht en aangepast, ongeacht het nog bestaande personeelstekort. Dat zegt het hof in een reactie op het rapport van de Hoge Raad voor de Justitie (HRJ) over het bijzonder onderzoek naar het dossier van Steve Bakelmans.
Het hof van beroep zegt in een persmededeling dat het het lijvige rapport van de HRJ met grote aandacht zal bestuderen, maar wil nu al stellen dat het grondig en tijdig afwerken van zaken altijd al zijn hoofdbekommernis is geweest. “Dit geldt des te meer voor zaken die de veiligheid van de maatschappij raken”, klinkt het.
“Net zoals de wetgever - die de wet heeft aangepast waardoor de onmiddellijke aanhouding nu ook mogelijk is wanneer er een risico op recidive is - hebben ook wij niet gewacht op de inzichten van de HRJ om onze werking door te lichten na de feiten die zich in het voorjaar voordeden. Ondertussen hebben wij onze interne werking al aangepast, ongeacht het nog bestaande personeelstekort.”
Zo werd op 1 september 2019 een nieuwe en bijkomende strafkamer ingericht, gespecialiseerd in zedenzaken. De interne organisatie werd bovendien herschikt, zodat er op termijn in verhouding minder burgerlijke rechters nodig zijn en er meer strafkamers kunnen worden ingericht.
Er worden ook inspanningen geleverd om de weinige opengestelde vacatures te kunnen invullen met rechters gespecialiseerd in strafrecht. In afwachting daarvan worden intern een aantal burgerlijke rechters aangemoedigd gespecialiseerde opleidingen in het strafrecht te volgen.
Voorts is er voortdurend een-op-eenoverleg tussen de procureur-generaal en de eerste voorzitter van het hof van beroep om elkaar eventuele pijnpunten te signaleren in de afhandeling van de strafzaken.
“Het rapport zal grondig geanalyseerd worden. Allicht zullen deze ‘ogen van derden’ een nieuw inzicht geven in onze interne werking, en dergelijke nieuwe inzichten zijn steeds welkom. Het hof van beroep engageert zich om de eventuele aanbevelingen die zich in dit rapport bevinden, alleszins ter harte te nemen, en nauwkeurig te onderzoeken of de implementatie van de aanbevelingen de interne werking van het hof nog kunnen verbeteren”, besluit het hof.
“Bijkomende maatregelen staan op de agenda”
Het Antwerpse parket-generaal zegt in een reactie dat het de aanbevelingen van de Hoge Raad voor de Justitie (HRJ) ter harte zal nemen. De interne werkingsprocessen werden intussen al verfijnd, maar er staan nog bijkomende maatregelen op de agenda.
“Het is als OM onze belangrijkste drijfveer om te streven naar een toekomst waar een ieder, volwassene of kind, zich persoonlijk kan ontplooien binnen een veilige en rechtvaardige samenleving. In deze doelstelling stelt de HRJ vast dat wij in de zaak Steve Bakelmans tekort zijn gekomen”, zegt het parket-generaal.
Sinds de moord op Julie Van Espen werd volgens het parket-generaal verder gestreefd naar het optimaliseren van de afhandelingstijd van de steeds toenemende toevloed van strafdossiers in graad van hoger beroep en dit in permanent overleg met de eerste voorzitter van het hof van beroep.
“De door de HRJ gemaakte aanbevelingen zullen ter harte worden genomen en tegen het licht van de werking van onze respectievelijke organisaties worden gehouden. Bijkomende maatregelen staan op de agenda.”
“Zeker wat betreft de prioritaire dossiers (zoals onder meer zedendelicten en feiten waarbij de fysieke integriteit in het gedrang kwam) dient men waakzaam te zijn en vooral te blijven wat betreft de doorlooptijden, reden waarom de interne werkingsprocessen ondertussen nog verfijnd werden op het niveau van de zetel en het OM”, besluit het parket-generaal.
Lees ook
Geselecteerd door de redactie
