Is jagen op de patrijs nog wel verantwoord? ‘Overbejaging vormt een reëel risico’

Tik ‘patrijs’ in op Google en je krijgt meteen een recept bovenaan de zoekresultaten. Zeker in de eindejaarsperiode is deze vogel een gegeerd wildgerecht. Sommige jagers slagen er zelfs in om hun eigen patrijs te schieten om die vervolgens op te eten. Zo werden er in 2016 in Vlaanderen nog ruim 14.000 patrijzen geschoten.

Maar die traditie zou tot het verleden kunnen gaan behoren, want de populatie in Vlaanderen slinkt snel. Dat leidt het Instituut voor Natuur-en Bosonderzoek (INBO) af uit de tellingen voor het project Algemene Broedvogels Vlaanderen en uit de aantallen die jagerseenheden doorgeven. Tussen 2007 en 2016 is zo’n 56 procent van de patrijzen in Vlaanderen verdwenen. Ook blijkt dat het aantal patrijzen dat ‘wildbeheereenheden’ (WBE’s) afschieten met 39 procent is gedaald.

“De grootste oorzaak is intensievere landbouw”, zegt Thomas Scheppers van het INBO. Omdat de jonge kuikens afhankelijk zijn van insecten en de nesten op de grond voldoende dekking nodig hebben, is de patrijs erg gevoelig voor steeds grotere open akkers en voor pesticiden. Het betekent minder bescherming tegen roofdieren, zoals vossen, en te weinig insecten.

Hulp van landbouwers

Wel bieden landbouwers vaker hulp. Zij kunnen subsidies krijgen die het economisch verlies compenseren wanneer ze akkers inzaaien met meer natuur voor deze vogels, zoals grasstroken en voedselgewassen. Tussen 2015 en nu is het aantal ‘akkervogelmaatregelen’ bijna vervijfvoudigd. 

Of het op korte termijn voldoende kan zijn, betwijfelt Scheppers. “Tien procent van het akkerlandschap zou weer natuur moeten worden”, zegt hij. “Dat zie ik niet meteen gebeuren.” En dat baart milieuorganisaties zorgen, want de benarde situatie van de patrijs betekent dat ook andere akkervogels het moeilijker krijgen. Scheppers: “De patrijs is een barometer voor onze akkernatuur en een indicatiesoort, zoals de panda of de tijger in Azië. Stelt hij het slecht, dan stellen ook anderen het slecht.”

Op de patrijs wordt ook gejaagd. “Op de Rode Lijst van broedvogels valt hij in de categorie ‘Kwetsbaar’, maar de jacht is open”, zegt Scheppers. Wetgeving uit 2008 laat duurzaam jagen op de patrijs toe. WBE’s moeten dan in de lente aangeven hoeveel patrijzen ze in hun gebieden tellen. Pas vanaf een bepaalde drempelwaarde mogen ze de soort bejagen.

Daarmee zijn echter twee merkwaardigheden aan de hand, stelt de INBO-studie. Zo rapporteert een aantal WBE’s ‘erg hoge aantallen’ in de lente. Bovendien is het aantal WBE’s dat op patrijs mag jagen tussen 2008 en 2019 gestegen van 99 naar 107, terwijl de populatie dus net sterk is gedaald.

Cowboys

“Wij betwijfelen dan ook of de patrijzenjacht nu nog overal duurzaam is”, zegt Scheppers. “Sommige WBE’s lijken te hoge cijfers door te geven. Daarom bepleiten wij nieuwe regels en de tijdelijke sluiting van die jachtgebieden waar de soort overbejaagd is of in zeer lage aantallen voorkomt.”

Jagersvereniging Sint-Hubertus ziet dat niet zitten.

“Na de wolf wordt dit hét grote jachtdebat van deze legislatuur”, zegt woordvoerder Maarten Goethals. “Niet de jacht, maar de landbouw is de grootste boosdoener. Ook weten we dat de huidige telmethode niet echt betrouwbaar is. Daardoor zijn er volgens ons hier en daar onderschattingen.”

De jagersvereniging benadrukt verder dat de jacht stilleggen de patrijs niet per se goed en zelfs slecht kan uitkomen. Goethals: “In Nederland is de jacht verboden, maar de patrijs doet het niet beter. En men moet ook beseffen dat jagers veel inspanningen leveren om de bij hen zo geliefde soort in stand te houden. Het kan dat er hier en daar enkele cowboys zijn die overbejagen, maar veel patrijsjagers helpen de soort. Ze leggen in overleg met landbouwers bijvoorbeeld grasstroken, hagen en korven met zadenmengsels aan. Verbied je de duurzame jacht, dan zal ook de hulp van de jagers aan de patrijs stoppen.”