Regering wilde ‘jobs, jobs, jobs’, maar vergat belangrijke obstakels weg te ruimen

Het was een passage uit een studie van de Nationale Bank over de Belgische export, waarover De Tijd berichtte. De indexsprong en de taxshift zijn door de bedrijven ten dele aangewend om de eigen winst te verhogen. Opvallend, want: waren die maatregelen van de regering-Michel niet in eerste plaats bedoeld om extra jobs te creëren?

Het bevestigt wat professor Economie Gert Peersman (UGent) afgelopen voorjaar al becijferde. Er kwamen onder premier Michel wel degelijk meer dan 300.000 jobs bij, maar daar hadden de taxshift en indexsprong weinig mee te maken, stelt hij. “Netto was er weinig of geen impact”, zegt hij. “Als je vergelijkt met de buurlanden, dan zouden we zelfs een grotere jobaangroei gekend moeten hebben.”

Hij ziet een aantal oorzaken. Zo is er te weinig concurrentie op de binnenlandse markt. “Je zou verwachten dat prijzen gaan dalen”, legt hij uit. “Het omgekeerde is gebeurd. Kijk naar de telecom- en energiemarkt, waar de Belgische consument nog altijd veel betaalt.” De winstmarges nemen zo toe. Bovendien, door die dominante positie laten bedrijven na om voldoende te investeren in innovatie en ontwikkeling. En dus finaal de nieuwe jobs die achterblijven. De strikte regulering is een ander pijnpunt. “Het vergt enorm veel papierwerk om een nieuw bedrijf op te richten.”

Buitenlandse werkkrachten

Peersmans collega Ive Marx (UAntwerpen) wil de regering nog best krediet geven voor de nieuwe jobs. “Maar dan nog moet je vaststellen dat die vacatures niet ingevuld geraken”, zegt hij. “In geen enkele andere Europese lidstaat, op Tsjechië na, is de spanning op de arbeidsmarkt zo groot, bewijzen cijfers van de Europese Commissie. Belgische bedrijven gaan op zoek naar buitenlandse werkkrachten, en heus niet alleen in de bouw of transport. De mensen met de juiste vaardigheden zijn gewoon niet voorhanden in eigen land.” 

De taxshift heeft de overheid veel geld gekost. Het probleem volgens Marx is dat er geen sociale return is. “Mensen die ver verwijderd zijn van de arbeidsmarkt, geraken nog steeds niet aan een job”, zegt hij. “Daarom dat het zo’n drama is dat de jobsdeal  er nooit is gekomen.” De regering-Michel had in 2018 een pakket maatregelen voor de arbeidsmarkt goedgekeurd, maar door de val van de regering werden die nooit uitgevoerd. Meer flexibiliteit kan volgens hem meer mensen aan de slag helpen. 

Bijkomend probleem, meer specifiek voor de exportbedrijven, is de slabakkende productiviteit van de Belgische werknemers, geven beide economen aan. Vroeger was die productiviteit een absolute troef van onze economie, maar de laatste jaren zijn we op dat vlak voorbijgestoken door de buurlanden. Dat zou evenzeer te wijten zijn aan een gebrek aan investeringen, zowel in mensen als in innovatie. Wie beter is opgeleid, zal zijn werk ook efficiënter uitvoeren. Met betere technologieën geldt dat evenzeer. 

Daar komt nog eens bij dat werknemers, maar evengoed leveranciers, hopeloos in de file staan. Het kost de economie handenvol geld. Maar vooral: het maakt dat lagere loonkosten, dankzij de regeringsingrepen, op die manier ook deels teniet worden gedaan. En dus onvoldoende nieuwe jobs opleveren.

Overgangsperiode

De vakbonden zien in de conclusies van de Nationale Bank hun gelijk bewezen. “Hier hebben we van bij het begin voor gewaarschuwd”, zegt ACV-woordvoerder David Van Bellingen. De werkgevers wijzen de kritiek van de hand. Edward Roosens, hoofdeconoom van VBO, wijst erop dat slechts een deel van de voordelen van de taxshift en de indexsprong terugvloeit naar de bedrijfswinst. “Zo’n 20 procent”, schat hij. “Je kan niet ontkennen dat er meer jobs zijn bijgekomen. Bedrijven investeren wel degelijk, en fors”, zegt hij. “Bijvoorbeeld in de digitale transitie. Maar momenteel zitten we in overgangsfase.”