‘Wolvin Naya is vermoord en ik weet door wie’

Zonder erop te letten stapt Jan Loos het verbodsbord voorbij. Vanaf hier is het bos verboden terrein voor fietsers en wandelaars, maar Loos haalt zijn schouders op. “De mensen uit de buurt doen dat ook. Zij zijn hier opgegroeid en komen hier al jaren wandelen.” Het is een druilerige, donkere dag in december en we staan op Kamp Beverlo, het militaire oefenterrein ten oosten van het Limburgse Leopoldsburg. Het is te zeggen: we bevinden ons niet op het terrein zelf, maar in de bufferzone tussen het kamp en het woongebied eromheen.

Loos spreidt zijn armen en kijkt om zich heen. “Dit is de crime scene”, zegt hij. “Vanuit dit gebied krijgen wij regelmatig meldingen over jagers die ’s nachts in de weer zijn met lichtbakken en met zware kalibers – regelrechte stropersmethodes.” Dit is ook het gebied waarin wolvin Naya en haar welpen werden doodgeschoten, zegt Loos. “Dankzij de wildcamera’s van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) wisten we dat Naya’s nes­telsite ongeveer hier was, op het noordelijk deel van het schietterrein van Kamp Beverlo.”

In januari 2018 kwam wolvin Naya via Nederland afgezakt uit Duitsland en betrok ze een leefgebied van zo’n tweehonderd vierkante kilometer in Noord-Limburg. Een half jaar later kreeg ze het gezelschap van mannetjeswolf August. Wat kenners voorspelden en waar liefhebbers op hoopten, kwam uit: Naya werd zwanger.

Maar welpen kregen we in het jaar van de wolf niet te zien. In het voorjaar van 2019 verdween Naya van de radar. Op de beelden van de wild­camera’s was ze het laatst te zien op 10 mei, hoogzwanger. “In de dagen en de weken daarna zien we August heen en weer lopen met prooien”, aldus Loos. “Duidelijk voedergedrag voor een moeder en haar welpen.”

Tot ook het fourageren plots ophield. Sinds eind mei loopt August doelloos rond. Loos: “Hij gedraagt zich als een vrijgezel.”

Anoniem telefoontje

Loos had al langer in de gaten dat er iets niet klopte, maar hij kreeg het niet hardgemaakt. Toen in augustus een anonieme tip binnenkwam bij het Agentschap Natuur en Bos waaruit bleek dat Naya gedood zou zijn, begon ook de overheid zich ermee te bemoeien. De Natuurinspectie startte een onderzoek en stelde tijdens een controle flagrante inbreuken vast op de jachtwetgeving. In de buurt van de nestelsite troffen agenten een illegale voederplaats en een strop aan. Toen ze het gebied met drones overvlogen, konden ze twee jagers betrappen die in de verboden zone, dicht bij het militaire terrein, met geladen wapens rondreden. Hun jachtverlof werd ingetrokken.

“Dat is geen bewijs”, weet ook Loos. “Maar het zegt veel over de jachttechnieken van de lokale wildbeheereenheid, De Zandhaas. Wat zij doen, dat is geen jacht meer, maar stroperij.” De Zandhaas ontkent elke betrokkenheid bij de verdwijning van Naya. Maar dat wel degelijk in de richting van jagers gezocht moet worden, blijkt volgens Loos onder meer uit een anoniem telefoontje dat hij in het voorjaar kreeg. “We hebben weer problemen gehad met de wolf”, zo klonk het toen op zijn voicemail. “Als de zaak niet opgelost wordt, dan gaan wij als jagers zelf maatregelen treffen.”

Het was 4 uur ’s ochtends en de beller was duidelijk aangeschoten. Maar met zijn Limburgse accent had hij, wellicht zonder dat hij het zelf goed besefte, duidelijk verwezen naar de mogelijke daders.

Veel jagers zijn niet gediend met de komst van de wolf. “Wild wordt schichtig als er een wolf in de buurt is”, zegt Loos. “Daar houden jagers niet van. Bovendien is de wolf een toppredator, terwijl jagers zichzelf als predatoren beschouwen.” Maar een wolf is bij lange geen competitie voor schietgrage jagers, zo blijkt uit cijfers. Jaarlijks worden in Limburg zo’n 7.000 stuks wild geschoten, terwijl een wolf maar om de drie dagen een verse prooi nodig heeft. “Wolven verslinden amper 100 stuks wild per jaar”, stelt Loos.

De verdwijning van Naya is wat Jan Loos betreft geen akkefietje. Hij neemt de term ‘moord’ in de mond. Voor Loos staat het als een paal boven water dat er straks iemand veroordeeld wordt voor het neerleggen van de wolf, een beschermde diersoort in België. De dader riskeert vijf jaar cel en een boete van 500.000 euro.

Het gerecht schakelde alvast een versnelling hoger. Vogelbescherming Vlaanderen, de vzw waaronder het in Limburg bekende Natuurhulpcentrum van Sil Janssen opereert, diende begin december een klacht in met burgerlijke partijstelling, waardoor het parket van Hasselt zich genoodzaakt zag een onderzoeksrechter aan te stellen. Van een onderzoek naar jachtinbreuken evolueerde het dossier naar een moordzaak.

“Momenteel zijn wij getuigen aan het ondervragen”, zegt Bruno Coppin van het Hasseltse parket. “Er is nog niemand in verdenking gesteld.”

Voor Loos is het zo klaar als een klontje. “Dit is het werk van professionals. Je trekt niet zomaar het bos in om een wolf neer te leggen. Naya leefde in een gebied dat zich uitstrekt over Lommel, Hechtel-Eksel, Leopoldsburg, Peer, Oudsbergen en Houthalen-Helchteren. Als je daarin een wolf wilt schieten, dan moet je maandenlang geduld oefenen. Je moet over terreinkennis beschikken om te kunnen patrouilleren bij schemering, omdat de wolf zich alleen dan laat zien. Je hebt ook een cameranetwerk nodig.”

In zo’n groot gebied zijn meerdere wildbeheereenheden actief. Waarom wijst Loos zo nadrukkelijk naar De Zandhaas? “Als we voortgaan op de waarnemingen, is Naya eind mei, begin juni vermoord – de periode van haar bevalling. Dat is het domste wat je kunt doen, want een wolf loopt op dat moment niet meer rond. Ze blijft in haar nestelsite en die lag in het jachtgebied van De Zandhaas. Toen Naya’s dood bekend raakte, heeft zich bij ons een kroongetuige gemeld die in de week van de moord en op de plaats van de moord jagers van De Zandhaas heeft gezien die schapenkarkassen aan het uitleggen waren om de wolf te lokken. De getuige heeft de daders herkend.” Loos twijfelt niet. “Naya is vermoord en ik weet door wie. En wees gerust: dat heb ik de onderzoeksrechter ook al verteld.”

“Je kunt geen voet op het terrein van De Zandhaas zetten zonder dat die organisatie je te stekken heeft”, gaat Loos vastberaden door. “Ze beschikken over jeeps en terreinwagens en zijn zelfs ’s nachts op hun hoogzitters te vinden, vanwaar ze de omgeving afspeuren met nachtkijkers. Dat laatste mag, omwille van de bijzondere bejaging van everzwijnen, die in de streek een heuse plaag vormen.

“De jagers gedragen zich voorts alsof de bufferzone, waar je niet mag komen, van hen is en stellen zich agressief op tegenover de boswachters van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), die ongewapend rondlopen. Zo’n boswachter denkt wel twee keer na voor hij een jager van De Zandhaas aanspreekt op zijn gedrag. Toen wij met onze vzw Landschap een weekendcursus wolvensporen organiseerden in het Pijnven, pal in het jachtgebied van De Zandhaas, zijn wij zwaar geïntimideerd door hun jagers, die met pick-ups op ons af kwamen gereden.”

Willy Vanhelden, voorzitter van wildbeheereenheid De Zandhaas, het gebied waarin Naya wellicht werd geschoten, gaf in een gesprek met De Morgen toe dat hij in het buitenland herhaaldelijk op wolven heeft gejaagd tijdens jachtsafari’s.

“Ik zeg voor alle duidelijkheid niet dat Vanhelden de wolf heeft geschoten”, aldus Loos. “Maar met zo’n figuur creëer je wel een sfeer waarin zulke feiten kunnen gebeuren. Vanhelden is een onvervalste trophy hunter. Met zijn dochter en kleinkind gaat hij op wolvenschietreizen, onder andere naar Kirgizië, en onderneemt hij andere slachtsafari’s”, zegt Loos. “Maar het is toch hallucinant als je bedenkt dat het ANB net aan zijn wildbeheereenheid de zorg toevertrouwde voor Naya en haar pups.”

“Daar hebt u niets mee te maken”, klinkt het wanneer we Neerpeltenaar Willy Vanhelden per telefoon vragen naar een reactie op de betichtingen. “Of vindt u het normaal dat mijn dochter en kleinzoon hierbij betrokken worden? Schande! Schending van de privacy en de mensenrechten! Ik ga klacht indienen. En beeld u maar niets in, want ik ben dit gesprek aan het opnemen. Ik ben trouwens geen voorzitter meer: twee maanden geleden heb ik mijn ontslag gegeven. Mijn gezondheid begon eronder te lijden.”

Vanhelden zegt “van niets” te weten wanneer we willen weten wat zijn collega-jagers met gewapende geweren in de bufferzone deden. “De Zandhaas heeft zeventig leden. Ik kan die toch godverdomme onmogelijk allemaal controleren?” Over zijn reizen naar Kirgizië: “Ik ga op reis naar waar ik wil!” Over het feit dat je geen wolven mag schieten in België: “Apenland”. Over Welkom Wolf: “Zij zijn degenen die het nest van Naya hebben verstoord. Trouwens, wie vraagt er nu 275 euro om naar de wolf te komen kijken?” (Vanhelden doelt op het wolvenweekend waarover Loos het daarnet had, red.) En ten slotte, over Naya: “Wie zegt dat ze dood is?”

30.000 euro tipgeld

Ook Sil Janssen van het Natuurhulpcentrum is niet te spreken over de mensen van De Zandhaas. “Zwaar volk”, zegt hij. “Toen de Natuurinspectie twee van hun jagers betrapte in de verboden zone, ging het zogezegd om een eerste overtreding. Allee, komaan. Eén controle was blijkbaar al voldoende om een strop en een illegale voederplaats te ontdekken. Wat is daar het afgelopen jaar allemaal gebeurd dat niemand gezien heeft?”

Janssen betoogt dat Limburg net een wolf nodig heeft om de overpopulatie van everzwijnen aan te pakken. “De natuur stuurt ons de beste hulp die we kunnen krijgen en wat doen wij? Wij schieten de wolf. De jagers beweren dat zij het everzwijnenprobleem aankunnen, maar uit de afschot­statistieken van het INBO blijkt het tegendeel. Vorig jaar zijn in Vlaanderen 1.600 evers geschoten, waaronder veel jongen en amper volwassen zeugen. Jongen hebben malser vlees en zijn gemakkelijker te slepen en te versnijden. De jagers houden het everzwijnenprobleem net in stand.”

Het Natuurhulpcentrum is een van de partners die een beloning uitlooft van 10.000 euro voor een tip die naar de daders leidt. “Dat geld komt niet van ons”, verduidelijkt Janssen. “Het is ons aangeboden. Animal Rights was de eerste die een bedrag uitloofde, daarna kregen wij en ook Vogelbescherming Vlaanderen een aanbod van een zakenman.” In totaal gaat het om 30.000 euro, maar het geld is nog niet uitbetaald.

Toch liepen bij het Natuurhulpcentrum al een aantal tips binnen. “In Peer zijn laatst enkele alpaca’s doodgebeten. Daar hebben toen een tijdje elke avond jagers postgevat in jeeps die nachtkijkers bij zich hadden. Iemand heeft een jager met een dood schaap zien slepen dat duidelijk als lokaas moest dienen en heeft ons een beschrijving van de auto bezorgd”, aldus Janssen. Maar de gouden tip zat er niet tussen.

Volgens Jan Loos valt er perfect samen te leven met wolven. Hij betoogt dat het dier ons ecosysteem compleet maakt. “De wolf staat aan de top van de voedselketen. Maar we zijn het afgeleerd om ermee samen te leven. Ik heb geen medelijden met mensen wier dieren worden aangevallen door een wolf, ik vind het alleen erg voor de schapen die worden doodgebeten. De bevolking is voldoende gewaarschuwd en ingelicht hoe ze zich kan beveiligen tegen de wolf. Een omheining alleen is niet voldoende, een wolf graaft daar onderdoor. Het enige wat helpt, is schrikdraad van 6.000 volt. De overheid betaalt daar trouwens 80 procent van terug.”

Tweehonderd jaar geleden zijn de wolven uitgeroeid in Europa. Sinds 2000 verspreiden ze zich opnieuw vanuit de Apennijnen in Italië. Via de Alpen en Frankrijk geraken ze tot bij ons. Ook vanuit Polen komen wolven via Duitsland onze richting uit – zo zijn Naya en August in België geraakt. Loos heeft het over een olievlek die uitdijt. “Het laat zich voorspellen dat er nog meer wolven zullen komen. Vlaanderen is daar zeker geschikt voor: het leefgebied van Naya lijkt immers erg op haar geboortegebied. Meer nog: het zal geen vijf jaar meer duren voor de eerste jakhals, een soort kleine wolf, opduikt in België – ik heb alvast het webdomein welkomjakhals.be gereserveerd. Nu al zijn er rare waarnemingen die erop wijzen dat het niet om een wolf kan gaan.”

En August? Die is alive-and-kicking, zo blijkt. In Balen, net over de Antwerpse provinciegrens en dichtbij zijn gekende territorium, beet hij in de kerstnacht een malse wallaby dood. De twee kangoeroe’s die de dag voordien in het Limburgse Beringen werden doodgebeten, zijn wellicht niet het werk van August, vermoedt Loos. “Een wolf bijt zijn prooi dood in de hals. In Beringen is het bijtgedrag wellicht toe te schrijven aan een vos of een hond.” Wat ook kan, is dat er een nieuwe wolf in het land is. De saga duurt voort.

Wie denkt een wolf te hebben gezien of meer info wil, kan terecht op welkomwolf.be