Met oudjaar is vuurwerk verboden, maar kan politie dat wel handhaven?

“We hebben als beschaafde samenleving de verdomde plicht het vermijdbare dierenleed ook effectief te vermijden.” 

In een recente brief wil minister van Dierenwelzijn Ben Weyts (N-VA) de steden en gemeenten herinneren aan het nieuwe Vlaamse decreet over vuurwerk tijdens oudjaar. De knallende feestvreugde bij mensen doet dieren meestal huiveren. En voor mensen is het uiteraard ook gevaarlijk. 

Vroeger mocht iedereen vuurwerk afsteken, tenzij het gemeente- of stadsbestuur dat expliciet verbood. Sinds eind mei is het door het nieuwe decreet andersom: het afsteken van vuurwerk is in Vlaanderen verboden, tenzij een bestuur expliciet de toestemming geeft. 

“Lokale besturen kunnen toestemming geven aan hun burgers om op bepaalde tijdstippen en bepaalde plaatsen vuurwerk af te steken”, zegt Michaël Devoldere, de woordvoerder van Weyts. “Maar het is niet meer de bedoeling dat de vuurpijlen je langs alle kanten om de oren vliegen.” 

Uit een rondvraag van VTM en Het Laatste Nieuws blijkt dat slechts een op de vijf gemeenten een totaalverbod oplegt. In veel steden en gemeenten is het mogelijk met oudjaar rond middernacht het vuur aan de lont van een vuurwerkpijl te steken. Dat kan bijvoorbeeld in Brugge, Mechelen en Gent. 

In Genk pakt de politiezone CARMA met een primeur uit. Met de gloednieuwe drones kunnen de agenten vanuit de lucht kijken of iedereen zich aan de regels houdt. “Het mag hier tussen 23 en 2 uur”, zegt burgemeester Wim Dries (CD&V). “Tussen kerst en nieuwjaar krijgen we altijd veel klachten over vuurwerk, omdat dieren er veel last van hebben. We hebben vorig jaar ook quadteams van de politie ingezet. Maar die hadden niet zo veel succes, ze waren eigenlijk altijd te laat. Met de drones krijgen we een beter zicht op de locaties waar vuurwerk wordt afgeschoten, zodat we sneller ter plaatse zijn. Vanuit de lucht kunnen we ook volgen waar overtreders naartoe vluchten.”

Ondanks het verbod valt het voor stadsbesturen niet altijd mee overtreders bij de kraag te vatten. Vorig jaar heeft de politie in Genk maar enkele overtreders kunnen betrappen. “Het is nog zoeken naar een wondermiddel”, zegt Dries. “Je kan het verbieden, maar je moet het ook kunnen handhaven, zeker als de verkoop toegelaten blijft.” 

Andere steden zijn strenger in hun aanpak. In Aalst of Antwerpen kan de burgemeester een uitzondering op het verbod verlenen, maar dat is nog niet gebeurd. In de voorbije jaren zijn in Aalst overtreders tegen de lamp gelopen, al zit het aantal overtredingen in een ‘dalende trend’. “Maar het is niet makkelijk om dat vast te stellen”, zegt burgemeester Christoph D’Haese (N-VA). “We moeten daar eerlijk in zijn.” 

De reden is dat iedereen het vuurwerk wil afschieten rond middernacht. Om iedere overtreder te betrappen zou de politie op veel plaatsen tegelijk moeten zijn. “Ik heb 862 straten in Aalst”, zegt D’Haese. “Maar geen 862 politieagenten.” 

Voor Antwerpenaren is het zelfs verboden in de openbare ruimte vuurwerk bij zich te hebben. Volgens Johan Vermant, de woordvoerder van burgemeester Bart De Wever (N-VA) waren er vorig jaar enkele tientallen overtredingen in verband met het lanceren van vuurwerk op straat. “Het reglement wordt redelijk goed nageleefd, omdat we ook een stadsvuurwerk hebben aan de Scheldekaaien.” 

Antwerpen heeft een alternatieve straf. In plaats van een GAS-boete kunnen overtreders een vuurwerkklas volgen bij de brandweer, die hen op de gevaren wijst. Vorig jaar is die cursus volgens Vermant door een dertigtal mensen gevolgd. 

Vuurwerkprofessionals hebben zich nog niet neergelegd bij het decreet en zijn naar het Grondwettelijk Hof getrokken, omdat Vlaanderen volgens hen niet bevoegd is voor deze materie. Volgens Christophe Byl, een internationaal gelauwerde vuurwerkmaker, heeft de sector geen kans gehad op inspraak omdat de wetgeving zo snel is goedgekeurd. “Ik heb mijn omzet in vergelijking met een jaar geleden met de helft zien dalen, omdat de bestellingen voor vuurwerkshows zo sterk terugvallen.”  

Voor GAIA gaat het decreet nog niet ver genoeg, omdat steden en gemeenten uitzonderingen kunnen toelaten. Met een e-mailactie wil de dierenrechtenorganisatie burgers oproepen hun besturen zover te krijgen dat ze alleen nog geluidsarm vuurwerk toelaten. Door de zachtere plof haalt dat soort vuurwerk maximaal 85 decibel, terwijl ander vuurwerk tot 170 decibel kan gaan. 

“Wij willen dat vuurwerk voor particulieren verboden wordt”, zegt GAIA-directeur Ann De Greef. “Alleen als geluidsarm vuurwerk afgestoken wordt door professionals in een show georganiseerd door de steden en gemeenten kan het voor ons. Misschien moeten vuurwerkmakers meer daarop focussen, omdat het klassieke vuurwerk nu toch verboden is. Alleszins hopen we dat het nieuwe decreet een impact zal hebben.”