Vrouwelijke filmmakers krijgen (eindelijk) grote Hollywood-producties in handen

“In mijn hoofd leek het altijd mogelijk dat vrouwen elke job in de filmsector konden uitoefenen.” Aan het woord: Scarlett Johansson. Vrouwen uit de filmindustrie speelden dan ook een grote rol in de jeugd van de Amerikaanse actrice. Op haar elfde speelde ze haar eerste grote rol in de film Manny & Lo. De regisseur was een jonge vrouw, Lisa Krueger.

“Op deze manier was ik ietwat beschut tegen de realiteit van ongelijkheid voor vrouwen in Hollywood”, zei Johansson in oktober tijdens een Hollywood-event van Elle. “Tijdens mijn hele carrière kon ik met zoveel succesvolle vrouwen werken dat ik me wat verwend voel.” Denk bijvoorbeeld aan Sofia Coppola voor Lost in Translation, of onlangs nog met Cate Shortland voor de eerste Black Widow-film in het Marvel-universum, die in april in de zalen komt.

Johansson weet wel waarom ze zich zo voorzichtig uitdrukt, want er is helemaal geen reden tot hoera-geroep. Het Women’s Media Center berekende dat vrouwen maar 17 procent uitmaken van de zogenaamde behind-the-scenes filmcrews. Van de 250 best bezochte Hollywood-films in 2018 werd slechts 8 procent geregisseerd door een vrouw. En als je enkel de top 100 in rekening zou brengen, daalt het cijfer tot 4 procent. Bekeken over de periode van elf jaar daarvoor (2007-2017) ligt het gemiddelde op gelijke laagte: 43 vrouwelijke regisseurs op 1.100 films, of amper 4,3 procent. In negentig jaar zijn er amper vijf vrouwen genomineerd voor een Oscar voor Beste Regisseur en slechts één heeft ooit gewonnen: Kathryn Bigelow voor The Hurt Locker in 2010.

Weinig rolmodellen

Toch is er geen gebrek aan getalenteerde vrouwen in de cinema en wereldwijd nemen ze steeds vaker grote projecten aan. In 2016 was de meest winstgevende film van Nigeria, The Wedding Party, geregisseerd door de vrouwelijke filmmaker Kemi Adetiba. Vorig jaar werden drie van de tien meest succesvolle films in China gemaakt door een vrouw. Alleen in Hollywood blijft men wat achter.

Volgens Heather Rabbatts, voorzitter van de Time’s Up-beweging in het Verenigd Koninkrijk, zijn er twee belangrijke redenen. “Studiobazen werven meestal aan naar hun eigenbeeld”, verklaarde ze onlangs aan BBC. “Dat wil zeggen dat de meerderheid van de directeuren mannelijk is en mannen inhuurt. Daarnaast zijn er maar weinig rolmodellen van vrouwen in de regisseursstoel. Met andere woorden, omdat regisseren een bijna uitsluitend mannelijk domein is geweest, zouden veel vrouwen nu pas wakker worden met de realiteit dat dit ook voor hen een mogelijkheid is.”

Bovendien zijn de tijden veranderd zodat er gewoon meer mogelijkheden zijn, denkt Scarlett Johansson. “Het is een ongelooflijke tijd om een vrouw in de filmsector te zijn”, zei ze bij Elle. “Er zijn tegenwoordig kansen en platforms in deze branche waar we nog nooit eerder toegang tot hebben gehad. Ik ben ongelooflijk trots op de stappen die we de afgelopen jaren hebben gezet en nog steeds zetten. De schijnwerper staat eindelijk rechtmatig op ons, enkel omdat we het heft in eigen handen hebben genomen. Samen.”

Ze heeft het dan onder anderen over Cate Shortland en hun samenwerking bij Black Widow. “Cate is een van de moedigste en meest onvermoeibare kruisvaarders met wie ik ooit mocht werken”, stelde Johansson. “Ze herinnerde me er elke dag aan dat vrouwen gewoon geen keus hebben. Er wordt hun continu aangepraat dat ze zich minder moeten voelen dan mannen. Ze moeten tien keer harder vechten om de kans te krijgen gehoord en gezien te worden.”

Extreem goed voorbereid

Dat is momenteel aan het gebeuren. Zo richtte actrice Reese Witherspoon een eigen productiehuis op, Hello Sunshine, dat focust op meer filmopdrachten voor vrouwen. Onder meer HBO’s Big Little Lies en The Morning Show van Apple TV staan op hun palmares. 

Ook in de cinema gaat het de goede kant uit. Maar liefst vijf van de grootste Hollywood-films die volgend jaar worden uitgebracht, zijn gemaakt door een vrouw. Het gaat over de vier blockbuster-superheldenfilms: naast Black Widow door Shortland mag Cathy Yan Birds of Prey regisseren, Patty Jenkins doet Wonder Woman 1984 en Chloé Zhao tekent voor Eternals. Daarnaast mag Niki Caro Disneys Mulan onder handen nemen voor een remake. 

“In de filmindustrie heeft 50 procent van de mensen 100 procent van de macht, en die zijn niet noodzakelijkerwijs bereid om dat op te geven”, zegt Caro in The Hollywood Reporter. “Ik denk dat men op zo’n hoog niveau het heel verontrustend vindt om vrouwen macht te geven. En regisseur zijn is effectief veel macht bezitten.” 

Eens ze die hebben, gaan vrouwen er wel efficiënter mee om, aldus Caro. Zo blikte ze Mulan in op 84 draaidagen, weinig voor een film van deze grootte, en bleef ze onder het budget. “Bij Disney vroeg men zich af hoe dat kwam. Ik heb hun gezegd omdat de productie werd geleid door een vrouw. Wij zijn extreem goed voorbereid en zijn erg communicatief. Maar het duurt een tijd eer iedereen ervan overtuigd is dat ze nergens schrik voor moeten hebben.”

Dat hebben ze bij Disney (het moederbedrijf van onder meer Marvel) en bij Warner Bros. (dat de DC Comics-films uitbrengt) begrepen. Volgens vakblad Variety zullen vijftien van de honderd meest winstgevende films van 2019 geregisseerd zijn door vrouwen, waaronder Captain Marvel en Frozen 2. En met bovengenoemde titels kan het in 2020 alleen maar beter worden. Want als er in Hollywood iets meetelt en vertrouwen geeft, is het wel geld. Dat zegt zelfs Kathleen Kennedy, de (vrouwelijke) baas van Lucasfilm, dat de Star Wars-films maakt. 

“Wanneer we een vrouwelijke regisseur inschakelen om Star Wars te doen, willen we ervoor zorgen dat ze klaar zijn voor succes”, zei ze in 2016. “Het zijn gigantische films en je kunt er echt niet aan beginnen zonder ervaring.” Lees tussen de lijnen: ze moeten eerst bewijzen dat ze lucratieve films kunnen draaien. Misschien dat een van de eerder genoemde vrouwen dus binnenkort wel met de ruimtesaga aan de slag mag. Of dat een andere major (Sony) eindelijk een vrouw inschakelt voor een vervolg van Spider-Man of Fast and Furious.

Politiek correct

Maken vrouwelijke regisseurs ook een ander soort films? Nee, denkt Eline Van Hooydonck van Girls On Film, een feministisch filmcollectief dat een platform wil bieden aan het vrouwelijk perspectief in film. “Het zijn ook maar mensen die menselijke verhalen vertellen. Chantal Akerman heeft vaak gezegd dat ze niet bekend wou staan als die vrouwelijke regisseur, maar gewoon als een regisseur. Dat vat het samen.”

Al zal een vrouwelijke filmmaker misschien vaker een vrouwelijke ervaring naar voren schuiven. “Een man kan dat ook, maar toch missen we dat perspectief nog te vaak in mainstreamcinema. Kijkers zijn die andere perspectieven ook niet gewoon en labelen zulke films dan snel als ‘anders’. Op een kerstfeestje noemde iemand het vrouwelijke hoofdpersonage in de nieuwe Star Wars ‘politiek correct’, terwijl het ook maar gewoon een afspiegeling is van de realiteit. Dat kun je maar bereiken door een evenwicht in filmcrews, maar daar is nog steeds een grote kloof.”

Dat vertelde de Franse actrice Eva Green – bondgirl in Casino Royale – ons onlangs ook over haar samenwerking met Alice Winocour voor Proxima. “Weet je, er zijn ook mannelijke regisseurs die hun vrouwelijke kant omarmen, en net dat zijn de interessante mensen om mee te werken. Talent is geen mannelijke of vrouwelijke eigenschap, het is een kwestie van kansen krijgen en grijpen.”

Meer over Girls On Film op facebook.com/GirlsOnFilmBE