Australië staat in lichterlaaie, maar de vuurwerkshow van Sydney gaat door

“Laat het toch doorgaan. De mensen hebben iets nodig waar ze in kunnen geloven.” Als het aan Adam Noorman ligt, die op de avond voor Oudjaarsdag nog even snel iets komt ­halen in de supermarkt, moet de ­beroemde vuurwerkshow in de ­haven van Sydney dinsdag júíst doorgaan. “Het zou triest zijn als we dit ook al kwijtraken”, zegt hij. “En trouwens, de brandweer wil zelf ook dat het doorgaat.”

De beroemde show bij het Sydney Opera House, die volgens de stad ­wereldwijd een miljard televisie­kijkers bereikt, ligt onder vuur vanwege de massale bosbranden die Australië teisteren. Alleen al in het achterland van Sydney ging afgelopen ­weken 500.000 hectare aan bos in vlammen op, waardoor een dikke laag smog de stad bedekt. Moet je in zulke omstandigheden wel een vuurwerkshow organiseren? Kan het geld niet beter gedoneerd worden aan de vrijwillige brandweer?, zo werd geopperd.

Het spektakel tijdens Oud en Nieuw zal ongetwijfeld, zoals Adam Noorman al vermoedt, de aandacht van de Australiërs afleiden. Maar voor hoelang?

De Rural Fire Service (RFS), de brandweer van de provincie New South Wales, waartoe Sydney behoort, waarschuwde deze week andermaal voor grote branden op Oud- en op Nieuwjaarsdag. Een nieuwe hittegolf in combinatie met windvlagen zal de 97 branden die alleen al in New South Wales woeden nieuwe energie geven, denkt de brandweer. Het weerdipje van na de Kerst heeft de RFS gebruikt om preventief stroken bos plat te branden zodat het vuur zich niet verder zal verspreiden, maar de vraag is of het genoeg zal zijn.

Waarschijnlijk niet.

Sydney: op een enorm scherm zijn 97 branden te zien

Australië heeft te maken met de ergste bosbranden uit zijn geschiedenis. Sinds november is verspreid over vijf deelstaten een gebied zo groot als ­Nederland in vlammen opgegaan. Tien Australiërs, onder wie drie brandweermannen, zijn omgekomen en meer dan duizend gebouwen zijn in rook opgegaan. Maandag kwam een brandweerman om toen zijn brandweerwagen door een harde windstoot omver werd geblazen. In East Gippsland, in de buurt van Melbourne, werden 30.000 toeristen gemaand het gebied te verlaten.

Nou zijn er elk jaar in Australië bosbranden, alleen gaat normaal gesproken zo’n 280.000 hectare bos in vlammen op – en niet zoals nu, ruim 4 miljoen hectare. En het brandseizoen is nog maar net begonnen.

De oorzaak voor dit extreme jaar ligt in de combinatie van langdurige droogte, veel wind en extreem hoge temperaturen: gemiddelde temperaturen van 40 graden wekken geen verbazing meer. De hieruit ontstane branden zijn zo intens dat ze hun ­eigen microklimaat creëren met windstoten, onweer en bliksem, die weer nieuwe branden veroorzaken. De RFS noteerde een vonkenregen die achttien kilometer verder een nieuwe brand veroorzaakte. Daar valt niet ­tegenop te blussen. Tegenhouden en omleiden luidt de strategie.

“In 22 jaar heb ik nog nooit zoiets meegemaakt”, zegt RFS-medewerker Ben Shepherd op het hoofdkwartier in Sydney. “In de bergen achter de stad heeft het vuur een gebied met een omtrek van duizend kilometer verwoest. Duizend!” Shepherd laat de controlekamer zien waar de blusoperaties worden aangestuurd. Op een enorm scherm zijn ook de 97 plekken te zien waar branden woeden.

De echte reden dat Shepherd heeft gevraagd om een ontmoeting is om op een scherm een veilige route door een van de brandgebieden aan te wijzen. En om de buitenlandse journalist een paar keer op het hart te drukken dat hij “geen gekke dingen moet doen”. “Beloof me dat je niet zomaar een bospaadje oprijdt.”

Blue Mountains: het zwarte landschap voelt post-apocalyptisch

De route gaat door de Blue Mountains, een nationaal park en werelderfgoedplek op anderhalf uur rijden van Sydney. In een normale kerst­vakantie zou het hier een komen en gaan zijn van wandelaars uit binnen- en buitenland, maar nu is de weg verlaten. De deken van rook, die begon in Sydney, wordt dikker naarmate we hoger komen. Al snel verdwijnt het uitzicht op de bergen.

Dan begint het: zwarte boomstammen. Eerst een paar, alsof ergens een lokaal brandje heeft gewoed. Dan hele stukken bos – zwart. Daarna wordt alles aan weerszijden van de weg zwart. De verkeersborden: zwart. Via de airco komt de brandlucht de auto binnen. Bladeren die niet zijn verbrand, zijn roodbruin, alsof het in een handomdraai herfst is geworden.

De bossen staan hier vol eucalyptusbomen. Die bevatten oliën die bij hoge temperaturen zeer brandbaar zijn. Tijdens de brand zoog het vuur zich soms langzaam sissend in een boom om daarna als een eucalyptusbom af te gaan. Daarbij werden vlammen tot 70 meter gemeten, hoger dan het Opera House in Sydney.

Het zwart-rode landschap trekt tientallen kilometers lang voorbij. Het doet denken aan het post-apocalyptische landschap uit de roman The Road (2006) van de Amerikaanse schrijver Cormac McCarthy, waar voortdurend as uit de lucht neerdaalt. Ook hier zijn de dieren, de koala’s bijvoorbeeld, verdwenen, of dood. Een vogel die te zwak is om te vliegen, weet nog net de voorwielen te ontwijken. Even later vliegt een ­andere tegen de vooruit.

De woestenij eindigt bij Lithgow, een stadje aan de rand van het park dat ingeklemd ligt in een dal tussen twee uitlopers van de Blue Mountains. Het vuur bereikte Lithgow enkele dagen voor Kerst. Vooral de bewoners die aan de voet van de bergen woonden, kregen het moeilijk. “We ­zagen het vuur van boven naar beneden komen. Ik heb het alarmnummer gebeld en daarna ben ik emmers gaan vullen met water”, aldus Michael Grantham, die met een beker koffie in de hand een rondleiding op zijn erf geeft. Het vuur sloeg bij hem over de heg, schroeide de achtertuin weg en vernielde de schommel, maar stopte net voor de achterdeur. De tien meter hoge dennenbomen aan de rand van het erf vatten slechts kortstondig vlam.

Daarna hielp Grantham de buren met het blussen van brandjes. Uiteindelijk werden slechts twee huizen in de straat in de as gelegd. Het dorpje Dargan een paar kilometer verderop had minder geluk: 16 van de 17 huizen gingen in vlammen op, inclusief het huis van een brandweercommandant die elders aan het blussen was.

Lithgow: ‘Dit is de prijs voor wonen in de wildernis’

Maar vraag de inwoners van Lithgow of het hier nog wel leefbaar is en je krijgt lachend antwoord: natuurlijk wel. “Het is de prijs die je betaalt voor het wonen in de wildernis”, zegt Grantham. “Bosbranden zien we elke zes, zeven jaar. Het is wat het is.”

Precies dezelfde woorden gebruikt Shay Kerstens, een hovenier die getrouwd is met een Australiër van Nederlandse afkomst: het is wat het is. “De branden maken deel uit van de Australische natuur, het is goed voor de grond.” En dat de bewoners nu al acht weken in ongezonde smog­niveaus verkeren, het zij zo. “Als je ­gezond bent, kun je daar wel tegen.”

Het is een opmerkelijke relaxte houding in een zo desolaat gebied, vol met bordjes waarin steun wordt betuigd aan de brandweer die te hulp is geschoten. Ook Grantham moet toegeven dat de brand nooit eerder tot de achterdeur is gekomen. “Toen de dennenbomen vlamvatten, dacht ik wel even dat ons huis er was geweest.”

In het relatief veilige Sydney worden de zorgen dinsdag voor even opzijgezet: het vuurwerkspektakel gaat door. Het geld voor de show is al uitgegeven, zo liet het stadsbestuur weten, en de “tienduizenden” bezoekers uit binnen- en buitenland kan je niet in de kou laten staan. In veel andere steden, waaronder de meeste voorsteden van Sydney, gaat er wel een streep door het vuurwerk. Jammer, vindt Noorman, maar gelukkig voor hem zal het vuurwerk in de haven van ver te zien zijn. “Ik ga hoe dan ook kijken.”