Cijfers bewijzen: 2019 was écht het beste jaar ooit
2019 was het beste jaar ooit, schrijft The New York Times. Een tegendraadse stelling, want aanslagen, natuurrampen en doemscenario’s over het klimaat geven toch een andere indruk. ‘Ik heb begrip voor mensen die wakker liggen van al die problemen’, zegt filosoof Maarten Boudry. ‘Maar als je écht gaat kijken naar de cijfers, zie je een enorme vooruitgang op heel veel vlakken: kindersterfte, armoede, oorlog, racisme... De wereld ziet er elk jaar beter uit, en dus was 2019 inderdaad het beste jaar ooit.’
Minder terroristische aanslagen
“In 2014-2015 zag je in de grafieken wel degelijk een stijging van het aantal terroristische aanslagen”, zegt Maarten Boudry, auteur van het boek Waarom de wereld niet naar de knoppen gaat, dat dit jaar verscheen. “Maar die piek is nu achter de rug: 2019 was het vierde jaar op rij dat er minder aanslagen waren. Het is niet uitgesloten dat er nog eens een opflakkering komt van het terrorisme, dat er weer eens een mini-kalifaatje wordt opgericht. Maar het aantal slachtoffers dat terroristen maken, is sowieso verwaarloosbaar in vergelijkbaar met andere doodsoorzaken. Aanslagen hebben vooral een psychologisch effect. De bedoeling van de terroristen is dat je je nergens meer veilig zou voelen, maar de aanslagen vormen geen existentiële bedreiging voor onze samenleving én de terroristen winnen er geen sympathie mee.”
“Bij oorlogen tussen staten is er op véél grotere schaal sprake van moord en doodslag. En oorlogen komen steeds minder voor, decennium na decennium. Bovendien, als die aanslagen pakweg honderd jaar geleden gepleegd waren, dan hadden we lynchpartijen en progroms gezien tegen de héle moslimgemeenschap. Dat gebeurt gelukkig niet, hoewel er hier en daar wel extreemrechtse terroristen zijn die geweld plegen. Daar moeten we waakzaam blijven.”
Kanker: grotere overlevingskans
Elk jaar krijgen bijna 70.000 mensen in ons land kanker. Maar wie nu de diagnose krijgt, leeft langer dan vroeger dankzij de betere behandelingen én omdat meer kankers vroeger ontdekt worden.
Maarten Boudry: “Vroeger, toen de mensen gemiddeld maar dertig jaar oud werden, kregen ze geen kanker. Ze waren al gestorven door andere oorzaken voor ze kanker konden krijgen. Nu ligt onze levensverwachting veel hoger. Hoe langer je leeft, hoe groter de kans dat je kanker krijgt. Kanker is een loterij. Het feit dat we kanker krijgen, wijst niet op iets zorgwekkends, integendeel. Statistisch gezien is het zelfs goed nieuws. In Afrika gaan mensen langer leven, dus we kunnen verwachten dat ze daar ook méér kanker krijgen.”
Nauwelijks nog analfabeten
Terwijl de helft van de mannen en nog meer vrouwen in de 19de eeuw niet kon lezen of schrijven, zijn er nu nog maar heel weinig analfabeten in ons land. Wel is het zo dat één volwassene op tien grote moeite heeft met lezen en schrijven: zij zijn laaggeletterd. Wereldwijd wordt geschat dat bijna 90 procent van de volwassenen kan lezen en schrijven, terwijl vijftig jaar geleden de meerderheid ongeletterd was.
Minder doden door natuurrampen
“Klimaat is een voorbeeld van een grafiek die niet de goede kant uitgaat”, geeft Boudry toe. “Het gaat de verkeerde richting uit en het zal niet makkelijk zijn om die tanker te keren, want onze economische welvaart is voor een groot stuk afhankelijk van fossiele brandstoffen. Dat is precies de reden waarom we in de beste tijd ooit leven: de industriële revolutie én het gebruik van fossiele brandstoffen. De uitstoot van CO2 is het probleem waar ik zelf het meest van wakker lig, maar we kunnen het oplossen. We hebben de zure regen, de loodvervuiling en het gat in de ozonlaag ook opgelost. De CO2-uitstoot is niet de eerste mondiale bedreiging. Onze planeet zal sowieso nog een tijd opwarmen, zelfs als we vanaf morgen niets meer uitstoten, maar de wereld zal niet vergaan. Miljoenen jaren geleden zijn er tijdstippen geweest waarop er vijf tot zes keer méér CO2 in de lucht ging dan nu. Alleen zijn wij er niet aan aangepast, dat is het probleem. Als de zeespiegel stijgt, worden veel steden bedreigd. Een wonderoplossing is er niet.”
“Anderzijds is het zo dat - hoewel de wereld steeds vaker getroffen wordt door natuurrampen - er daarbij steeds minder doden vallen. Want de mensen hebben zich aangepast: betere huizen, hogere dijken, internationale organisaties die voedsel sturen... Eigenlijk is de beste bescherming tegen natuurrampen economische ontwikkeling en ironisch genoeg heb je daarvoor meer fossiele brandstoffen nodig.” Elk jaar vallen er nu meer dan 20.000 dodelijke slachtoffers bij natuurrampen. Dat lijkt veel, maar rond 1970 waren dat er nog tien keer zo veel.
Los daarvan maakte de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu bekend dat de luchtkwaliteit in ons land opnieuw verbeterd is in 2019. Dat blijkt uit de meetresultaten van fijnstof, stikstofdioxide en ozon.
Minder extreme armoede
In het begin van de jaren 1980 was 42 procent van de wereldbevolking extreem arm volgens de Verenigde Naties. Nu gaat het om minder dan 10 procent van de mensen die het moeten stellen met minder dan twee dollar per dag. In Vlaanderen is het aantal kinderen dat opgroeit in kansarmoede, recent nog lichtjes gestegen. Bij ons gaat het om één kind op zeven.
“Maar”, zegt Boudry, “armoede volgens de definitie van de Wereldbank bestaat niet meer in België. De armoede waarvan sprake is in onze rapporten, is véél complexer dan de armoede in de ontwikkelingslanden. Hier is sprake van ‘morele ophoging’: naarmate je vooruitgang boekt, ga je je standaarden verhogen. Dat neemt niet weg dat we iets moeten doen aan de armoede in ons land. Maar als we onze Belgische standaard zouden hanteren voor de rest van de wereld, zou iederéén in armoede leven.”
Naar schatting 820 miljoen mensen wereldwijd leden in 2019 honger. Dat zijn er veel te veel maar wel ruim honderd miljoen minder dan in 2005, toen 926 miljoen mensen niet genoeg te eten hadden.
We leven in de beste tijd ooit. En toch geloven heel wat mensen dat de wereld naar de knoppen gaat.
Kindersterfte daalt
Een kind verliezen is misschien wel het ergste dat iemand kan overkomen. Vroeger was dat nochtans heel gewoon. In 1900 stierf in ons land één op de vijf kinderen voor hun eerste verjaardag, voornamelijk door infecties. Uit de meest recente cijfers van Kind en Gezin blijkt dat de zuigelingensterfte nu 3,2 op duizend kinderen bedraagt. Tussen de leeftijd van één tot vijf jaar gaat het om 0,14 overlijdens op duizend. In de 19de eeuw stierf, afhankelijk van de periode, 7 tot 14 procent van de kinderen tussen één en vijf jaar.
Minder racisme
“We leven in de beste tijd ooit”, meent Maarten Boudry. “En toch geloven heel wat mensen dat de wereld naar de knoppen gaat, onder andere omdat ze de indruk hebben dat er meer racisme en onverdraagzaamheid is dan vroeger. Maar daar zijn geen aanwijzingen voor. Als je peilingen doorheen de tijd bekijkt, merk je bijvoorbeeld dat interraciale huwelijken vroeger zwaar veroordeeld werden. Dat was een rassenschande. Bijna niemand poneert nu nog dergelijke brutaal racistische stellingen, zelfs Filip Dewinter niet, die in de jaren 1980 nog riep dat hij streefde naar ‘een blank Europa’. Onze samenleving accepteert dat soort uitspraken niet meer. Onze gevoeligheid voor racisme is wel toegenomen en op zich is dat een teken van vooruitgang. Het klopt dat Vlaams Belang een verkiezingsoverwinning heeft behaald, maar dat heeft meer te maken met andere bezorgdheden zoals angst voor terreur en de vrees dat Oost-Europese migranten druk zullen zetten op onze lonen.”
“We kunnen intussen wel de indruk hebben dat racisme toeneemt, want als er racistische uitspraken gedaan worden op sociale media worden die direct uitvergroot. Zo werd op een bepaald moment gezegd dat toenmalig Miss België Angeline Flor Pua ‘een golf van racistische commentaren’ over zich heen had gekregen, terwijl het in werkelijkheid maar om een handvol ging. Die werden alleen enorm uitvergroot. Racisme is van alle tijden en bestaat overal. Maar als er één cultuur is waarin het weinig voorkomt, is het precies de onze. Dat is dankzij de Verlichting.”