Direct naar artikelinhoud
Aanval Iran

VS schakelen nummer 2 van Iran uit: ‘Trump doet niet aan geopolitiek, maar aan egopolitiek’

Amerikaans president Donald Trump.Beeld AFP

Na wekenlange spanningen heeft Amerikaans President Donald Trump de meester-strateeg van Iran, Qassim Soleimani, uitgeschakeld met een raketaanval op de luchthaven van Bagdad. Professor internationale politiek David Criekemans (UAntwerpen) schat de gevolgen in.

Volg de laatste ontwikkelingen over de crisis in onze liveblog.

Wat moeten we weten over het belangrijkste slachtoffer van de aanval, Qassim Soleimani?

“Soleimani was niet alleen de generaal van het elitekorps Quds Force van de Iraanse Revolutionaire Garde, hij was ook een groot strateeg. Hij werkte al twintig jaar aan het versterken van de invloedssfeer van Iran in het Midden-Oosten. Hij was ook de man die Syrisch president Assad uit de rats hielp toen het water hem aan de lippen stond in de Syrische oorlog. Hij versterkte er de greep van Iran met behulp van Hezbollah-troepen uit Libanon.”

Qassim Soleimani.Beeld AP

Waarom besloten de VS de man net nu uit te schakelen?

“Dat is het gevolg van – laat ik het zacht uitdrukken – speldenprikken die over en weer werden uitgedeeld tussen de landen en uiteindelijk uitmondden in de belegering van de Amerikaanse ambassade in Irak. Het viel op dat de aanvallers erin geslaagd waren om door de eerste verdedigingslijn van een sterk bewaakte faciliteit te geraken. 

“De Iraakse regering heeft dat heel lang laten begaan. Dat zette de relaties tussen de VS en Irak op scherp. Maar zeggen dat er een precieze aanleiding is voor de aanval op Soleimani, lijkt me te sterk. Trump heeft op basis van bepaalde informatie geoordeeld dat er zich een uitzonderlijke opportuniteit aandiende.”

Wat deed de nummer twee van Iran in Bagdad?

“Dat is niet duidelijk. En we zullen het nooit te weten komen. Soleimani was er wel samen met Abu Mahdi al-Muhandis, de commandant van een sjiitische militaire groep in Irak, Kata’ib Hezbollah. Die militie was actief in de Iraakse en Syrische burgeroorlog. Ze vochten al enkele weken een conflict uit met de Amerikanen. Het is niet ondenkbaar dat het duo de situatie aan de Amerikaanse ambassade wilde ontmijnen.”

Iran liet al verstaan dat de wraak voor de aanval meedogenloos zal zijn. Wat kunnen we verwachten?

“In de eerste plaats denk ik aan Amerikaanse burgers die in het Midden-Oosten leven. De VS riepen hun burgers in Irak al op om het land meteen te verlaten. Maar Iran kan de VS ook pijn doen door bondgenoten te treffen. Het is niet ondenkbaar dat Iran nieuwe aanvallen op olie-installaties beraamt. Die kosten niet veel, maken niet al te veel slachtoffers, maar brengen Saudi-Arabië economisch veel schade toe. Iran zit door de economische sancties zelf in een economisch vagevuur. Het is dus op zoek naar een externe vijand om de bevolking onder controle te houden.”

David Criekemans.Beeld RV

Breekt Trump zijn beloftes niet met deze actie? Hij heeft altijd gezegd dat hij de Amerikaanse troepen uit het Midden-Oosten zou terugtrekken. Nu vreest iedereen het begin van een lange oorlog.

“Dat is de paradox van Trump. Hij kan de hele tijd zeggen dat hij de troepen wil terugtrekken, tot er iets gebeurt en hij het nodig vindt om te tonen dat hij toch wel de sterkste is. Trump voert geen geopolitiek, maar egopolitiek. Het zou weleens kunnen dat hij het nu zodanig hard in scène zet, dat hij zichzelf met een vervelende oorlog opzadelt.”

De Democraten klagen dat Trump het Congres niet heeft geraadpleegd. Is dat terecht?

“Op papier moet het Congres een vijand de oorlog verklaren. Maar die regel wordt sinds de jaren 1970 al door verschillende presidenten uitgehold. In de war on terrorism mag een president eigengereid handelen. Trump zal zich verdedigen door te zeggen dat dit het hier om een tactische respons ging bij een uitzonderlijke opportuniteit.”

Analyse: VS treffen Iran in het hart, chaos in Midden-Oosten belandt in nieuwe fase

Zou de aanval ook een afleidingsmanoeuvre kunnen zijn voor de impeachmentprocedure die volgende week een nieuw hoofdstuk aansnijdt?

The show must go on. Trump weet als geen ander de nieuwscyclus om te draaien. Dat doet hij voortdurend. Hij zal dit framen als ‘Trump, de grote verdediger van de Verenigde Staten’. En dat we nu minstens 24 uur hierover praten en niet over impeachment komt hem niet slecht uit. Die strategie brengt de Democraten in een heel vervelend parket. In Europa zouden we nu een debat voeren over de vraag of die aanval nu al dan niet verantwoord was. In de VS verzamelt iedereen zich nu rond de Amerikaanse vlag met de leuze van Ronald Raegan in het achterhoofd: ‘Peace through strength.’ Als defensie en veiligheid dé thema’s worden tijdens de presidentsverkiezingen in 2020, dan ziet het er slecht uit voor de Democraten.