Strategisch genie en nationale held voor Iran, terreurleider en doelwit voor VS: wie is Qassem Soleimani?
Bij een Amerikaanse raketaanval in de Iraakse hoofdstad Bagdad zijn acht mensen om het leven gekomen, onder wie de Iraanse generaal-majoor Qassem Soleimani. Zijn dood drijft de spanningen tussen de VS en Iran op de spits. Maar waarom is deze man zo belangrijk? Een portret van een van de belangrijkste spilfiguren in het leger van Iran, die de invloed van de Islamitische Republiek uitbouwde in het Midden-Oosten.
Qassem Soleimani is van bescheiden komaf, en werd in 1957 geboren in een boerenfamilie. Toen in 1978 de Iraanse revolutie tegen sjah Mohammed Reza Pahlavi uitbrak, zat hij nog niet in het leger. Hij organiseerde wel manifestaties tegen de sjah, die gesteund werd door de Amerikanen. Daarna ging hij als vrijwilliger bij de Iraanse Revolutionaire Garde, de elite-eenheid van het Iraanse leger die werd opgericht in 1979.
In dat jaar viel het regime van de sjah en ayatollah Ruhollah Khomeini maakte van Iran een islamitische republiek. De Iraanse Revolutionaire Garde was bedoeld om Iran op het juiste, revolutionaire pad te houden.
Soleimani maakte carrière tijdens de oorlog tussen Iran en buurland Irak in de jaren 80 en werd uiteindelijk het hoofd van de al-Quds-brigade, een speciale eenheid binnen de Revolutionaire Garde die ook instaat voor buitenlandse missies.
Leider van de Quds-troepen
Als leider van de al-Quds-troepen stond Soleimani heel dicht bij ayatollah Ali Khamenei, de opvolger van Khomeini. De ayatollah, de religieuze leider, heeft de facto de meeste macht en invloed in Iran, meer nog dan de president. Vorig jaar kreeg Soleimani van Khamenei nog de hoogst mogelijke militaire onderscheiding. Het was de eerste keer sinds de oprichting van de Islamitische republiek dat dat gebeurde.
De al-Quds-troepen werden in april 2019 door de VS bestempeld als terroristische organisatie omdat ze volgens de Amerikanen ondersteuning bieden aan andere terroristische groepen zoals Hezbollah in Libanon en de Palestijnse terreurgroep Islamitische Jihad in Gaza.
Soleimani was een spilfiguur in het leger die het verschil maakte in de strategische belangen van Iran. Hij was de architect van het netwerk tussen Iran en verscheidene gewapende groepen in het Midden-Oosten. Dit netwerk is een belangrijke hefboom van de Iraanse macht in het Midden-Oosten nu het land door zware Amerikaanse sancties in diepe economische crisis zit.
Tijdens zijn carrière bleef Soleimani veelal uit de spotlights, maar de laatste jaren was hij heel populair geworden. Hij werd op sociale media meer en meer getoond als een nationale held. De generaal kreeg door zijn steeds onberispelijke uiterlijk zelfs enige sterallure.
Burgeroorlog Irak
Maar de generaal is dus al veel langer het brein achter militaire interventies van Iran. Toen de Amerikanen onder toenmalig president George Bush Jr. in 2003 in Irak binnenvielen en het regime van Saddam Hoessein omverwierpen, brak een burgeroorlog uit in het land. Iran, waar de meerderheid sjiitische moslims zijn, stuurde elitetroepen naar Irak om de sjiitische milities te steunen.
Volgens de VS leverden de al-Quds-troepen ook speciale explosieven die veel Amerikaanse slachtoffers maakten. Soleimani stond tijdens de burgeroorlog ook in voor de coördinatie tussen verschillende gewapende groepen die aanvallen uitvoerden op Amerikaanse troepen en infrastructuur.
Syrië
Al sinds de start van het conflict in Syrië in 2011 en de daaropvolgende burgeroorlog zijn de al-Quds-troepen van Soleimani ook een belangrijke partner van de Syrische president Bashar al-Assad. In 2015 reisde hij mee naar Moskou, waar de eerste plannen werden gemaakt voor een Russische interventie in Syrië, die het tij in het voordeel van Assad deden keren. In de strijd tegen terreurgroep IS ondersteunt Iran ook Iraakse sjiitische milities.
Verder zou Soleimani ook betrokken geweest zijn bij een complot om de Saudische ambassadeur in de VS te vermoorden. De soennitische Saudi's, die bondgenoten zijn van de VS, zouden ook van plan geweest zijn om af te rekenen met Soleimani. Dat kwam aan het licht in een rapport van The New York Times in 2018, maar werd niet bevestigd door het land. Israël, een andere regionale vijand van Iran, maakte er dan weer geen geheim van dat Soleimani een doelwit was.
Wat betekent zijn dood?
De dood van de generaal heeft belangrijke strategische gevolgen voor de situatie in het Midden-Oosten. Soleimani werd gedood bij een Amerikaanse aanval, maar de weken ervoor waren er ook al een reeks incidenten geweest tussen de VS en sjiitische milities die bondgenoten zijn van Iran. De spanning tussen de VS en Iran bereikt dus zo stilaan een kookpunt.
Ayatollah Khamenei heeft ondertussen Esmail Ghaani aangeduid als hoofd van de al-Quds-brigade, de eerste onder Soleimani in de militaire rangen. Of Ghaani dezelfde strategische waarde zal hebben voor de Islamitische Republiek als zijn voorganger, zal de tijd moeten uitwijzen.
Om 20.10 uur zendt Canvas de BBC-documentaire "The shadow commander" uit. U kunt die vanaf dan hieronder of via VRT NU herbekijken:
Deze video is niet meer beschikbaar. We beschikken momenteel niet over de rechten om deze video aan te bieden.
Bekijk hier een portret van Soleimani in "Het Journaal":
Bekijk hier het gesprek met onze conflictjournalist Rudi Vranckx in "Het Journaal":
