De lastige vragen die niemand durft stellen over de komst van de wolf in Vlaanderen

Vlaanderen is Duitsland niet. Of Zweden of Finland niet, waar de wolf uitstekend gedijt en zich perfect kan uitleven in immense, uitgestrekte natuurgebieden, praktisch afgeschermd van de wereld. Dezelfde condities – de mogelijkheid om een territorium af te bakenen ter grootte van tweehonderd à tweeduizend vierkante kilometer wildernis– komen in deze contreien echter weinig voor. 

Maar dan nog: als de wolf kleiner wil wonen, is dat zijn keuze (een keuze die de Vlaamse bouwmeester allicht zou toejuichen). Maar wat dan –vervolgens – met de versnippering van Vlaanderen? En het immense stratennetwerk, daaruit volgend? Schoukens alludeert graag op het vermogen van wolven om te wachten aan grote banen, en naar links en naar rechts te kijken alvorens de straat over te steken, maar in maart 2018 verdween Roger onder de wielen van een wagen (samen met tienduizend andere lotgenoten). Een wolvenplan 2.0, hoe goed ook de intenties, gaat dat infrastructurele euvel niet plots oplossen. Beton blijft beton.

Meer nog: als de komst van de wolf leidt tot een landschap vol hekken en rasters –als bescherming tegen aanvallen op schapen en neerhofdieren– gaat dat de versnippering en de opdeling juist verder in de hand werken, terwijl het natuurbeheer van de afgelopen decennia net een ommekeer trachtte in te luiden: meer connecties, meer verbindende stroken, een aaneengesloten gordel van groen. Beetje sneu dat uitgerekend de wolf, voor de natuursector het ultieme bewijs dat hun visie en aanpak werkt, het tegendeel bewerkstelligt.

Kans is groot dat waar de wolf zich ook zal vestigen in de toekomst, jagers actief zijn. Dat hoeft geen probleem te zijn. Beide kunnen in principe perfect samenleven. En ja, het klopt dat niet alle jagers hetzelfde enthousiasme delen over dat magnifieke roofdier. Maar dat scepticisme zit echter niet in de feitelijke impact ervan op het lokale wildbestand, maar in de manier waarop tegenstanders van de jacht de wolf van dag één al gebruikt om een anti-jachtagenda door te drukken. Wat natuurlijk geen vertrouwen wekt. Ook Schoukens doet het. 

In plaats van de sector als een constructieve partner te benaderen, in de zoektocht naar een breed gedeeld maatschappelijk draagvlak, zoekt hij de polemiek door de waarheid een paar draaien te geven. Neen, er werden geen "drijfjachten" georganiseerd in het leefgebied van Naya, maar meer rustige "drukjachten", een totaal ander concept waar niets illegaals aan is (temeer de meeste gronden onder supervisie staan van de Vlaamse overheid, Defensie of natuurverenigingen). 

En de bewering dat het geluid en de organisatie van jachtactiviteiten het welzijn van wolven "verstoort", klopt evenmin. Zegt niet Hubertus Vereniging Vlaanderen, maar zeggen de wetenschappers van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek in een studie van afgelopen zomer specifiek over die stelling. (Overigens, Naya leefde op militair grondgebied, waar dagelijks luidruchtige manoeuvres plaatsvinden, en de nestruimte lag dichtbij een gebied waar mortiergranaten inslaan: waarom vormt dat kabaal voor Schoukens geen probleem en een occasionele jachtpartij wel?)

(Overigens, bis: met de komst van de wolf gaan de jagers nog hard nodig zijn. In gebieden in Duitsland waar de wolvenroedels hun territorium delen met everzwijnen, blijken de aantallen van die laatste soort zelfs omhoog te gaan. Evengoed een evolutie om rekening mee te houden, zeker in Limburg, het oosten van Antwerpen, en Vlaams-Brabant, hotspots voor wilde varkens.) 

De veiligheid van de mensen, en het verlengde van de mens, zijn hond, zijn kat, zijn kangoeroes, zijn alpaca’s, zijn dure renpaarden, de pony’s ervan, zijn schapen, zijn kinderen. De angst voor aanvallen en ander soort ongemak leeft wel degelijk bij een deel van de bevolking. Schoukens doet dergelijk gevoel minnetjes af als "framing van de jachtlobby" –alsof, tussen haakjes, burgers niet voor zichzelf kunnen spreken. Maar precies in die ontkennende houding zit het probleem. Met zijn dedain schoffeert hij niet alleen die mensen, hij ondergraaft bij die groep meteen ook de mogelijkheid om die sentimenten om te buigen tot een positief verhaal omtrent de wolf.

Daarom vraagt de jachtsector om een duidelijk protocol dat als leidraad kan dienen bij potentieel gevaarlijke situaties. Wat als een wolf paart met een hond, en daaruit komt een hybride voort? Laten leven of euthanaseren, wetende dat tussensoorten doorgaans minder angst voor de bewoonde wereld vertonen? Wat met een wolf die gewenning toont aan menselijke aanwezigheid en in een zeldzaam geval zijn natuurlijke schroom laat vallen? Wat als een wolf langs een crèche passeert? Is gebeurd in Duitsland, en ook in Zoersel zou het (volgens onze bronnen) al het geval geweest zijn. Dat behoeft niet meteen grote paniek of drastische maatregelen.

Maar hoe eerlijk willen de wolvenexperts (en de bevoegde overheid) daarover communiceren? Of blijft het in de toekomst bij melige tweets met hartjes, en persfoto’s waarbij Jan Loos van Welkom Wolf lachend poseert naar de bloederige stoffelijke resten van een zwart schaap –precies alsof hij de getoonde woestenij een grap vindt, en nog een goede zaak ook, want de wolf is boven alles en boven iedereen verheven? 

Dat zijn geen eenvoudige vragen, en al zeker niet in een uiterst emotioneel en communicatief beladen debat. Maar ze moeten wel gesteld en het liefst ook beantwoord worden. Niet gehinderd door taboes.

Voor alle duidelijkheid: Hubertus Vereniging Vlaanderen beschouwt de aanwezigheid van de toppredator als een feit en als een uitbreiding van het dierenrijk. En het is niet aan de mens maar aan de wolf zelf om uit te maken of Vlaanderen als leefgebied voldoet aan de eisen. En eveneens ter verduidelijking: wie ook Naya ombracht, hij of zij dient de gevolgen van zijn daden te dragen – geen medelijden, geen verzachtende omstandigheden, geen begrip voor het mogelijke misdrijf.

Maar de jachtsector gaat echter niet zo ver om de wolf ook tot "redder" uit te roepen. Toch niet in de zin zoals Schoukens doet: als toonbeeld van ontembare natuur, als teken van verzet tegen de menselijke dominantie over de natuur. En dat klinkt inderdaad mooi – wolf maakt mens nederig, wolf zet mens op zijn plek– en het geeft zijn hele betoog iets van een psychologische diepzinnigheid en een romantische breedsprakigheid. Zeker als hij dan nog de vergelijking met Romulus en Remus maakt, de twee jongetjes die later Rome stichtten en opgevoed werden door een wolvin. 

Schoukens vergeet alleen te vermelden dat Remus door zijn eigen broer gedood werd, en dat ironisch genoeg daarna misschien wel een van de minst nederige momenten in de geschiedenis van de mensheid aanbrak: de eeuwenlange expansie van het Romeinse wereldrijk. En die kwam tot een hoogtepunt met het aanleggen van de eerste stenen wegen, en kruispunten.